Абужафер Мамедован — 140 йис
Уьмуьрдин гьи хел, гьи рехъ къачуртIани, къадим лезги халкьдин арадай, лап дегь девиррилай эгечIна, вири вахтара арифдарар, камалэгьлияр, шаирар, ашукьар, военачальникар… акъатна. Гурлу, такабурлу вацI арадал атун патал сифте нубатда адаз чешмеяр — гъвечIи булахарни кIамар герек я.
Къе чна фикирдиз гъин, чахъ, лезгийрихъ, тек са илимдинни образованидин рекье баркаллу рехъ фейи, лап кьакьан кукIушриз хкаж хьайи гьикьван алимар, машгьур пешекарар аватIа! Бес абурухъни чпин чешмеяр, вилик девиррин савадлу ксар хьаначни? Чавай дамахдивди лугьуз жеда хьи, хьана. Чебни, шумудни са кас. Гьа ихьтинбурукай яз, завай светский образованидин терефдар, халкьдин арада чирвилер, илим чукIурай кас хьайи Абужафер Мамедован тIвар кьаз жеда.
А.Мамедов 1880-йисуз Кьасумхуьрел дидедиз хьана. Адан чIехи буба Пирали Ярагъ Мегьамедан тухумдай тир. Лезги поэзиядин классик Етим Эминан девирда Пирали машгьур шаир яз гьисабзавай.
Мадни итижлу са делил: Абужаферан дах Мамедэфендини Алкьвадар Гьасан эфенди дидедин патай мукьва-кьилияр тир.
Еке дережадин образование, илим авай Абужафер Мамедоваз араб, туьрк ва урус чIалар чизвай.
А.Мамедова Гуржистандин Гори шегьерда муаллимвилин семинария, гьа вахтунда лугьуз хьайивал, “татарский” отделение акьалтIарна. Ахпа ада Темир-Хан-Шурада муаллим яз кIвалахна. Абужафера вичикай гуьгъуьнлай машгьур кавказовед ва Дагъустандин чIалар ахтармишдайди хьайи Е.Бокареваз тарсар ганай.
Гьа са вахтунда Абужафер лезги кхьинрин галатун тийижир таблигъатчини хьана. Гуьгъуьнлай Кьасумхуьруьн светский школада муаллимвиле кIвалахдайла, А.Мамедова, П.К. Усларан алфавит бинедиз къачуна “Азбука ва кIелун патал сифте ктаб” (“Куьре чIалан элифарни гуьгъуьнлай кIелдай жуз”) кхьена. Ам Къазанфар Зульфикъарован элифрин ктабдилай гуьгъуьниз кьвед лагьайди тир. Ктаб 1911-йисуз Тифлисда чапнай. Аялриз дидед чIалай чирвилер гун патал ктабда жуьреба-жуьре темайрай материалар, гьикаяяр, махар, мисалар, мискIалар, гьакIни тапшуругъар, суалар ва абуруз жавабар ганвай.
Мадни са кар малум я: Абужафер Мамедова Азиядин ва Африкадин, Кефердинни-рагъэкъечIдай патан уьлквейрин шаиррин эсерар лезги чIалаз таржума авуна ктаб акъудун патал абур Тифлисда авай Кавказский учебно-просветительский округдиз вугана. Амма ктабдиз экв акунач.
Адалайни вилик, 1905-йисуз, Абужафера гьазурнавай, чпин тIварар Къуръанда гьатнавай 28 пайгъамбардикай кхьенвай гьикаяяр авай ктаб, лезги чIалал таржума авуна, чапдай акъатнай.
Абужафер Мамедов ХХ асирдин Гомер СтIал Сулейманан чIехи дустни тир. Ада, сифтебурукай яз, гъавурда гьатдай къайдада лагьанай: “Сулейман ашукь туш, ам халис шаир я”. Ада СтIал Сулейманан гзаф шиирар кхьинни авуна, халкьдал агакьарнай.
Абужафер Мамедэфендиевич Мамедов рикIе еке мурадарни къастар, хъийидай кIвалахар амаз, 54 йисан яшда аваз, 1934-йисуз рагьметдиз фена.
Хазран Кьасумов
