Советрин уьлкведи Ватандин ЧIехи дяведа Гъалибвал къазанмишна 72 йис тамам хьанва. Дяведин гьакъикъи цIаяр акур фронтовикрин жергеяр къвердавай кьери жезва, амма 9-Майдин суварин мана-метлеб несилри квадарзавач. ЧIехи Гъалибвилин сувар чи рикIера виридалайни важиблу ва нурлу сувар яз амукьда.
Мукьвара зи гъиле 1945-йисан 17-январдиз акъатай “Дагъустандин правда” газет гьатна. Анай фронтдиз, адан далу пата чIугур зегьметдиз талукь, руьгь хкаждай, викIегьвилин, ватанпересвилин тербия квай гзаф макъалаяр кIелиз жеда. “Немсерин чилелай чар” лагьана кьил гана чапнавай, пуд ордендин сагьиб, гвардиядин капитан Загьиров Тагьир Загьировича фронтдай ракъурнавай кагъазди фикир вичел желбна. Агъадихъ чна ам таржума авуна гузва.
“ДАССР-дин коммунистриз, комсомолриз, зегьметчийриз ва колхозчийриз куь ватанэгьли, гвардиядин капитан Загьиров Тагьир Загьировичан патай чими саламар! Зун Дагъустандин халкьдин хва, лезги, Ахцегь райондин Хкемрин хуьряй я. 1941-йисан 22-июндилай за фашистрин жаллатIрихъ галаз женг чIугвазва.
Чи баркаллу Ватан патал немсерин вагьшийрихъ галаз, жуван чандин гьайифни татана, чIугур женгера за тIимил ивияр экъичнач, зал кьуд сеферда хер хьана. И кардизни килиг тавуна, за галатун тийижиз хайи чилин гьар са чIук патал женг чIугун давамарна.
За жуван иви гьавая экъичнач. Чна чи пак чил немсерин жаллатIрикай михьна ва чун ивиди кьунвай вагьшийрин магъарадиз гьахьна.
Гьукуматди заз пуд орден гана: Яру Пайдахдин, Ватандин дяведин I ва II дережайрин. Севастополь ва Прибалтика азад авунай за юлдаш Сталинан патай чухсагъулдин кьве чар къачуна. Капитандин чин къачур за исятда батальондин командирвиле къуллугъзава.
Халкьарин вождь Сталинан эмир — хайи чил душманрикай михьунин ва немсерин чапхунчияр тамамвилелди кукIварунин буйругъ кьилиз акъуддайла, за, Кеферпатан Кавказдилай башламишна, РагъэкъечIдай патан Прусиядал къведалди женгинин рехъ атIана. Алай вахтунда фашистар — мурдарар немсерин чилел, чпин хсуси магъарада кукIварзава.
Дагъустандин зегьметчийри чпин кIватIнавай пул Яру Армиядин оборонадин фондуниз ракъурнавайдакай ва хуьруьн майишатдин агалкьунрикай чарчяй малум хьайила, за жуван хайи Дагъустандиз ва Советрин Ватандиз кьин кьазва, душмандал тамам гъалибвал къачудалди заз жуван я къуватар, я чанни гьайиф къведач. Чи кьегьал Яру Армияди Берлиндин винел гъалибвилин пайдах хкаждай сят яргъа туш.
За квез ийизвай алхишар — кIвалахда, иллаки гатфарин цанар цадайла, гьайванар хъуьтIяй акъуддайла, мадни еке агалкьунар къазанмиша. Зун умудлу я, Дагъустан Республика идалай кьулухъни чи чIехи Ватандин республикайрин жергеда гьуьрметдин чкайрал жеда.
Пуд ордендин сагьиб,гвардиядин капитан Т.З. Загьиров”.
Ихьтин ватанперес, дагъви хва Тагьир Загьиров, дяведин цIаяр акуна, Ватандин, диде-бубадин вилик вичин пак тир буржи намуслувилелди кьилиз акъудна, хайи Хкемрин хуьруьз хтана. Дяведилай вилик муаллимвилин пеше къачунвайтIани, фронтдай хтайла, ада Сталинан тIварунихъ галай колхозда зегьмет чIугуна. Хуьре, районда общественный кIвалахрани Тагьир Загьиров кIвенкIве хьана.
Гъалибвилин суварин вилик адакай малуматар жагъурунин мурад аваз Хкемрин кимел фейи заз хуьруьн агъсакъалри Тагьир Загьиров гьихьтин викIегь, гьахъвал гвай итим тиртIа суьгьбетна, амма тайин делилар чидай кас жагъанач.
Рекьидалди вилик ада райондин ветеранрин Советдин председателдин везифаярни тамамарнай. Хуьруьнвидин мехъерикай Къурукалал маса мехъерик фена хкведай рекье Тагьир Загьирован гел квахьна. Багърияр, хуьруьнвияр адахъ са шумуд вацра къекъвена. Немсерихъ галаз хьайи дяведин цIаяр акуна, хирер хьана хтанвай агъсакъал хайи маканда гел галачиз квахьна. Им виридаз аламат тир. ГьикI ятIани, са сеферда, нехирдивай хквезвай Абдулгьей Бабаеваз (амни Ватандин ЧIехи дяведин иштиракчи тир. Фронтдай ам са гъил кумачиз, хурал самбар шабагьар алаз хтана.) Чаварбандин кIама чиликай са вуч ятIани хкиснаваз акуна. Кьуна вичелди чIугурла, чилик квайди мейит яз хьана. Аламат хьайи А.Бабаева хуьруьв хабар агакьарна, мейит чиликай хкудна. Малум хьайивал, ам ругуд вацралай жагъай Тагьир Загьирован мейит тир. ИкI, немсерихъ галаз женг чIугур игит хайи ватанда вагьшийри яна кьена. Судар-дуванар гзаф хьана, амма къени я тахсиркар жагъанач, я ветерандин чандиз къаст авунин себеб винел акъатнач.
Хайи хуьруьн сурара кучук хъувур Тагьир Загьирован мейит Москвадай атай пешекарри, сурукай хкуд хъувуна, ахтармишунарни авуна, амма…
Чун игит хцин сурални фена. Сурун къванцел Тагьир Загьиров 1920-йисуз дидедиз хьана, 1987-йисуз кьена лагьай кхьинар атIанва. Адан рухваяр Урусатда, чпин хизанар кутуна, яшамиш жезва. Школадин цлал ветерандин са бубатдин шикил ала, Прибалтикада акъатнавай Ватандин ЧIехи дяведиз талукь бязи ктабра адан кьегьалвиликай, ватанпересвиликай делилар гьатнавайди, Игитвилин тIвар гун патал адан документар ракъурайди малум я. Тагьир Загьировакай делилар заз Оборонадин министерстводин Центральный архивдайни жагъана. Малум жезвайвал, ам 1940-йисуз Ахцегь РВК-дай армиядин жергейриз тухвана. Ам Харьковдин, Кьиблепатан, 4-Украинский, 1-Прибалтийский фронтра хьана. 1942-йисуз Харьковдин фронтда залан хер хьана. Гьа и йисан эхирра Закавказский фронтда, са йисалай Кеферпатан Кавказдин фронтда, мад са йисалай Украинский фронтда хирер хьана. 1944-йисуз вич кьиле акъвазнавай батальондин агалкьунрай, женгерин сирер чиз дяве тухунай, Советрин аскеррин арада лап тIимил кьиникьар аваз немсер кукIварунай ам Ватандин дяведин 2-дережадин ордендиз, гьа и йисан сентябрдин вацра Яру Пайдахдин ордендиз лайихлу хьана. Женгера къалурай кьегьалвилерай 1944-йисан октябрдин вацра ам Яру Гъетрен орден гун патал къалурайдини малум я, амма гьукуматди ам маса шабагьдиз, Ватандин дяведин 1-дережадин ордендиз лайихлу яз гьисабна. Гьар са шабагьдихъ махсус чарни гала, ана Т.Загьирован тайин агалкьунрикайни кхьенва.
Гьайиф хьи, чи гележег патал чанни гьайиф татана, женгера хьайи гьакъикъи игитар чна рикIелай ракъурзава. Эгер 1945-йисан 17-январдиз акъуднавай “Дагъустандин правда” газетдин нумрадай заз дуьшуьшдай “Немсерин чилелай чар” жагъаначиртIа, мукьвара Тагьир Загьировни садан рикIелни хкведачир. Ша, чна чи баркаллу рухваяр рикIелай алуд тийин.
Эмираслан Шерифалиев
