Мегьамед Оружеван — 60 йис
Лекьре цава чан гуда лугьуда. Игит касни яргъалди яшамиш жедач. Дагъустандин классик Омарла Батыраяхъ игитдикай лагьанвай ихьтин келимаяр ава:
Игитдин рехъ куьруь я, —
Гудач пара Аллагьди.
Терг тавуртIа душманри,
Суьргуьнда ам пачагьди…
(Таржумачи — М.Али)
Аламат я, саки 150 йис идалай вилик лагьанвай келимаяр ятIани, абур вичикай чун инал рахазвай касдин къилихрив, кардив, къуршахдив, кьисметдив акьван кьазва хьи, гуя шаирди вичин цIарар гьа и кас акуна теснифна.
Ваъ! Акунач абур чеб-чпиз. Амма игитар вири девирра, къилихрал, кьисметрал гьалтайла, сад-садаз ухшар жеда.
Мегьамед Оружевич Оружеван бубадикай — Оруж Ярагьмедовичакай 2001-йисуз а касдин 70 йисан юбилейдиз бахшнавай “Рыцарь правопорядка” (“Къанун-къайдадин рыцарь”) ктаб акъуднава. “Юпитер” чапханада. Адаз уьмуьр гун патал зегьмет чIугуналди, бубадихъ галаз санал кIвалахай, дуствилин алакъаяр хвейи цIудралди ксарин шикилар, рикIел хкунар, шагьидвилер кIватIайди хва Мегьамед я. Бубади саки 40 йисалай виниз къанун-къайда хуьдай органра кIвалахна. Инсанрин патай анжах алхишарни тебрикар къазанмишна. И кар, инал тIвар кьунвай ктаб кIелайла, чир жезва.
Хцини бубадин рехъ давамарна. 1982-йисуз ада ДГУ-дин юридический факультет акьалтIарна, гьа йисалай республикадин прокуратурада жуьреба-жуьре къуллугърал хьана: стажердин, прокурордин куьмекчидин, райондин прокурордин заместителдин, 2001-2013-йисара — Махачкъала шегьердин Советский райондин прокурордин. И девирда ада тайин тир дережаярни къазанмишна. Юстициядин старший советникдин чиндив агакьна. Жуьреба-жуьре наградаярни, пишкешарни къачуна.
Мегьамед Оружеван тIвар гьахъвал, закондиз муьтIуьгъвал, намусдиз михьивал, руьгьдин хцивал, халкьдин гьар йикъан къайгъуйриз мукьвавал, архавал хуьзвай кас яз машгьур хьана. Меркезда ам чин тийидай лезги бажагьат авай. “Лезги газет” лагьайтIа, ада неинки вичиз, гьакI санал кIвалахзавай вири лезгийриз, хуьре авай мукьвабурузни кхьизвай. Газет кхьин тийизвай лезги ада саймиш тавурдини чаз чида.
Гьахьтин дуьшуьшри ихьтин чIаларални чан гъанай:
Вуч гаф ава къилихдиз —
Кутаз жедач синихдик.
Милливилин дамарар
Хуьзва хци лайихдиз!
Бубадикай кхьенвай хьтин ктаб, белки, хцикайни кхьиз жедай. Гьадазни гьа са тIвар — “Рыцарь правопорядка” гуз жедай. Эхь, викIегь бубадихъ викIегь хва хьун — дамахлу кар я!
Мегьамед Оружевич заз гзаф мярекатра патавай акур хва я. Иллаки чи халкьдин “Садвал” гьерекатдик юзун квайла. Ам, закондин къаравулчи — къуллугъчи гьахъунин, халкьдин кьисметар гьахълувилелди гьялунин, кIевевайди кIевяй акъудунин, зайифдан гъил кьунин терефдар тир. Шаир, гьикаятчи, фольклорист Абдул Фетягьа Мегьамед Оружеван гьакъиндай гьакьван таъсирдай очерк, тебрикрин чIалар кхьейдини чи рикIел алама. Оружев гьакъикъи Шарвилидин неведив гекъигнавай.
Гаф кватай чкадал лугьун: Мегьамед Оружевича яратмишдай лезги интеллигенциядин вири векилрихъ галаз сих алакъаяр хуьзвай. Вичин хсуси “Фан-Су” шадвилерин залда яратмишдайбуруз санал кIватI жедай, месэлаяр веревирддай къул туькIуьрнавай.
Лезги ватандин садвилин хьиз, ам адан девлетар хийирлувилелди ишлемишунин, яни чи хуьрерал, саларални багъларал, ятарални тамарал чан хкунин, абурун къайгъуда хьунин терефдар тир. “Фан-Су” — хъвадай хийирлу цин чешме инсанрин сагъламвилин къуллугъда эцигун патал къайгъу чIугурди гьам яз чида чаз.
Мегьамед Оружеван — прокурордин гьакъиндай СССР-дин КГБ-дин гьуьрметлу къуллугъчи, РФ-дин ва РД-дин лайихлу юрист Сфибуба Юсуфович Сфиева винидихъ тIвар кьунвай ктабда лагьанва: “Оруж Оружевани адан уьмуьрдин юлдаш Лариса Антоновнади акьалтIай лайихлу веледар кIвачел акьалдна, тербияламишна, уьмуьрдин шегьредал акъудна. Абурун арада Мегьамед Оружевича — Махачкъаладин Советский райондин прокурорди кьетIен чка кьазва. ГьикI хьи, ада чи республикадин меркезда къанун-къайда мягькемариз, тахсиркарвилерихъ галаз женг чIугваз, чIехи къуватар серфзава”.
Ич ичин тарцивай яргъаз аватдач, лугьузва халкьдин мисалда. Мегьамед Оружевича а мисалдин гьахъвал вичин уьмуьрдалди субутна.
Кьакьан дагъларал цифер гзаф кIватI жедай адет я. МуркIар — живерни абурал фад ва гзаф къвада.
Мегьамед Оружевичан кьисметни гьахьтинди я. Садавайни субутиз тахьай чIулав буьгьтенрик кутуналди, пехил ксари ам вичин рикI алай къуллугъдивайни, гуьгъуьнлай, чна фикирзавайвал, уьмуьрдивайни фад къакъудна.
Алатай йисан февралдин вацра ам денбеден галукьай залум азарди эбеди яз а дуьньядиз хутахна.
Амма кьегьал хцин руьгьдин къамат садрани чи рикIелай алатдач. Адан 60 йисан юбилей дустари, хизанри вич галачиз кьиле тухузва.
Жуван гъилик квай чарарик къекъведайла, заз Мегьамед Оружеван тIвар алай са шиирни гьатна. Ам компьютердал кIватIнава, вични “Кьве сеферда чандал хкай Лезгистан” ктабдин автор, генерал Муьгьуьдин Къагьриманован экуь къаматдиз бахшнава. Ана ихьтин цIарар ава:
Гьажи Давуд, Фетали хан
Чи несилрин дамах я.
Вири халкьар авур гьейран,
Лезгистандин дамах я…
Къенин юкъуз чаз герек я
Квез тешпигь тир регьберар.
Анжах садвал чаз куьмек я,
Мягькемардай сенгерар…
Заз чиз, и гафар Мегьамед Оружевичан веси хьиз я. Вични халисан руьгьдин регьберрикай сад тир…
Мерд Али Жалилов
