Месэла къарагъарзава
Федеральный грант яз ахъайнавай пулдин такьатар ишлемишуниз талукь яз Дагъустандин агьалийри чпин теклифар гун алай вахтунда давам жезва. Журналист Дашдемир ШЕРИФАЛИЕВА а пулдин такьатар дагълух хуьрера механизмламишнавай МТФ-яр ва ОТФ-яр галай къулайдиз туькIуьрнавай гъвечIи майишатар арадал гъуниз серфун менфятлу яз гьисабзава.
Алай вахтунда хци месэлайрикай сад чи дагълух хуьрер чукIун, квахьун я. Бес гьикI хуьда, арадал хкида чи дагълух хуьрер? РФ-дин Гьукуматдин Къарардалди (№2875-р, 2019-йисан 30-ноябрь) Дагъустандиз грант яз ганвай 1267950,1 агъзур манат пул, зи фикирдалди, дагълух хуьрер арадал хкунин мурад-метлебдиз серф авуртIа хъсан я.
Месэла веревирд ийин. СССР-дихъ галаз санал чи хуьрерин колхозар, совхозарни чкIана. Абур чи хуьрер арадал гъизвай локомотивар тир.
Чкайрал хуьруьн майишат артмишунин, дагъвияр чпин хайи ерийра-хуьрера хуьнин (абур анрай мажбур хьана экъечIзава) месэла гьукуматдин куьмек галачиз гьялиз тежедайди якъин я. Куьмекдин “рецептни” заз ихьтинди яз аквазва. Герек дагълух гьар са хуьре (гьатта гадарнавай Мацар, Грар, Ухулар, Хълар… хьтин чкайрани) вилик фенвай технологийралди механизмламишнавай МТФ-ринни ОТФ-рин гъвечIи “шегьерар” эцигин. Анра жинсинин (виш мал) калер ва я суьруь (2000 лапаг) хипер хуьн. Абурухъ гелкъуьн патал тахминан 10-15 хизандиз къулай шартIар авай яшайишдин кIвалер эцигин, агалкьунралди зегьмет чIугвадай ва ял ялдай вири мумкинвилер яратмишин.
Са вахтунда Каспийскда “Дагдизель”, Огнида шуьшедин завод хьиз, шегьер арадал гъидай хьтин кархана лугьур маналу ибара авай. Вичикай ихтилат физвай механизмламишнавай ва чпихъ яшайишдин къулай кIвалерни галай МТФ-ярни ОТФ-яр чи хуьрер арадал хкидай надир карханаяр жеда. Хайи хуьрера гъилиз вацра-вацра мажиб къведай кIвалах, яшайишдин къулай шартIар хьайитIа, анриз инсанар чеб чпелай хкведай.
И кар гьукуматди суьрсет хуьдай, гьялдай, маса гудай тамам къурулуш тешкилунихъ галазни алакъалу я. Дагъдин чкада герек хуьруьн майишатдин суьрсет гьасилзавай зегьметкеш, суьрсет хуьн, гьялун ва муьштеридиз маса гун хьтин къайгъуйрикай азад ва ам пакадин йикъахъ инанмиш жен. Суьрсет хуьдай ва гьялдай чкаяр лагьайтIа, талукь тир мумкинвилер авай райцентрайра тешкилин. Эхь, инал, белки, за са вуч ятIани дуьз лугьузвач жеди, зиди талукь тир бизнес план — проект туькIуьрун ваъ, месэла къарагъарун, менфятлу теклиф гун я.
Уьлкведин сергьятар, хатасузвал хуьн хьиз, дагълар чан алаз хуьн, жемят недай-хъвадай суьрсетдал таъминарунни стратегиядин манадин важиблу месэла я. Ватандин ЧIехи дяведин четин йисара Дагъустандин дагълух хуьрерай дишегьлийрин, аялрин ва яшлубурун гъилералди фронтдиз авур кьван куьмекар рикIел хкин. Оборонадин фондуниз са миллиард манатдилай гзаф пул кIватIнай (адакай 11 миллиондилай артух — са Ахцегь райондай), тIуьн-хъунин ва алукIдай шейэрин вишералди вагонар рекье тунай ва икI мад. Дагълух хуьрер кьетIен чешмеяр я. Къайгъу чIугваз, чан хкана, абур хуьнни авуна кIанда.
Дашдемир Шерифалиев
