Ярагъ Мегьамед эфенди вири дуьньядин тарихда машгьур, зурба кас яз гьатнава. Дагъустандин ва Чечнядин вири имамар руьгьдин жигьетдай хкаж хьунихъ галаз адан алакъа аваз хьана.
Ярагъ Мегьамеда азадвал уьмуьрдин кьилин шартI яз гьисабиз хьана. Адан фикирар сиясатдин жигьетдай буш, кьуру рахунрикай азад, лугьузвай келимаяр гьар са кас ачухдаказ гъавурда акьадайбур тир. Ярагъ Мегьамеда ва ада къалурай рекье аваз физвай ксари чарадан чилер кьуниз, маса халкьар зулумдик кутуниз эвер гузвачир. Абурухъ гьукумдихъ ялунин ниятар авачир, абур азадвал кIани ксар тир. “Гьар са мусурман, — лагьанай Ярагъ Мегьамеда, — къени крар патал экъечIзавай женгчи ва гьахьтин къени крарин терефдар я”.
Ярагъ Мегьамед эфендиди чаз ихьтин весияр, насигьатар туна: “Инсан азад яз халкьнавайди я, ада маса кас вичиз муьтIуьгъарун лазим туш”, “Иманди инсан гужлу ийида, имансузвили лагьайтIа, ажузарда”, “Адалатсузвилин аксина женг чIугу, гьа са вахтунда жувни адалатлу хьухь”. Кьве асирдилай гзаф вахтунда Дагъустандин халкьар ва адан къваларив гвай къуншияр Ярагъ Мегьамедан весийрал ва насигьатрал амал ийиз, ислягьвилелди яшамиш хьана. Амма эхиримжи йисара хариж уьлквейрай тир бязи ксар тарих цIийи кьилелай кхьин хъийиз, чал чпин фашал фикирар илитIиз алахъна. Ида гьихьтин нетижадал гъанатIа, къе ашкара я. Алай вахтунда агъзурдалай виниз чи ватанэгьлияр, чебни жегьил ксар, террористрин международный тешкилатрин пацук акатнава. Агъзурралди жегьил чанар шейтIанрин — США-дин, Англиядин, НАТО-дин уьлквейрин гьукумдихъ галаз алакъалу ва махсус къуллугърин гъиле авай, гуьзчивилик квай терроризмдин идеологрин таъсирдик акатнава. Террористар РагъакIидай патан махсус къурулушри чпин темягькарвилин, чапхунчивилин мурадар кьилиз акъудун, тамам уьлквеяр ва анра яшамиш жезвай халкьар лукIвилик кутун, абурун тIебии девлетар чпин гъилик авун патал ишлемишзава. Ахьтин уьлквейрин жергедай яз, чавай Иракдин, Ливиядин, Египетдин, Сириядин, Украинадин, Венесуэладин ва масабурун тIварар кьаз жеда. Сирияда военный жигьетдай басрухдик акатайла, “ИГИЛ-дин ва террористрин международный тешкилатрин идеологри “ксанвай дестеяр” лугьудайбур тешкилунин къайдадикай менфят къачузва. Абур Россияда ва санлай вири дуьньяда террориствилин кIвалах тухунин кьилин технологийрикай садаз элкъвенва. Чун террориствилин гьерекатар кьиле тухунин цIийи къайдаяр ишлемишунал расалмиш жезва. ИкI, террористрин жергейриз чIугунвай жегьил касди вичел фикир желбзавач. Тайин тир вахт алукьдалди, яни интернетдин хабардар ийидай сетрай “уях хьунин” ишара агакьдалди са жуьредин гьерекатарни кьиле тухузвач. Ахьтин ишара агакьайла, а касди ва я виликдай “ахварик кваз хьайи” дестеди ва я къурулушди тайин гьерекатар кьиле тухуз башламишзава.
Гьавиляй, форумдин гьуьрметлу иштиракчияр, чна чи ватанэгьлияр, акьалтзавай несил террористрин чилина гьатуниз рехъ тагунин мураддалди и завалдихъ галаз женгина къуватар сад авун герек я. Террористри исламдинди яз къалурзавай фашал идеологиядин аксина, чна иллаки интернетдин соцсетра информационный женг гужлу авун герек я. Чахъ чпин фикиррал амалдай ксар, руьгьдин ивирар, руьгьдин рекьяй регьберар авазва. ГьакI хьайила, ша чна терроризмдин завалдин аксина санал женг чIугван.
Шейх Ярагъ Мегьамед эфендиди, чи улу-бубади ва адавай чирвилер къачур Гъази-Мегьамеда, Гьамзат-бега, Шамила, Жамалуддина, Бухарадай тир Хас-Магьаммеда ва масабуру гележегдин несилар патал гьакъикъи имандин, азадвилин ва марифатлувилин фикирар туна.
Мумкинвиликай менфят къачуналди, гьа са вахтунда за Дагъустан Республикадин Гьукуматдивай ва “Мегьарамдхуьруьн район” МО-дин администрациядин кьиле авай ксаривай бинесуздаказ масаниз куьчарзавайбурун сиягьдик акатай “Вини Ярагъар” хуьруьн виликан участок, Мегьарамдхуьруьн райондин мулкарал Россельхозакадемияди арадал гъайи “Яру гъед” ФГУП элкъвена чпин чкадал хкунин программадик кутун тIалабзава. ТIебиатдинни гьавадин къулай шартIари, хъвадай яд ва Ростов-Баку шегьре рекьиз мукьва (10 км), газопровод патав (4 км), цадай 2 агъзур гектардилай виниз чилер, 5 гектардин майданра тамар аваз хьуни чаз Мегьарамдхуьруьн райондин “Вини Ярагъ” участокда — Шейх Ярагъ Мегьамед эфендидин ватанда яшайиш ва туризм гуьнгуьна хутадай тамам бинеяр гузва. Идалайни гъейри, дуьзенда 10 агъзур гектардилай виниз майданар цик кутаз жеда. И мураддалди Октябрдин революциядин къанал, са акьван еке харжияр тавуна, 12 километрдин мензилдиз, ЦIелегуьнрин хуьруьв агакьдалди, яргъи авун герек я.
Гьажибуба Рустамов,
Ярагъ Мегьамедан тIварунихъ галай фондунин регьбер
