Вичи хейлин йисара чи газетдин редакцияда корреспондент, отделдин заведующий яз кIвалахай шаир — пародист, писатель, драматург, хъсан публицист ва таржумачи, рекьера гзаф къекъвез, гзаф затIар, тIварар жагъур хъийиз, чи кIелзавайбуруз раиж авур  Шихзада  Юсуфован  и йикъара 80 йис тамам жезва.

И материални чна гьа кардихъ галаз алакъалу яз гьазурнава. Вич чи арада амачиз хейлин йисар я. Амма ирс ама…

Ери-бине Мегьарамдхуьруьн райондин Къансаврин хуьряй тир ада Вини Ярагъдал, Хуьрелдал, Дербентда детдомра тербия къачуна, анра кIелна. 1956-йисуз Дербентдин педучилище, 1961-йисузни ДГУ-дин филологиядин факультет акьалтIарна. Хци зигьин ва кьатIу­нар авай Шихзадади гьеле студент тирла литературадин жуьреба-жуьре хилерай къелем ахтармишиз хьана. Литературадин месэлайрай кхьенвай адан хейлин макъалаяр чи газетрани журналра чапна. Аквар гьаларай, гьа и карди ам публи­цис­тикадин рекьел, ахпа чи лите­рату­рада цIийиди яз гьатай паро­дий­рин жанрдални гъана. Вичихъ де­рин кьатIунар, гафарин чIехи алем авачирдавай жуьрэтлудаказ я критикадин макъалаяр, я айгьамар кхьиз жедач. “Муштулух” тIвар алай паро­дийринни юмордин ктаб чи кIелза-вайбуру хушвилелди кьабулунихъ, чи фикирдалди, гьа ихьтин сир ава. Шамсудин Исаева гьа ктаб кIелай­валди, “Муштулух”, лезгияр”! кьил гана, вижевай рецензияни кхьенай.

Адалай гуьгъуьниз “Къе гьи югъ я?” тIвар алаз пародийрин цIийи ктаб акъатна (1998-йис).

Лезгийрин алай аямдин поэзиядин антологиядани (Махачкъала. 1994-йис) Шихзада Юсуфов пародист яз гьатнава.

Чна винидихъ къейднай: Шихзада Юсуфов, сифте нубатда, хъсан журналист ва публицист я. Адан къе­лемдикай хкатай “Ватандин хва”, “Зи баркаллу ватанэгьлияр”, “Лезгинцев-инкъилабдин хва” — ктабар очеркрикай ибаратбур я. И жигьетдай ада Алибег Фатахованни Зияудин Эфендиеван, Къияс Межидованни Буба Гьажикъулиеван, Якьуб Яралиеванни Мурадхан Шихвердиеван хъсан адетар давамарна.

Иллаки “Коммунист” газетда от­делдин зеведующийвиле кIвалахай йи­сар бегьерлубур яз гьисабиз же­да. Винидихъ тIварар кьунвай ктабар гьа йисара акъатна. Эхь, хци кьа­тIу­нар авай журналист тирвиляй адалай чи са гзаф ватанэгьлийрин баркаллу тIварар дуьздал ахкъудиз алакь­на. Абурукай сад штулви Мегьамед Гьуьсейнов — Лезгинцевни я. “Ли­тературадин газетдай” акур са тIварцIи журналист яргъал сиягьатриз акъуднай, ахпа буба ва хва Лезгинцеврин кьадар-кьисметдикай рикIелай тефидай хьтин эсерар яратмишна. “Лезгинцев — ам вуж я?”, “Революциядин хва” очеркар чи саки ви­ри газетра  чапнай. Автордиз а чIавуз Дагъустандин журналистрин Союзди “Къизилдин перо” премия ганай.

Саки гьа и жуьреда Ш.Юсуфован фикир “Советская торговля” газетдай акур Социализмдин Зегьметдин Игит Имамат Ибрагьимовадин тIварцIини, ада кхьенвай ма­къа­ладини чпел желбнай. Макъалада и дишегьлиди вич лезги тирдакай кхьенвай. Ингье журналистди яргъал Къазахстанда авай “Ал­ма-Атинский” совхоздиз чар кхьена. Гуьгъуьнлай тайин хьана хьи, Имаматан бубаяр Мегьарамдхуьруьн райондин Къуйсунрин хуьряй я. 1937-1939-йисарин жазайрин вахтунда абурун хизан гьа яргъариз акъатнай.

Ватандин ЧIехи дяведин йисара тенбекдин лап кьакьан бегьерар битмишарай 19 йиса авай рушаз Социализмдин Зегьметдин Игитвилин тIвар ганай. Адалай жегьил­ Игит а чIавуз чахъ бажагьат авай.

Ш.Юсуфов себеб яз, Имамат яр­гъал рекьерай вичин бубадин ватандал кьил чIугвазни хтанай. Ихьтин алакъаяр арадал хкун журналистдин-публицистдин чIехи агалкьун тушни бес!

Тбилисида яшамиш жезвай чи ватанэгьли Мустафаева Гуьлизарни журналист Юсуфова чараринни тIварарин куьмекдалди лезги, вични Смугъулай  тирди чир хъувуна. Гуьлизаракай сифте яз хабар академик Ибрагьимов Гьаруна ганай. Гуьгъуьнлай чир хьайивал, ругуд йиса авайла, дагъларай яна Му­гъан­диз куьч жезвай бубайривай квахьай рушаз Тбилисида ватан жагъана. Амма адаз лезги манидин са куплет чизмай:

ВацIал алаз муркIар къвезе,

МуркIар къвезе кIекар хьтин.

КIани гада вуч ширин я,

Чайдихъ хвазей шекар хьтин.

И нугъатди руш Смугъулай тирди чир хъувуна. Чараралди тайинарай алакъади Гуьлизар вичин бубайрин ватандизни гъана…

Атомный “гимийрин шагь” хьайи Генрих Гьасановакайни чIехи ктаб кхьейди, адакай чи къенин аямдин инсанриз хабар гайидини Шихзада Юсуфов я.

Шихзадади Георгий Лезгинцеван “Дагъларай тир инсан” ктабни урус чIалай хайи лезги чIалаз вижевайдиз таржума авуна. Гьа йисуз ам Урусатдин писателрин Союздин членвилени кьабулнай. И эсердин бинедаллаз Ш.Юсуфова драмадин эсерни  кхьена. Ам Лезги  театрдин коллективди сегьнедани эцигна.

Чи халкьдин ирс кIватIун патални Ш.Юсуфова хейлин кIвалахар авуна. Зурба камалэгьли Алкьвадар Гьасанан фонд тешкилайбурукайни сад гьам я. КъекъвейтIани жагъин тийизмай “Ассари Дагъус­тан” ктаб урус чIалал цIийи кьилелай акъуд хъувуна. Адаз къимет гун патал алимрин чIехи общественность санал кIватI хьанай. Республикадин Культурадин центрада илимдин конференция эвер ганай. Анал къейд авурвал, “Ассари Дагъустан” ктаб  чапдай ахкъудун патал тухвай кIвалах тарифлуди я. Дагъустандин тарихдай ам чи гъиле гьат хъувунвай лап маракьлу документрикай сад я.

Ш.Юсуфова саки 8 йисуз Да­гъустандин журналистрин Союздин консультантвиле кIвалахна. Гьа чIа­вуз адан алахъунрин нетижада “Да­гъустан: инсанар, вакъиаяр, делилар” — информациядин бюллетень акъудиз башламишна. Ана чи республикада кьиле физвай вири важиблу крарикай куьрелди хабарар гузвай. Ибур амай газетрани чап авун лазим тир.

Шихзада Юсуфова хейлин газетра (аслу тушир ва кьилдин ведомствойрин) редакторвални авуна. “За Родину, за Сталина”, “Правда жизни”, “Прозрение”, “Будни агропрома” ва маса газетар кIел­за­вайбурун патай итиж арадал гъайи­бур я…

Эхь, ихьтин ирс гума чав, шаир­ди, публицистди, таржумачиди тун­вай. Адакай чи мектебрани колледжра, вузра менфят къачузва. Акьалтзавай несилриз ам руьгьдин гужлу чешме я.

 Мердали Жалилов

Чи девирдин манияр

Вишен чарар гъиле кьада,

Чан девирдин кьилевай яр,

Мад за нин тIвар сиве кьада,

Кьеж квай къуллугъ гъилевай яр.

 

И падни зид, а падни зид,

Лугьуз, ян гуз къекъведа вун,

Дустар галаз кьуланфериз

Кефли хьана хкведа вун.

 

КIанда, кIанда вун зи рикIиз,

Истиканда ширин чай хьиз,

Халад гада туьквенчи я,

Са къад пачка хкваш кIвализ.

 

Яд къубудин дегьнедава,

Дегьнедава къум недай къвед.

Вун зи рикIин бинедава,

Мад курортдиз катда чун кьвед.

 

Идарадин машин кIаник,

Чаз кIанивал къекъведа, яр.

Къубад базар ква зи рикIик,

Гьаниз фена хкведа, яр.

 

Бакуд кьулал анардин тар,

Адан кьулухъ гала танкар,

Заз на гъайи затIни кIандач,

Вун хтунал вил ала, яр.

 

На заз вучиз жаваб гудач,

За кхьизва хуьруьз чарар.

— А ваз чидай виликан хуьр

Фадлай кьулухъ амач хьи, яр.

 

РикI чIулав я, суна билбил,

Са куьтуьмдихъ гала зи вил,

Заз кьве куьтуьм гъана, лугьуз,

Кьве йис гана фена зи гъуьл.

 

Зун гамунихъ ацукьнава,

Пенжер ахъаз, билбил рахаз.

За гам тарай авудайла,

Гъаларин кIентI амукьна заз.

 

Заз мад кIелун кIандач, диде,

Зун кIелункай икрагь хьанва.

Институтар куьтягьайбур

Куьчейра гьакI сиягь хьанва.

 

Им вуч ван я заз къвезвайди,

Кузава зун агьузарди.

Чи верчер гваз катай къалмиш,

Ви кьил ягърай кIавузарди.

 

За ваз перем гьинай гъида,

Туьквенда мал амачирла?

Багьа шейэр гьикI къачуда,

Жибинда пул авачирла?

Шихзада Юсуфов