Йисар, вахтар…къвез алатзава. Чун яшамиш жезвай чка элкъуьрна гуьрчег тIебиатди, абукевсер булахри кьунва. Къе заз женнетдин багъдиз ухшар авай чкадикай — Агъа СтIалрин дереда авай Латар кIамукай кхьиз кIанзава. Инаг тийижир кас чи патара бажагьат ава. ПIир, булах, йисалай-суз цIийи либас алукIиз хтIунзавай, гьар жуьредин емишар гъизвай чIехи багъ, пакаман кьиляй гуьрчег сесиналди авазар лугьуз, инсанрин рикIериз сабур гузвай гьар жуьредин къушар, гуьнейрин хуруда михьи, къацу векь незвай гьайванар… Дугъриданни, аниз фейи касдиз яргъалди элкъвена кIвализ хквез кIан жедач.
Виридаз машгьур хьанвай Латар пIирел гегьеншдаказ акъвазин. Латар пIир. Латар кIам. Латар дере… Вучиз и чкадал ихьтин тIвар акьалтна? ГьикI и дереда пIир арадал атана?
Къадим заманада, халкьдин сиверай ван хьайи ихтилатри тестикьарзавайвал, пIир кьве стхади эцигналда. Йикъарикай са юкъуз ятахрилай йифиз хипер динжарна хквезвай Биранхалилаз садлагьана пIир алай чкадилай, куькIуьнна кузвай лампа хьиз, вили ранг квай экв акуна. Стхаяр мягьтел хьана амукьна. Кул-кусар, векь-кьал инихъ-анихъ авуна агатайла, абуруз са пай чи-ле гьатнавай, кьилихъ гъвечIи къван акалнавай сур акуна.
— Вагь, — лагьана Биранхалила вичин стхадиз, — инал михьи кас фаракъатнавай хьтинди я. Чна инал гуьмбет эцигна кIанда.
И кардикай абуру пакадин юкъуз халкьдиз хабар гана. Вичин мулкара къекъвезвай Биранхалил бубадик, хиперин суьруьйрал машгъул хьунилай гъейри, устIарвални квалдай. Агъа СтIалрин Гачалрин магьле вири куьмекдиз атана (абур гьакIни чеб чпин мукьвабур я). Меслят авурвал, гуьмбет чархун къванерикай эцигна куьтягьна. Кьилихъ галай гъвечIи къван абуру гуьмбетдин цла туна ва ана куьлуь шей-затI эцигдай дакIарни авуна. Патавни женнетдин емишар тир хатрут тарар авай еке багъ кутуна.
ПIирехъ вичин тIвар хьана кIанда. Бес тIвар гьихьтинди хьурай? Фаракъат хьанвай кас вуж ятIа чизвачир. Цла тур тарихдин къванцел араб гьарфаралди са вуч ятIани алай, амма кIелдай кас жагъанач.
Гуьнедин къвалакай гьамга хьтин булахдин яд хкатзавай. Гьайванриз регьятдаказ яд хъвадай, инсанризни гъилер чуьхуьн къачудай мумкинвал хьун патал и булахдик пуд лат кутунвай лугьуда. Латар кIеви мегъуьн кIарасдинбур тир. Къвалав латар квай булах гвайвиляй пIирезни “Латар пIир” лугьудайвал хьана.
Гуьгъуьнлай пIирен цла авай араб чIалан хатIар и чIал хъсандиз чизвай, Москвада Ломоносован тIварунихъ галай университетдин Азиядинни Африкадин институт куьтягьнавай (Биранхалил адан ата-буба жезвай) агъастIалви Ибрамхалилов Маил Керимовича урус чIалаз таржума авуна. А таржума авур чар исятдани адан гъиле ама. Ана икI кхьенва: “О господи, весть о твоей смерти огорчила нас. Ты нам предсказывал будущее. Теперь как быть? Многие скажут, что это не могила. Неужели они не увидят глазами, что здесь лежит святой человек?!”
Виш йисар алатнаватIани, гуьмбет эцигай касдин (ам зи ата-буба жезва) тIвар къени халкьдин сивера амазма. Са куьруь ихтилат адакайни лугьун. Биранхалил бубадин хиперал гзаф рикI алайди ялдай. Адан суьруьди Латар кIамун дереяр кьунвалдай. Хипер ада и дереда ятахра хуьзвалдай. Хизан вири и кардал машгъул тир. Бес адахъ икьван гьайванар гьинай хьурай?!
Хабар нивай?.. Хабар, хизан чIехиди хьуниз килигна, са тике фу къазанмишиз, Агъулиз акъатай жегьил стхайривай. Ина абуру Уьсен тIвар алай са девлетлу касдин хипер хуьз, чубанвал ийизвай лугьуда. Вахт куьтягь хьана, элкъвена хкведайла, Уьсена абуруз гьардахъ кьве кIелни галай кьве хеб ганалда. И кар хъсан акур стхаяр — Биранхалил, Аликъули, Мегьамед, Муъмин — гьа и йикъалай хипер хуьнал машгъул жез башламишналда. Эхирдай Биранхалил бубадихъ ирид виш хеб хьанвалдай.
Латар пIире Агъа СтIалрин Гачалрин магьледал берекат къурна. Инал, чпин рикIе авай мурадар тIалабиз, кьуд патахъай датIана инсанар къвезва, пIирен багъдай абуру гьар йисуз емишар незва.
За умудзава, Латар пIире вичин нур СтIалрин дереда инлай кьулухъни хуьда. Акьалтзавай несилри лагьайтIа, чаз тунвай гуьрчег чкаяр хуьз чалишмишвалда.
Соня Ибрамхалилова
