Чи газетдин 28, 32-нумрайра редакциядиз алатай гатуз практикадиз атай ДГУ-дин филологиядин факультетдин урус ва Дагъустандин чIаларин отделенида кIелзавай студентрин чарар чапнавай.
И сеферда чна абуру чпи хкянавай пешедикай — дидед чIаланни литературадин муаллимвилин зегьметдин метлеблувиликай ийизвай веревирдер чапзава. Чна шадвалзавайди а кар я хьи, жегьилриз хайи лезги чIал чизва, адал ашукь я, гьевеслудаказ рикIин гьиссериз майдан гузва. Яратмишдай руьгь квай жегьилар чи гележег я.
М.Жалилов, практикадин руководитель
Зи пеше – зи кьисмет
Намерддин пеше я табун,
Вичиз вавай затI тIалабун…
Инсанди уьмуьрда гьи пеше хкязаватIа, гьадахъ еке важиблувал ава лагьайтIа жеда. Пеше хкягъун — им жуван гележег, яни кьисмет хкягъун я. Гьаниз килигна, и кардив жезмай кьван дикъетдивди, фагьум-фикирна ва гьар са патахъай алцумна, эгечIун меслятзава пешедал рикI алай ксари.
Пешеяр писбур авайди туш, лугьузва мисалда. КIанзавайди гьар са касди пеше вичин рикIин эмирдалди хкягъун я. РикI алай пешеди инсандин руьгьдин муьгьтежвални таъминарда, адахъ кIвалахда агалкьунарни жеда.
За пеше жуван хушуналди хкянавайди я. Лезги чIалан ва литературадин тарс гайи муаллим Тагьирбегова Расмиядин чирвилерин зигьинди заз гзаф таъсирнай. Сифте яз и рехъ заз къалурайдини гьам я.
Лезги чIал зи халкьдин руьгь я. Вири чIаларин арада заз багьа тир са къаш ава: лезги чIал. Жегьил шаир Марсель Рзаеван “Лезги чIал” шиирда икI лугьузва:
Дидед чIал — вун дидени я, ватанни,
Муг авуна, уьмуьр физвай маканни.
Зи рикIиз пара хуш я, вири университетрикай хкяна, кIелиз экечIнавай чка ДГУ-дин филологиядин факультетдин урус ва Дагъустандин чIаларин отделение хьунал. Зун садрани пашман жедач а кардал. Зи рикI хайи чIалахъ кузва! Гьавиляй зун чирвал къачунин, хъсандиз кIелунин кардал гзаф машгъул я. Къачунвай чирвилер ва тербия къвезвай несилдиз гун жуван везифа яз гьисабзава…
Умрият Рагьимова
______________________________________________________
ГъвечIи чIавалай заз муаллимвилин пеше гзаф кIандай. Къугъунарни “тарсар гунихъ” галаз алакъалу тир. ИкI зун ДГУ-дин филологиядин факультетдик экечIна. Хайи мектебда гайи тарсар гележегда кIвалахун патал тIимил я. Университетда чирвал чаз тIвар-ван авай бажарагълу алимри гузва. Ина заз дидед ва урус чIаларин грамматика, литература дериндай чирзава. Мектебда атун тавур маса миллетрин шаиррин, писателрин эсеррихъ галазни танишарзава. ЧIалан уьмуьр гьуьл хьиз дерин тирдан гъавурда зун гила акьазва.
Гьар йисуз чи университетда жуьреба-жуьре практикаярни кьиле фена. Месела, фольклордай практикада чаз халкьдин арада чкIанвай мецин гуьрчег манияр, махар, мисалар, диалектрай лезги хуьрера гьихьтин нугъатар аватIа ва абурун арада авай тафават чир хьана. Гележегда, университет куьтягьна, мектебда тарсар гуда. Зи вилик экуь рехъ ква…
Эльнара Гьажилаева
______________________________________________________
Гьеле хайи Испикрин юкьван мектебда кIелзавай йисара зи мурад гележегда жувакай муаллим хьун тир. 2016-йисуз за башламишна жуван мураддихъ агакьун патал сифте камар вегьез. ДГУ-дин филологиядин факультетдин урус ва Дагъустандин чIаларин отделенидиз гьахьна.
Вирироссиядин олимпиадада гъалиб хьунин нетижада зун имтигьанар авачиз вуздиз кьабулнай. Алай вахтунда за 4-курсуна кIелзава.
Къейдна кIанда хьи, университетда кIва-лахзавай, чал зегьмет чIугвазвай муаллимар вири чпихъ кандидатвилин, доцентвилин, докторвилин, профессорвилин тIварар авай пешекарар я. Мисал яз, Гьажи Гьуьсейнович Гашаров — ДГУ-дин профессор, адан чкадал атанвай Аида Гашарова — илимрин кандидат, амай муаллимарни гьа дережадинбур я.
Алатнавай йисара зун, кIелунрилай гъейри, яратмишунин рекьерай са кьадар дипломриз, грамотайриз, сертификатриз, чухсагъулдин чарариз лайихлу хьана.
Заз чухсагъул лугьуз кIанзава сифтени-сифте зи диде-бубадиз, кьилин образование къачуз мумкинвал гайи. Мектебдани абуру зал гзаф зегьмет чIугуна.
Зун са кIусни пашман хьанач ДГУ-дин филологиядин факультет хкягъуналди. ЧIаланни литературадин муаллимвал зи пеше — зи кьисмет я…
Жемиля Ризаева
__________________________________________________________________
Ингье пуд йис пуд югъ хьиз акъатна. И йисара зун гзаф хъсан инсанрихъ галаз таниш хьана, шегьер акуна, зигьин хци хьана, жуваз дустар кьуна. Чаз хъсан муаллимар ава, абур герек вахтунда гьамиша меслят къалурдай чешнелу инсанар я.
Зун муаллимвилин пеше хкягъунал пашман туш. ГъвечIи чIавалай и пешедал зи рикI ала. Жуван гъвечIи стхадиз кIелиз куьмек гудай, гьадахъ галаз тарсарал алахъдай.
ДГУ-да заз маса миллетрин медениятни чир жезва, маса халкьарин инсанрихъ галазни таниш хьана. Практикадиз фейила, гзаф хуьрерин инсанар, адетар чир жезва.
Заз чирвилер мадни артухариз кIанзава…
Саманта Османова
____________________________________________________________
Студентвилин йисариз “къизилдин вахт” лугьуда. Жегьил уьмуьр кьетIендаказ, азаддиз, экуь рангаралди физва, яни студентвилин йисарикай инсанриз хъсан фикирар, дуствилин алакъаяр амукьда.
Муаллимар, абурун хъсан тарсар зи рикIелай алатдач. Зал хъсан инсанарни гзаф гьалтна. Абурукай сад зи кIеви дуст Эльнара я.
КIелай йисара за хейлин серенжемра, конкурсра иштиракна. Гьавиляй хейлин грамотайризни, дипломризни, сертификатризни лайихлу хьана.
Университетда чун жуьреба-жуьре терефрихъай виликди фена. Ина къачур тарсар уьмуьрда гьамиша герек къведа…
Лейла Шерифова
___________________________________________________________________
Мектеб агалкьунралди куьтягьна, зун Дагъустандин госуниверситетдин филологиядин факультетдиз гьахьна. Пеше хкягъун лап четин месэла я. Амма за а кIвалах инанмишвилелди кьилиз акъудна! Филологиядин факультетдик экечIна лугьуз за шадвалзава. Акьалтзавай несилриз чирвилер, тербия гун — бахт тушни бес!
Университетда кIелзавайла, зун машгьур шаиррихъ, писателрихъ ва гзаф маса инсанрихъ галаз таниш хьана. ИкI чирвилерин майданарни гегьеншарна.
Дугъри я, ина (ДГУ-да) кIелун четин ва зегьмет алай кар я. Амма четинвилериз дурум гуз вердиш хьанва. Кьилинди гележегда хъсан пешекар хкатун я…
Амина Гьажиева
____________________________________________________________________
Бубадиз
Алукьнава гуьзел гатфар,
Аквада ваз къе ви дустар.
Хъуьрез, шаддиз лугьуз тостар,
Мубаракда хьанвай яшар.
Къуй гьамиша ви чан сагъ яз,
Аллагьди гуй уьмуьрар ваз.
Михьи рикIяй лугьузва ваз:
“Мубаракрай хайи югъ ваз!”
Пара хьурай мадни яшар,
Балайризни гурай бахтар.
Чан кIубан яз, хьуй виш йисар,
Кьабула на чи тебрикар.
* * *
Афгъанистанда цIун хура вун акъвазна.
Ветеранрин къуллугъда вун авазва.
Азиз буба, ви зегьметар пара я,
Сад Аллагьди сагъвал гуй ваз, чан буба.
КIвалахдилай хтай секин береда
Ширин ванцел вуна зазни эвердай,
“Чан руш” лугьуз, гардан кьуна, туьмердай,
Сад Аллагьди сагъвал гуй ваз, чан буба.
Ярар-дустар авазва вахъ лап пара,
Медени яз, давамзава рехъ вуна.
Пуд веледдин буба я вун чаз багьа,
Сад Аллагьди сагъвал гуй ваз, чан буба.
Чан диде
Югъди-йифди ахвар хана, диде, ви,
Лайлай ягъиз, ксурдай зун секиндиз.
Ширин рахун, назик ванни хъвер мили
Алуддач за гьич рикIелай, чан диде.
И дуьньядал виридалай багьади
Вун я, диде, играмиди, алади.
Ви рикI шад яз, сагъвал гурай Аллагьди,
Зи рикI алай масан диде, чан диде.
Хатур-гьуьрмет, гъвечIи-чIехи вуна заз,
Рахаз-хъуьрез, чирнай гьеле тазазмаз.
Зун паталди хъуьтIуьн къайгъу гатамаз
Акваз хьанай, ширин диде, чан диде!
Жемиля Ризаева
______________________________________________________________________
Зи верцIи чIал
Зи верцIи чIал, захъ авай са берекат,
Ваз багъишда цIарар, тийиз гьерекат.
И дуьньядал пара халкьар алазва,
Гьар миллетдиз чпиз хас чIал багьазва.
Шад я гзаф зун лезгидин тIварунал,
Дамахзава лезги гьар са гафунал.
Чаз бубайри ирс яз чи чIал багъишна,
Бязибуру чи тарих гьич саймишдач.
Зи хайи чIал, чал атанвай аманат,
Дидед чIалахъ ава еке тир къуват.
Бес лезги чIал чи рикIерин зар тушни?
Ам хуьн, чирун баркалладин кар тушни?!
Играмибур, лезги чIал чи девлет я,
Дамах ква зак — зун лезгидин велед я.
Зи верцIи чIал дегишардач масадахъ,
Маса гумир чIал, тефий куь кIвач патахъ!..
Вун галачиз
Диде, диде, чан зи диде!
Уьмуьрдин зи тан я диде.
Вун галачиз и дуьньяда
Гьар са югъ са къван я, диде!
Вун акурла, зи рикI шад я,
Чан зи азиз масан диде!
Вун такурла, зун пашман я,
Уьмуьрдин дастан я диде.
Ви гьар са гаф, багъиш авур.
Гьич рикIелай алатдач зи.
Гьар са лайлай на заз авур
Ама рикIин гьайбатда зи.
Вун зи рикIин эквер я!
РикIни я, зи жигер я!
Вун уьмуьрдин эмбер я!
Ви тIвар даим эзбер я!
Умрият Рагьимова
___________________________________________________
Рухвайриз
Куьн кьведни са нур я дидед пелевай,
Зи умуддин цIирер я куьн рикIевай,
Сечме тумар зи уьмуьрдин никIевай,
Квев пичIивал агуд мийир, рухваяр.
Тай жез тахьуй япар яргъи гьайвандин,
Михьивал хуьх намусдинни виждандин,
Веледар хьухь жуван хайи ватандин,
Квев кичIевал агуд мийир, рухваяр.
Ахъай мийир туьхкIуьр тежер гъалатIар,
Сабур, абур хьурай квев гвай алатар,
Кьилин макьсад тахьурай куь манатар,
Квев нашивал агуд мийир, рухваяр.
Сада-садаз куьмекни це уьмуьрда,
Дустни душман аваз ая фикирда,
Гъафил хьана, гьатиз тахьуй суьгьуьрда,
Квев гиживал агуд мийир, рухваяр.
За тавакъу ийизва квез кIевелай,
Дидедин чIал ракъур мийир рикIелай,
Алатмир куьн садрани дуьз рекьелай,
Квев ичIивал агуд мийир, рухваяр.
Чира куьне гьар жуьредин илимар,
Спортдани ая беден лигимар,
Хкатдайвал лайих, викIегь итимар,
Квев къуьруьвал агуд мийир, рухваяр.
Куьн вафалу хьайтIа диде-бубадиз,
Пак адетриз, дагъви къанун-къайдадиз,
Шукур гъида за гьамиша Худадиз,
Зав дарихвал агуд мийир, рухваяр.
Майил мийир са чIавузни гьарамдиз,
Шалвардин чIул яхъ гьамиша тIарамдиз,
Куьн хайи хам къекъведайвал хуррамдиз,
Зав рехивал агуд мийир, рухваяр.
Такабурвал агъузмир куь кьилерин,
Куьн гележег — чи путарин-хилерин,
И дуьньяда — экв дидедин вилерин,
Зав мичIивал агуд мийир, рухваяр.
Куьн зи руьгьдин хцивал я, лувар я,
Гьар са йикъан шадвални я, сувар я,
Куьн акваз зун гьамиша бахтавар я,
Зав кьуьзуьвал агуд мийир, рухваяр.
Тамила Салманова
______________________
Ама зи чанда
Эвер гайи ван къвезмач ви япариз,
Акъатна вун чавай гзаф яргъариз,
Кьисмет хьанва вун эбеди ахвариз.,
Ваз женнетар кьисмет хьурай, диде чан.
Акъатдач вун садрани чи рикIерай,
Цуьквер цада ви камарин гелера,
Ваз рагьметар кими жеч чи мецерай,
Ваз женнетар кьисмет хьурай, диде чан.
Ви гъилин чим къени ама зи чанда.
Гьикьван чи дерт хьанатIани заланди,
РикIе хуьзва вун багьади, масанди,
Ваз женнетар кьисмет хьурай, диде чан.
Вахтсуз чавай вун азарди къакъудна,
Вил галамаз, чав хажалат агудна,
Аллагьди вун ирид цавуз акъудрай,
Ваз женнетар кьисмет хьурай, диде чан…
Эминат Адиева
