(Эвел 23-27-нумрайра)
“Коммунист” газетдин кьетIен агалкьунринбур яз, тарихдай аквазвайвал, Агьмед Насруллаевич Агьмедова редакторвиле кIвалахай 1972-1973-йисар машгьур я. 1973-йисуз газетдиз СССР-дин Верховный Советдин Президиумдин Указдалди “Знак Почета” орден гана. А вакъиа чи жемиятди кьетIен сувар хьиз къейдна.
И кар гьа сувариз бахшна акъуднавай газетдин нумрадини (1973-йисан 22-июнь) субутзава. Ам михьи, лацу чарчел, рангаралди безетмишна, са багьа савкьат хьиз гьазурнава. Нумрадин кьилелай кхьенва: “Гьамиша партиядин кар патал женгина”. И гафарай аквазвайвал, газетди чи партиядин кар — коммунизмдин идеяйриз вафалувал ва гьа руьгьдал алаз кIелзавайбур тербияламишунин везифаяр мягькемдиз гъиле кьунвай, виликди тухузвай. Газетдин “РикIелай тефидай шад вакъиа” кьил ганвай чIехи макъалада къейднава: “Къе КПСС-дин обкомдин, ДАССР-дин Верховный Советдин ва Министррин Советдин орган тир республикадин “Коммунист” газетдин тарихда ва уьмуьрда еке ва шад вакъиа къейд ийизва — адан пайдахдал шадвилин гьалара гьукуматдин чIехи награда — “Знак Почета” орден алкIурда. Им неинки газетдин редакциядин коллектив, адан гзаф кьадар рабочий ва хуьрерин корреспондентар, агъзурралди кIелзавайбур патал, гьакI республикадин культурадин вири уьмуьр патални гьакъикъатда рикIелай тефидай вакъиа я. Им яхцIурни цIуд йисалай гзаф вахтунда газет фенвай рекьиз республикадин зегьметчияр социализм ва коммунизм туькIуьрунал ашкъиламишун патал адан женгиниз партияди ва гьукуматди чIехи къимет гун я. Гьа са вахтунда ида милли культура вилик тухунин, кьилди къачуртIа, лезгияр хьтин гъвечIи халкьарин чIаларалди печать, литература ва искусство гегьеншарунин гьакъиндай. Коммунистрин партиядин бубавилин къайгъударвиликай ачухдиз шагьидвал ийизва…”.
Газетдин кьетIен агалкьун яз и макъалада къалурнава: “Вич акъатиз башламишайдалай инихъ “Коммунист” газет (иник “Советрин Дагъустан”, “ЦIийи дуьнья” газетар акъатиз башламишай 1920-йисалай инихъ девир ква — М.Ж.) дидед чIалалди лезги халкьдин арада марксизмдин-ленинизмдин, коммунизмдин идеяяр чукIурзавай, зегьметчияр партиядин политикадин гъавурда твазвай, абур социализм ва коммунизм туькIуьрунин вири девирра уьлкве патал важиблу вири крарал ашкъиламишзавай ва желбзавай таъсирлу такьат хьана…”.
Лап кьетIен агалкьун яз газетди вичин чинра СССР-дин 50 йис тамам хьуниз талукь яз кьилиз акъудай еке кIвалах къейднава: “Ада (“Коммунист” газет — М.Ж.) кIелзавайбур патал милли месэладай марксизмдин-ленинизмдин дибдин положенийрин мана-метлеб ачухарна, Ленинан илимдин ва къалурунрин бинедаллаз коммунистрин партияди чи уьлкведа виридалайни четин месэла тир милли месэла акьалтIай гьалда гьикI гьялнатIа къалурна, Советрин халкьар сад тир социализмдин государствода тупламиш хьунухь, яни СССР тешкил хьунухь гьар са халкь патал тарихдин гьикьван еке метлеб хьанатIа ва аватIа тайин тир делилралди ва ред ийиз тежедайвал ачухдиз къалурна…”.
Им кьетIен къейд я. Ада чав чи кьилел эхиримжи 30-40 йисуз атай лап чIуру ва гьакьван четин имтигьанрикай фикириз тазва. Дуьньядин империализмдин (капитализмдин) ампайри къацу пуларихъни маса пишкешрихъ маса къачур гъилибанрин “перестройщикрин” куьмекдалди СССР хьтин къудратлу государство вучиз чукIуриз тунатIа, гьадан гъавурда дуьз акьун герек я.
СССР амай кьван гагьда Америкадинни Европадин агъайривай чпин чIулав, чиркин къастар кьилиз акъудиз жезвачир. Гьавиляй Горбачевринни Ельцинрин вилик СССР — чи халкьарин дуствилинни стхавилин, архавилин сад тир къул чукIурунин къаст эцигна. Жуьреба-жуьре “реформайрикай” къундармаяр арадал вегьена, и садвал чукIурна. Къе чун куьн иесияр хьанватIа, вирибуруз малум я. Къенин шартIарай а девирдиз, яни газетдиз орден гайи 1973-йисариз ва тарихдиз вил вегьейла аквазва хьи, “Коммунист” газетди вичин тарихда чи дагъви халкьарин арада дуствилин, стхавилин, архавилин, садвилин алакъаяр хуьн ва а алакъайрин паквал пропаганда (машгьур) авун патал вич арадал атай 1920-йисарилай инихъ еке кIвалах тухвана. Халкьарин дуствилелай еке къуват авачирди вири рекьералди машгьур ийиз алахъна.
Халкьарин дуствилин, стхавилин тема гилан аямдини, чIехи Россиядин Федерация хьтин государстводин мягькемвал хуьн патал лап кьилинди яз амайди аннамишна кIанда. ЧIехи Гъалибвилин 75 йисан юбилейди и кар мадни артухдиз успатна.
Суварин нумрада а чIавуз (1973-йис) чи вири журналистрин ва вири обществодин вилик квай важиблу месэлаяр яз партиядин ХХIV съездди вилик эцигнавай общественный производстводин менфятлувал хкажунин, майишат идара авун ва планламишун мадни хъсанарунин, зегьметчийрин арада социализмдин акъажунар гегьеншарунин, кIвалахзавай инсанрин жавабдарвал ва низам хкажунин, мягькемарунин месэлайрай гзаф кхьин ва газетда абуруз гегьенш чка гун герек тирди къалурнава.
И нумрада гьатнавай саки вири материалри а чIавун руьгь, инсанрин фагьум-фикир, чун, вири общество, санлай гьи дережада авайтIа, хъсандиз лишанламишзава. Ингье бязи къейдер.
* * *
“Азиз дустар! КПСС-дин Ахцегь райкомди, райондин вири общественностди газетдин яратмишунардай коллективдиз, рабочий ва хуьрерин корреспондентриз, газетдин кIвалахдихъ галаз алакъалу вирибуруз газетдиз гьукуматдин чIехи награда “Знак Почета” орден гун рикIин сидкьидай мубаракзава. Куь кIвалахдиз ихьтин къимет гуни ахцегьвийрин рикIерик шадвилин еке къалабулух кутунва…
Г.Гьамидова,
КПСС-дин Ахцегь райкомдин
сад лагьай секретарь”.
* * *
“За гьар йисуз “Коммунист” газет кхьизва. Адакай заз гьамиша дагъдин кьакьан синерални, арандин гегьенш паласрани къакъат тийир дуст ва меслятчи хьанва. Газетди заз жуван хайи Ватан йикъандавай-юкъуз гьикI абад жезватIа, дуьньяда гьихьтин цIийивилер арадал къвезватIа хабар гузва. Ам гьакI зи кIвалахдин куьмекчини я. Завай лугьуз жеда хьи, зи зегьметдин нетижаяр машгьур авуник ва зун ДАССР-дин лайихлу малдардин тIварцIиз лайихлу авуникни газетдин хейлин пай ква…
Аким Фатагьов ,
Хив райондин “Юзбековский”
совхоздин старший чубан”.
* * *
“Зегьметдин ашкъи акатнавай за гьар юкъуз “Коммунист” газет гуьзлемишзава. ЦIийи 27-мартдиз газетдиз “КIвенкIвечи тежриба — виридаз” кьил алаз чап авур макъала зун патал иллаки вичел фикир желбдайди я. Ана чи райондин “Муктадирский”, “Комсомольский”, “Правда” совхозрин кIвенкIвечи малдаррин агалкьунрикай, соцмажбурнамайрикай, тежрибадикай, гележегдин планрикай ачухдиз лагьанва. Ана авай кимивилериз яб гайила, заз гьеле жуван кIвалахда амай бязи кимивилерни акуна, кIвалахдал мадни ашкъиламишна…
Ф.Къадиева,
“Магарамкентский” совхоздин доярка”.
* * *
“За чи “Коммунист” газет 1955-йисалай инихъ кIелзава. Газетдин дережа хкаж жезвайди, адан сес хци хьанвайди ашкара я. Агъзурралди рабочийриз, колхозчийриз, интеллигенциядиз, пенсияда авайбуруз газетдикай камаллу меслятчи, рикI алай дуст хьанва…
А.Мусаев,
Дагъустандин илимдин лайихлу
деятель, профессор”.
* * *
“…Газет кIелзавайбуруз вич тарифуниз лайихлу кас яз малумарайла, гьар са зегьметчидин рикIик шадвал акатун, ам мадни хъсандиз кIвалахиз алахъун тIебии кар я эхир! Идалай гъейри, республикадин газетди гьамиша чаз бригадайрин, кьилдин багъманчийрин, малдаррин ва майишатдин маса хилера кIвалахзавай юлдашрин арада соцсоревнование гегьеншардай, абур ашкъиламишдай ачух рекьер къалурзава…
М.Абубакаров,
Сулейман-Стальский райондин
Герейханован тIварунихъ галай
совхоздин парткомдин секретарь”.
И нумрада жуьреба-жуьре газетрайни журналрай, идарайрай атанвай тебрикдин чарарихъ галаз санал Дагъустандин халкьдин шаир Шагь-Эмир Мурадова, шаир ва мухбир Нариман Къарибова, писатель Къияс Межидова, композитор Сейфулла Керимова, профессор Ражидин Гьайдарова, масабуру ракъурнавай хъсан тебрикар, теклифар ва фикирар чапнава. Абурай чаз газетдинни халкьдин садвал аквазва…
(КьатI ама)
Мердали Жалилов
