Уьлкведин военный комиссариатрин къуллугъчийрин пешекарвилин суварин 100 йисан ва суьгьбетчидин 85 йисан юбилеяр фикирдаваз чун яргъал йисара Ахцегь, Докъузпара ва Рутул районра  военком хьайи ва гила отставкада авай подполковник   Гьажиагъа  Магьамедоваз  мугьман хьана.

• Гьажиагъа Ибрагьимович, эвелимжи нубатда квез 85 йисан юбилей мубаракрай! Чандин сагъвал ва жегьилриз ватанпересвилин тербия гунин важиблу карда агалкьунар хьурай! Гила куь пешекарвилин сувариз талукь яз кьве келима лагьана кIанзавай.

— Тебрик авунай сагърай! 1918-йисан 8-апрелдиз Россиядин Совнаркомдин махсус къарардалди дяведин крарай 7 агъзур волостдин, 385 уездин, 39 гу­берниядин ва 7 округдин комиссариатар тешкилнай. Къведай йисуз чна и къурулушдин 100 йис тамам хьун къейдда. 1993-йисалай военкоматрин везифаяр хейлин гегьеншарна. Жегьилар Ватан хуьнин къуллугъдал ра­къур­дайвал учётдиз къачунихъ, абур армиядин жергейриз рекье тунихъ ва бязи маса месэлайрихъ галаз санал хиве чкадин само­управ­ленидинбур тир яша­йишдин ­месэлаярни гьатна. Гьа­къи­къатда военкоматрин тарих ­уьлкведа яракьлу къуватар арадал атунин, халкьдин хатасузвал ва азадвал таъминарунин тарихдихъ галаз сих алакъада хьана.

• Гила куь уьмуьрдикай чаз куьрелди кьве гаф лагь.

— Зун 1932-йисуз Ахцегьа зегьметкеш чIехи хизанда дидедиз хьана. Ахцегьрин 1-нумрадин мектеб акьалтIарай 1951-йисан 26-декабрдиз армиядин жергейриз эверна, Литвадин Каунас шегьерда Яру Пайдахдин ва женгинин маса орденар авай инженерно-сапёрный частуна къуллугъна. Полкунин командир азербайжанви Везиров тирвиляй аскерри чпиз “везировцияр” лугьузвай. Учебный ротадай зун, къуллугъда агалкьунриз ва имтигьанрин нетижайриз килигна, Москвадин военно-инженерный училищедиз рекье туна. Ана кIе­лай 3,5 йисалай лейтенантдин чин къачур чун взводдин ко­мандир яз Закавказьедин во­енный округдин Ленинакан шегьердиз ракъурна. Са кьадар къуллугъ авурдалай гуьгъуьниз, Дагъустандин военкомиссариатрин къурулушдин ихтиярдиз рекье хтуна. 1960-йисалай Хив районда военный комиссардин заместитель тир. 1968-йисуз Та­ба­саран районда чIехи воен­комат ачухайла, ана комиссар хьа­на. Мебелдилай, чкадал пешекарар гьазурунилай башламишна, анаг республикада чешнелу военкоматдиз элкъуьрна. 1974-йисан 3-январдиз зун Ахцегь РВК-дин комиссарвиле рекье хтуна. Куьрелди, Советрин Армиядин жергейра 28 йисуз къуллугъна, адакай 25 йисуз-военкоматра.

• Сир туш, СССР-дин девирда чаз фашизмдин винел гъалибвал къачур, гьатта дуьньядин империализмдин хура акъвазай лап гужлу армия авай. Кьилин фикирни а чIавуз армияда ва уьлкведа санлай жегьилар ватанпересар яз тербияламишуниз гузвай. Гьа тежрибадикай вуч лугьуз жеда?

-Уьлкведин къенепатан сиясатдин дережадиз акъуднавай и важиблу месэладал са военкоматарни талукь тир маса идараяр ваъ, вири общество машгъул тир. Аялриз гьеле бахчайрилайни школадилай (ана октябрёнокрин, пионеррин, комсомолрин гужлу тешкилатар кардик квай, НВП-дин тарсар гузвай, ГТО-дин истемишунар авай) башламишна, ДОСААФ-да, ссуз­рани вузра ва зегьметчи коллективра эдеб-ахлакьдин, ватанпересвилин, герек атай чIавуз гъиле яракь аваз Ватан хуьнин тербия ва чирвилер гузвай. Военкоматрин къуллугъчи офицеррин гуьзчивилик кваз “Зарница”, “Орлёнок” хьтин къугъунар, призывникрин спартакиадаяр, аскеррин дидейрин слётар ва маса серенжемар тешкилзавай. Гьавиляй чи призывник армияда гьа сифте йи­къалай гъиле яракь аваз Ватан хуьз гьазур тир. И туькIвей къурулушни, гьайиф хьи, СССР-дихъ галаз чкIана. Гила военкоматра пешекар офицеррин чкадал граждан ксари кIвалахзава. Талукь тир база, шартIар авач. Гена хъсан я, эхиримжи вахтунда и гъа­латIрин гъавурда акьуна хьиз, абур туькIуьр хъийиз, Советрин девирдин девлетлу тежрибадикай менфят къачуз кIан­зава. Германиядин сифте канцлер Отто фон Бисмарка лагьайвал, “дявейра генералар ваъ, школадин муаллимар гъалиб жезвайди я”. Дугъриданни, инсанар аял чIавалай ватанпересвилин руьгьдаллаз тербияламишунин карда муаллимрин зегьмет зурбади тирди аннамишна, адаз обществода лайихлу гьуьр­мет ва авторитет арадал хкун чарасуз я.

• Гьажиагъа Ибрагьимович, чаз чида хьи, валай чешне къачуна, невейрини Ватан хуьнин къуллугъ хкянава. Хва Рафик Ахцегь РВК-да комиссар я.

— Гьелбетда, хизанда бубадин рехъ, кар, халкьдин хъсан адетар лайихлудаказ дава­мар­дай ксар хьунал зун пара шад я. Артухлама, Ватан хуьнин къуллугъ итимдиз лайихлу ва уьл­­­кведизни герекди, важиблуди я. Зи теклифдалди Рафик высший военный училищедик экечIна ва анаг яру дипломдалди акьалтIарна. Гьадаз­ни­ Да­гъустандин военный комиссариатрин къурулушда къул­лугъун кьисмет хьана. Рафикан кIва­лах­рал за, гьелбетда, датIана гуьзчивалзава. Девирдин четин шартIаризни килиг тавуна, вичин хиве авай буржи адалай намуслувилелди кьилиз акъудиз алакьунал за да­мах­зава. За хтулрик — Пермь ше­гьерда Нацгвардияда къуллугъзавай Рамисак, МВД-дин высший военный училищеда агалкьунради кIелзавай Энверакни еке умудар кутунва.

Шаксуз, зи ва хизандин агалкьунрик  захъ галаз уьмуьрдин вири уькIуь-цуру дадмишай Саният Мегьамедовадин еке пай ква. Офицердин уьмуьрдин юлдашвилин, 5 аялдин дидевилин, муаллимвилин (ам педагогвилин 52 йисан тежриба авай зегьметдин ветеран, РД-дин лайихлу муаллим я) везифаяр асантбур туш. Асул гьисабдай аялриз кIвале тербия, чирвал гайиди гьам я. Гила сагъсуз хьанвай захъ, аялдихъ хьиз, ам гел­къвез­ва, сагърай! Чаз сугъул же­дай мажални авач: газет-журнал, ктаб, телеви­зор ава, кIвалин вилик багъда 5 куьнуь хуьзва, мукьва-кьилияр, хтулар къвезва. Кьилинди, чна чи везифа веледриз, хтул-птулриз ахлакьдин, ватанпересвилин тербия гун яз гьисабзава.

Дашдемир Шерифалиев