Гьевесдин лувар — лезги чIал

Уьмуьрда вун гьич фикирдизни гъиз тежедай агьвалатрин иеси, шагьид, садрани такур, чин тийидай ксарикай ваз руьгьдиз мукьвабур, багьабур жеда. Зи уьмуьрдани гьахьтин са дуьшуьш хьана. Адан нетижаярни за ерли гуьзет тавурбур хьана. 

Куьчедани, рекье-хуьлени, фейи чкайрани чал жуьреба-жуьре яшарин, къилихрин инсанар гьалтда. Садбур гьасятда рикIелай алатда, масадбур мадни ахкваз кIан жеда. Абуру чпихъ гьихьтин алакьунар, бажарагъ, хъсан ерияр аватIани, фурс къачудач, чеб ви­­няй кьадач, масад агъузариз алахъдач. Ин­санвал гьамиша вине кьада. Абуруз, жуван дидедиз, вахаз хьиз, ихтибар ийиз, сир ачу­хиз жеда. За фикирзавайвал, ахьтинбурун къанажагъ, хесетар уьмуьрдин шар­тIаривай, къулайвилеривай, пуларивай, къуллугъривай дегишариз жедач. Абур чпелай алакьдай­ хъсанвилер ийиз, вак руьгь кутаз алахъда.

Гьа ихьтинбурукай садахъ галаз таниш хьун, дуст­вилин гъил вугун кьисмет хьана заз­ни. Кьве йис вилик, хва республикадин аялрин азарханада къаткуриз, зун меркездиз фенвай. Начагъбур кьабулдай отделени­да аялдив рахазвай вахтунда кьелечI якIа­рин, юкьван буйдин са дишегьлиди завай­ ми­лайим­вилелди “вун гьинай я, чан руш?” лагьа­на хабар ­кьуна.

За чун гьинай, вучиз атанвайбур ятIа лагьай­ла, ада вични и азарханада къатканвай са мукьва-кьи­­лидан патав атанвайдакай лагьана. Ам ДаркIушри­лай тир. Къайгъуяр куь­тягь хьайила, ада, кIан ятIа, чпихъ­ галаз хтун теклифна, машинда чка авайди ла­гьана.­

Рекье чун мукьувай таниш хьана. Дишегьлияр я кьван, суьгьбетрив эгечIна. Аял азарханада къат­курна­вай, фикиррик квай зи рикIиз ада теселли гузвай­: “Ая­лар начагъни жеда, сагъни хъжеда. Са кьадар йи­­сар акъатда. Аквада хьи ваз абурукай итимар ­хьанва…”.

Гуьлжагьан бахди (жувалай чIехи тирвиляй зун гьакI лугьуз рахазвай) вичизни пуд хва авайди, абур эвлемиш хьанвайди, вич баде тирди лагьана. Адан гафарай заз абур яргъарай хтанвайди, са вацра Да­гъус­танда амукьдайди малум хьана.

“Яргъарай хтанвайди гьикьван михьидаказ, гьи­кьван милидаказ лезги чIалалди рахазватIа аку!” — гьейранвална за адан рахунрал ва зунни михьи чIа­лалди рахаз алахъна. Зи рикIе авайди чизвай ада, зи фи­киррив мажал тагуз, зун машгъуларзавай. Суьгь­бет­ри рехъ куьруь ийида. ИкI чун Дербентдилай ­алатна.

— Вуна шиирар кIелдайди яни? — жузуна Гуьлжа­гьан бахди завай.

— Шиирар кIелунал зи рикI алайди я, — жаваб гана за.

Ада зав, чантадай акъудна, кхьинарни авуна, кьве ктаб вугана. Заз жилдерилай «Гуьл­жагьан Мисриханова» тIвар ва фамилия акуна. Зи къвалав ацукьнавай­ дишегьли шаир тирди чир хьайила, чи ихтилат гила шииратдикай фена.

Вахт хьайила, гагь-гагь сад-кьве бенд зани кхьизвайди я лагьайла, ада зун къужахламишна. “Чан Тами­ла­­, кIела ман са затI”, — гьавалат хьана Гуьлжагьан бах.

Сад-кьве бенд кIелна за. Ада вичин шиирарни кIел­на. Дугъриданни, рехъ лап куьруь хьана. Абуру зун хуьруьз кьван агакьар хъувуна.

Идалди чи танишвал акьалтIнач. Сада-садан телефондин нумраяр къачуна. Са юкъуз Гуьлжагьан бахди заз зенг авуна ва яратмишдайбурун “Булах” кIватIалдин нубатдин альманах акъудзавайди, ана чап авун патал зи 5-10 шиир, шикил ва биография  ракъу­рун тIалабна. Са тIимил вахт алатайла, ада заз ктаб акъатнавайдакай ва ана зи шиирарни авайдакай муштулух гана. Зи шадвилихъ кьадар авачир.

“Илгьамдин булахар” ктабдихъ галаз танишаруниз­ талукьарнавай мярекат ва и югъ зи уьмуьрда кье­­тIен вакъиадиз элкъвена. За жув  шииратдин алемдиз акъа­тайди гьиссна. Сифте зун Гуьлжагьан Мисрихановади “Булах” тешкилатдин регьбер, 25 автордин эсерар кIватIна, альманах туькIуьрай Гуьзеля Гьасановадихъ галаз танишарна. Заз чи бажарагълу илгьамдарар аквадай ва абурухъ яб акалдай мумкинвал хьана: шииратдин агъсакъал Сажидин Саидгьасанов,тележурналист Мизамудин Магьмудов, писателар Нариман Иб­рагьимов, Нажмудин Шихнабиев, шаирар Марьям Алискерова, Теране Оружева-Керимова, Ноябрь Бейбутов, Марьям Гьасанова… “Булах” кIватIалдин кьиле авай ксарин тешкилатчивал, къенивал, мердвал,  фи­киррин михьивал, жегьил авторрин патахъай  къайгъударвал акуна заз. Сагърай чеб, хайи чIалан къадир авайбур, чIал хуьн патал женгина авайбур! Лу­гьун хьи, зи гьевесдин лувар я лезги чIал.

Зун а кардал шад я хьи, залай жуван аялризни дидед чIал рикIивай кIанариз алакьна. И кар авуниз за вири лезги  дидейризни эвер гузва. КIантIа  шегьер­да хьуй, кIантIа — хуьре, акьалтзавай несилдиз дидед чIал, милли адетар, халкьдин тарих чирун гзаф важиблу я. За абуруз хейлин йисара ватандивай яргъа — Голландияда яшамиш жезвай, ана авай вичин хтулризни лезги чIал чирнавай зи цIийи таниш, чIехи ватанперес Гуьлжагьан Мисриханова чешне яз къалурзава.

Тамила Салманова