Чна виликамаз хабар гайивал, алатай гьафтеда Махачкъалада, республикадин яшайишдинни зегьметдин адаптациядин ва профориентациядин            У. Муртузалиевадин тIварунихъ галай центрада, набут ва сергьятламиш хьанвай мумкинвилер авай ксари чпин бажарагъ къалурунин, абур кIвалах­дал­ди таъминарунин  макьсаддалди тешкилзавай республикадин “Абилимпикс” чемпионат 3-сеферда кьиле­ фена.  Кьве юкъуз давам хьайи и серенжемда 150 (виликамаз хабар ганвай 100-дан чкадал) касди иштиракна. Абурун бажарагъдиз, алакьунриз тамашиз атанвайбурун кьадар 1000 — далай алатнавай. Чемпионат тешкилунин карда 100-далай виниз волонтёрри куьмекар, 85 экспертди абурун кIвалахриз — къимет гана. Серенжемдин иштиракчийрин — вири хьтинбур тушир ксарин —  алакьунри, бажарагъди, абурун руьгьдин хцивили, гьакIни чемпионат кьиле физвай центрада тешкилнавай шартIа­ри кIватI хьанвайбур гьейранарна. 

Чемпионат ачухуниз талукьарнавай мярекатда РД-дин Гьукуматдин Председателдин Сад лагьай заместитель Анатолий Къарибова, РД-дин Кьилин ва Гьукуматдин Администрациядин руководитель Владимир Иванова, республикадин информатиза­циядин, алакъадин ва массовый коммуникацийрин министр Сергей Сне­гирёва, зегьметдин ва яшайишдин ­рекьяй вилик финин  министр Изумруд Муьгьуьтдиновади, жегьилар кIва­лахдалди таъминарунин рекьяй “Агал­кьун” центрадин, WorldSkills ва “Абилимпикс” чемпионатрин РКЦ-дин регьбер  Шамил Мегьамедова, мадни региондин са жерге министерствойрин ва ведомствойрин векилрини иштиракна. Ам Дагъустандин зегьметдин ва яшайишдин рекьяй вилик финин министр И.Муьгьуьтдиновади ачухна. Ада куьрелди серенжемдин ишти­ракчийрикай, макьсаддикай, къвердавай адан иштиракчийрин ва хилерин кьадар артух хьуникай лагьана, кьилинди,  гьар садаз вичин мумкинвилер къалурдай кьетIен майдан — кье­тIен шартIар тешкилиз алакьнавайди къейдна.

Мярекатдилай гуьгъуьниз кIватI хьанвай ксар, гьа гьисабдай яз Дагъустандин Кьил Владимир Васильевни, чемпионатдин иштиракчийри чпин алакьунар къалурзавай майданриз тамашна. Сергьятламиш хьанвай мумкинвилер авай ксар патал ихьтин мярекатар гзаф важиблу тирди къейд авунихъ галаз сад хьиз, региондин Кьили мукьвал гележегда чемпионат кьиле физвай центрада арадал гъайи продукция маса гунин жигьетдай къайгъударвал авунин, къулай шартIар яратмишунин месэладал гьукуматдин дережада маш­гъул жедайдахъ инанмишарна. Ада Советрин Союздин девирда центрадихъ и жигьетдай хъсан шартIар хьайидини рикIел хкана.

— Ихьтин аялриз, абуруз тарс гузвай муаллимриз тамашайла, уьмуьр хъсан ва гзаф месэлаяр фад гьялиз жедайвилин инанмишвал артух жезва. Къенин серенжемдин тежрибади ва ина чпин устадвал къалурзавай ксарин руьгьдин хцивили чун ахьтин фикирдал гъизва, — лагьана региондин Кьили. — Къенин юкъуз,  еке конкуренциядин девирда, ихьтин идарайриз и кар регьят туштIани, амма кьилиз акъу­диз жеда. Алай аямда, интернет вилик физвай, цIийи къайдада къазанмишдай мумкинвилер пайда хьанвай девирда, жегьил ксари чпи чпелай кIвалахдай чкаяр арадал гъунин мисаларни тIимил авач. ИкI, ЦIунтIи райондай тир жегьил итимди, вич яшамиш жезвай дагълух райондин хуьруьз интернет гъанмазди, вичиз хъсан къазанжи къведай кIвалах жагъурна. Ихьтин мисалар мадни гъиз жеда. Кьилинди, зегьметдал рикI хьун ва ахьтин ксариз чнани куьмек гун я. Чавай жегьил ксар чеб яшамиш жезвай чкайра, кIвалера, компьютеррихъ ацукьна, икьраррин ­бинедаллаз жуьре­­ба-жуьре заказар кьилиз акъуддайвал кIвалахал желб ийиз жеда, — лагьана Владимир Васильева.

РД-дин информатизациядин, ала­къадин ва массовый коммуникацийрин министр С.Снегирёва алава хъувурвал, Дагъус­тан­дин IT сообществода сергьятламиш хьанвай мумкинвилер авай 300-далай виниз активный иштиракчияр ава.

— Алай вахтунда чун инал чпикай ихтилат физвай ксар жагъурунал машгъул я. Ахьтинбуруз виликди физ куьмекдай умуми майдан арадал гъунин макьсаддалди чIехи гуьруьш тешкилда. Сергьятламиш хьанвай мум­кинви­лер авай ксарин къуватар лазим терефдихъ элкъуьрун ва абуруз рехъ къалурун герек я, — къейдна ми­нистрди.

Чемпионатдин сергьятра аваз тешкилнавай “Махсус Абилимпикс” чемпионатдини кIватI хьанвайбурун фикир вичел желбна. Психикадин нукьсанар авай инсанри иштиракзавай и серенжемдикай “Зи Дагъустан” конкурсдин гъалибчи, РД-дин жегьилрин крарин рекьяй министрдин заместитель, и проектдик кьил кутур Патимат Омаровади суьгьбетна.

— Къе чун Дагъларин уьлкведин меркезда кьиле физвай тарихдин метлеб авай вакъиадин шагьидар хьанва. Дагъустандин Кьил Владимир Васильева тереф хуьналди, Россияда сад лагьай сефер яз “Махсус Абилимпикс” гьерекат кьиле физва. КьетIен ацукьун-къарагъун хас тир жуьреба-жуьре миллетар яшамиш жезвай чи рес­публикади ихьтин серенжемдик кьил кутун­ иллаки шад жедай кар я, — къейд­на ада.

Чемпионатдин сергьятра аваз адан кьвед лагьай юкъуз Дербентдин 7-нумрадин школа-интернатдин ва Мегьарамдхуьруьн райондин коррекционный махсус школа-интернатдин аялар патал РД-дин Тахо-Годидин тIва­рунихъ галай Милли музейди ­экскурсия тешкилна ва хъенчIин къапар гьазурунай мастер-класс кьиле тух­вана. Къейд авун лазим я хьи, и му­зейда сергьятла­миш хьанвай мумкинвилер авай аялар патал вири шар-тIар тешкилнава.

“Абилимпикс” ва “Махсус Абилимпикс” чемпионатар  агалуниз талукьар­навай шад мярекат Махачкъалада, М.Горькийдин тIварунихъ галай Урусрин драмтеатрдин Гъве­чIи залда кьиле фена. Дагъус­тандин зегьметдин ва яшайишдин жигьетдай вилик финин министерстводин жегьилар кIвалах­далди таъминарунин рекьяй “Агал­кьун”­ центрадин регьбер Шамил Мегьа­медова къейд авурвал, серенжемдин нетижайрал асаслу яз, алай йисан ноябрдиз Москвадин ВДНХ-да кьиле фидай Милли чемпионатда иштиракун патал республикадин хкянавай команда тешкилда. Ада, чемпионатдин иштиракчийриз хьиз, экспертриз ва спонсорризни чухсагъул лагьана. “Абилимпикс” чемпионат неинки устадвал къалурдай, гьакI кIвалах жагъурдай мумкинвални авай кьетIен майдан тирдал мад сеферда фикир желбна. ГьикI хьи, экспертрин арада кIвалахал кьазвай ксар (работодатель) гзаф авай. Адан гафарай мадни малум хьайивал, акъа­жунрин иштиракчийрилай, сергьятламиш хьанвай мумкинвилеризни килиг тавуна, чпин  вилик эцигнавай везифаяр регьятдаказ кьилиз акъудиз алакьна. Са гафуналди, руьгьдиз хци инсанри — школада кIелзавай аялри, студентри, пешекарри — чпин пешекарвал лайихлудаказ къалурна. Экспертри, хала-хатурвилиз рехъ тагана, абурун алакьунриз къимет гана.

Шад мярекат республикадин яратмишунардай коллективрин иштираквал аваз гьазурнавай концертдин программадалди акьалтIна.

РикIел хкин:  Дагъустанда “Абилимпикс” гьерекатдин 1-чемпионат 2017-йисуз Каспийскда, “Энергия” тIвар алай ДЮСШ-да кьиле фена.  Иштиракчийрин кьадар 30-далай гзаф тир. Абурун арада Махачкъала, Каспийск, Буйнакск, Москва шегьеррай, Хив, Табасаран, Чарода ва маса районрай атанвай же­гьил­ гадаярни рушар авай. Чемпионатдин программадик 6 хиляй — психологиядай, программированидай, массаж авунай, таржумачивиляй, баскетбол къугъунай ва школада кIел­завай аялар патални куьлуь хтарикай  шикилар гьазурунай — акъажунар квай. Гамар ва халичаяр хрунай а чемпионатдин сергьятра аваз презентацияни кьиле тухванай.

Рагнеда Рамалданова