(Эвел — 36, 38-нумрайра)

Кадардин дереда

25-августдиз Ботлих ва ЦIумада районар  душмандин геллегьрикай  азаднавай. ЯтIани Казбек ва Гумбет районрин патарив бандитрин кIеретIри мад гьужумриз гьазурвилер аквазвай. Виликамаз кьабулай серенжемрин нетижада бандитрилай и районриз гьахьиз алакьнач.

Кадардин дередин Къарамахи ва Чабанмахи хуьрера бинеламиш хьанвай яракьлу дестейри и вахтунда РФ-дин ва гьакI чи республикадин гьукуматдин къану­нар квазни кьазвачир. Чи государстводин конституционный къайда арадал хкун патал чеб “цIийи гьукумдин” тешкилатчияр яз гьисабзавайбуруз дяве акъвазарунин, яракь вахкунин ва ислягь уьмуьрдал эля­чIунин кье­тIен тапшуругъ гана. “ЦIийи гьакимри” и тап­шуругъ квазни кьунач. Иниз ки­лигна фе­де­ральный ва республикадин къуватри душмандин акьалтIай тегьерда мягькемарнавай сенгеррал (“къелейрал”) гьужу­мун ва абур азадун къарардиз къачуна­.

И операциядин кьетIенвал а кардикай ибарат тир хьи, ана кьушундин аскерри иштирак тавуна, серенжем ОМОН-дин ва къенепатан кьушунрин куьмекдалди кьилиз акъудун лазим тир. Месэладиз къенепатан кьушунрин генерал-лейтенант В.Овчинникова команда гузвай.

Бандитрин дестеяр лугьуз тежер хьтин дережада яракьламиш хьанвай ва гьа­кьван кIеви сенгерарни гьазурнавай. Гьар са кIвал къеледиз элкъуьрнавай. Ихьтин шар­тIара гьужумдиз физвай ОМОН-дин ва къенепатан кьушундин аскеррикай хейлин хкатунар­ жезвай. И кар акурла, опера­тивный штабдин командирри кьушундин частаривай мад  куьмек гун тIалабна. Гьа кар себеб яз, Рос­сиядин кьушундин аскерри чпин их­ти-ярда авай вири яракьрай (тупарай, минометрай) душмандин сенгерар дарбадагъ ийиз гатIумна.

Армиядин руководстводи и серенжемда гьавадин кьушунрикай менфят къачун къарардиз къачуна. Абуру бандитрин гьар са сенгер алай чка лишандик кутуна ва цавай бомба­ламишна. Кьабулай кьетIи серенжемрин нетижада боевикрин къуватар цIраз башламишна.

12-юкъуз боевикар чпи кьунвай сенгеррилай катуниз мажбурна. Кьейибур туна, катайбур катна, амай бязи дестейри­вай гьужумдиз физвай ВДВ-дин ва МВД-дин къуватрин вилик дурум гуз хъхьанач.

Душмандикай азад авур хуьрер дяведин завалрикай михьи хъувун мадни залан­ ­хьана. ГьикI лагьайтIа, боевикри ре­кье­рал, кIва­лерин гьаятра, подвалра лап гзаф кьадар ми­наяр, хъиткьинардай маса затIар тунвай. Ара-ара чи аскерарни, ополченциярни хаталу душмандин амукьайрихъ галаз­ чин-чина акьазвай ва гъутарин дяве башла­мишзавай. Гьа ихьтин шартIара кьве патайни­ хейлин хкатунарни хьана, гзафбурал — хирерни.

Дагъустандин ва Россиядин викIегь рухвайри, чеб гьахълу тирдахъ инанмиш яз, и дереда гекъигун авачир хьтин кье­гьал­вилер къалурна ва душмандал гъалибвал къачуна­.

Гьайиф чIугвадай кар ам я хьи, и женгера Дагъустандин Интербригададайни лап хъсан рухвайрикай тир 3-спецротадин командир,  лейтенант Гьабибуллагь Къурбанов, ротадин командирдин заместитель, старшина Гьажи Гьуьсейнов, 3-ротадин 1-взводдин командир Заурбег Жафаров барабарсуз женгера телеф хьана.

Гьа ихьтин арадал хкиз тежедай къа­къатунралди 12-сентябрдиз Кадардин дереда кьиле фейи женгер эхирдив агакьна. Бандитрин международный кIеретIрин ва абуруз куьмек гайи чкадин  жасусрин эхирни хьана.  Дагъустандин чилел яргъалди бине кьаз кIан хьайи терроризмдинни экстремизмдин дувулриз цIай яна…

Новолакдин цIарцIел

Чиркин ниятар кьилиз тефидайди чир хьайи  бандитрин “регьберар” чпин вири мумкинвилер эхиримжи цIарцIел эцигдай йикъал атана. Дагъустандин ва гьакI вири Россиядин жуьреба-жуьре пипIера бандитвилин гьерекатриз майдан гунихъ галаз сад хьиз, абуру гила чапхунни гьужум­ Новолак райондин сергьятрилай гатIумна. Къаст, и райондин са жерге хуьрер къачуна, Хасавюртдиз гьахьун, анай Къизилюрт ва Махачкъала чпиз муьтIуь­гъа­рун тир. Икьван иштягьар абуруз гьинай ва гьикI атанатIа малум я. Чеб къецепатан пуларихъ маса къачунвай агъзурдав агакьна бандитрин дестеяр, НАТО-дин кьу­шунрин парталар алукIна, абурун яракьар гваз, Новолакдин хуьрериз гьахьна, чкадин агьалияр залуквиле кьаз, муь­тIуьгъ тахьайбур ягъиз — рекьиз гатIумна. Абурун вилик чкадин РОВД-дин милиционеррин десте ва аниз Липецкдай атана къуллугъзавай ОМОН-дин са десте акъвазна.

Садани а чIавуз боевикрин ихьтин дестеяр мад сеферда Дагъустандал атун фикирдиз къачунвачир. Амма абуруз куьмек гайи чкадин хаинри, чпиз инин гьал-агьвал ва рекьер-хуьлер хъсандиз чизвайвиляй, душмандиз са куьруь вахтунда гзаф хуьрер магълуб ийидай мумкинвал гана. И вакъиайрин вахтунда чи милиционеррикайни, Липецкдай атай  ОМОН-дин къуллугъчийрикайни са шумуд кас телеф хьана. Им гьайиф чIугвадай кар тир. Ан­жах бандитрин и агалкьун эхиримжиди хьана. Новолакдин милицайрин 100 касдикай ибарат десте бандитрихъ галаз акьалтIай женгиник экечIна. Абурун гьар са алахъун тахьай мисал авуна. И вахтун­да райондин сергьятриз РФ-дин кьушундин частарни мукьва хьана. Гьа им чапхунчийрин эхир агакьарай себебни хьана.

Махачкъалада ва гьакI Дагъустандин вири пипIера агьалийри Новолак райондал бандитри авур цIийи гьужум кIевелай пислемишна, виринра самооборонадин ва ополченидин къуватар кардик кутуна. Да­гъустандин халкьари Россиядин кьушундин частарихъ галаз чпин садвал, рейсадвал, Дагъустан ва Россия хуьз чеб гьазур тирди къалурна.  Интербригададин штабда Кадардин дереда телеф хьайи чпин юлдашар рикIел хкизвай ва гьа са вахтунда цIийиз гьужумдиз атанвай бандитрин къаршидиз физ гьазур тирди къалурна. Тайинарнавай вахтунда Новолак райондиз, ана чапхун-тарашунриз кьил янавай бандитрин вилик пад кьаз, рекье гьатна.

13-сентябрдиз Интербригададин аскерар  женгерин гьерекатрив эгечIна. Абуру федеральный кьушунрин дестейрихъ галаз чпин алакъаяр сад авуна. Подполковник Явнус Жамбалаева ва капитан Артур Исрапилова команда гузвай Интербригададин отрядри Гамиях хуьруьн патав сенгерар кьуна.  Боевикри, чпи тарашай кIва­ле­ра ацукьна, армиядинни къенепатан кьушундин аскерар алай чкаяр лишандик кутунвай. Амма Махачкъаладай фенвай ополченцийри, са шумуд йифиз чпин сенгеррилай, РФ-дин кьушундин частарин минометрин батарея боевикрин гьужумдикай хуьз, бандитрин са шумуд десте  кьулухъди катуниз мажбурна.

И вахтунда неинки Дагъустанда, Россияда, гьакI дуьньядани ватандашвилин руьгьдал алай вири къуватар тупламиш  ва чапхунчийриз кьетIи ягъунар кьунин мумкинвал артух хьана. РФ-дин кьушундин частари чпиз гайи мумкинвиликай вири терефра менфят хкудна ва душмандин туьтуьнихъ кьван яракьламиш хьанвай­ къуватар чи чилелай катуниз мажбурна.

И серенжемдин тIвар тарихда Новолакдин женгинин операция  лагьана гьатнава. Адакай Кеферпатан Кавказдин вири пипIера ван хьана ва намуслу рухвайрини­ рушари а серенжемда иштиракай кьушундин частариз, ополченидиз ва Интербригададин женгчийриз баркалла лагьана.

Гьакъикъатдани,  Америкадин ампаяр кьиле аваз, НАТО-дин башибузукьри Югославияда кьиле тухвай хьтин вагьши гьерекатриз Кеферпатан Кавказда рехъ ачухнач. Гьа им, чи фикирдалди, кьилин агалкьунни хьана.

Дагъустанвийрихъ галаз са жергеда гьа чIавуз, кьушундин частарилай гъейри, гуьгьуьллувилелди атанвай хейлин россиявийрини иштиракна. Месела, Моздокдай атанвай Павела, Уралдин Златоуст ше­гьер­дай — Рашида, Иваново шегьер­дай — Сергея ва икI мад ва мад гзаф кса­ри. Абурукай чIехи пай виликдай Афгъанистанда къуллугъайбур тир. Абур вири са къастуни сад авуна: Дагъустан, Кавказ ва вири Россия бандитринни террористрин гьужумрикай хуьн. Чпихъ ина виликрай мукьва-кьили са касни авачиртIани, дяве­дин гьерекатар куьтягь хьайила, абурухъ ина лап гзаф дустар ва танишар хьанвай. Гзафбурун алакьунар, викIегьвал государстводин наградаяр гуналдини къейдна.

Кьилди Гамиях хуьруьн патав кьиле фейи женгерикай лугьуз кIанзава. РФ-дин кьушундин частари тупарай ва вертолетрай­ ягъайдалай кьулухъ чи десантникри Новолак райондин женгер кьиле физвай стратегиядин кьилин кукIушар чпин гъилиз къачуна. Адалай кьулухъ, чкадин агьалиярни галаз, чи ас­керри са-са хуьр, са-са кIвал, куьче боевикрин амукьайрикай михьиз га­тIумна. Интербригададин махсус ротадин­ аскерар СОБР-дин отряд гьахьдалди вилик хуьр бандитрикай михьунив эгечIна. Душ­манди, вилик-кьулухъ килиг тийиз, кат­дайла, неинки чпин кьейибур ва хирер хьайи­бур тунвай, гьакI яракьар, тарашнавай за­тIарни туна. Идалайни гъейри, саки гьар са камуна, вилив хуьн тийир чкайрал минайрин цIиргъер тунвай. И кардини, вилик физ манийвал гунилай гъейри, хейлин хкатунризни рехъ гана. Эхирни Интербригададин ополченцийри Дагъустандин ва Россиядин Яракьлу Къуватрин дестейрихъ галаз санал  Новолак райондин администрациядин дараматдин кьилел сад-садан гуьгъуьналлаз Россиядин ва Да­гъустан­дин пайдахар хкажна. ИкI Новолакдин цIар-цIел фейи къизгъин женгерни куьтягь хьана. Интербригададин аскерар анай чкадин агьалийрин вилерал накъвар  алаз, гъилера цуьквер аваз, шаддиз хъуьрезвай жергейри рекье хтуна…

Шамил Асланов