Аллагь-Таалади чилел алай вири инсанриз — Адамалай гатIунна — Къияматдин йикъал къведалди — ракъурнавайди анжах са дин я — Ислам.
Аллагьди Къуръанда лугьузва: (3-сура, 19- аят, мана):
“Гьакъикъатда, Аллагьдин вилик (дуьз) дин (…Ада Вичин пайгъамбаррилай ракъурнавай дин) са Ислам я…”
Маса аятда лугьузва: (3-сура, 85-аят, мана):
“Ни Исламдилай гъейри, (маса) дин тIалабайтIа (низ маса дин кIан хьайитIа), адавай (ам) гьич кьабулдач ва Эхиратдани ам еке зиян хьайибурукай жеда”.
Гьавиляй чаз Исламдин диндихъ гьихьтин та-риф (яни, манадин баян) аватIа чир хьана кIанда.
Араб чIала “Ислам” гафунин мана муьтIуьгъвал я.
Ислам диндин умуми мана: ам вири пайгъамбаррин ва расулрин дин я, абуру вирида чпин халкьариз тек са Аллагьдиз ибадат авуниз эверна ва Аллагьдин эмирар агакьарна. Абурун виридан макьсад сад тир — инсанриз дуьз рехъ къалурун.
Пайгъамбарри инсанрин рикIел абуру чпин фикирар фана уьмуьрдилай гьамишалугъ уьмуьрдихъ элкъуьрун гъизвай.
Лагьана кIанда, Ислам Аллагь-Таалади Мугьаммад пайгъамбардив гваз ракъурнавай дин яз кьилди къачуртIа, адаз са шумуд жуьреда баян гуз жеда.
Сад лагьайди. Жабраил малаикдилай атанвай гьадисада ганвай баян: “…- Жабраил малаикди лагьана: “Хабар це вуна заз Исламдикай (ам вуч ятIа).
— Пайгъамбарди (салават ва салам хьурай вичиз Аллагьдин патай) лагьана: Ислам — вуна шагьидвал авун (тестикьарун) я. Яни, Аллагьдилай гъейри, ибадат авуниз лайихлу тир мад маса са иллагьини авачирди, гьакъикъатда Мугьаммад Аллагьдин расул тирди, капI авун, закат гун, Рамазандин вацра сив хуьн герек ва, эгер мумкинвал аваз хьайитIа, гьаждал фин шартI тирди…
Кьвед лагьайди. Ислам — им виридаз талукь тир низам ва къанун я. Ада инсандин уьмуьрдиз талукь тир вири крар, гьалар дуьз къайдада твазва.
Ам Мугьаммад пайгъамбарди (салават ва салам хьурай вичиз Аллагьдин патай) вичин Реббидин патай гваз атанвай дин я. Аллагьди адаз ам инсарив агакьарун эмирна. Ада Исламдиз табий хьайибуруз гьихьтин суваб жедатIа ва адаз акси хьайибурув вучтин жаза агакьдатIа баян ганва.
Пуд лагьайди. Ислам вири инсанрин акьулда (фикирда) гьамиша авай пуд суалдиз ганвай дуьз (гьахъ) жавабар я:
Гьинай чун (инсанар) атанва?
Вуч патал чун атанва?
Чи эхир вуч я?
(КьатI ама)
Ямин Мегьамедов
