Терроризмдиз акси женгина рейсадвилин югъ
Гьар йисан 3-сентябрдиз Россияда терроризмдиз акси женгина рейсадвилин югъ къейдзава. РикIел хуьдай и югъ федеральный закондин бинедаллаз 2005-йисуз тайинарнай.Идахъ вичин бинени авай. Беслан. Дуьньядин гзаф халкьарин рикIелай алат тийизвай инсафсуз агьвалат, террористрин гьерекат.
Ихьтин мусибат рикIелай алатдани мегер? Агъзурралди инсанрин рикIер къарсатмишай зулум. 2004-йисан 1-сентябрь. Вири уьлкведа хьиз, Бесландани диде-бубаяр, аялар, образованидин къуллугъчияр суварик квайди хьиз авай. Виридан гуьгьуьлар шад тир. Амма абур гьич ахварайни таквадай хьтин мусибатдик акатна. Боевикри-террористри шегьердин 1-нумрадин юкьван школа ва ана авай са агъзурдалай гзаф муаллимар, аялар, диде-бубаяр залуквиле кьуна. Инсанар кьве суткадилай виниз есирвиле туна ва залукар тир итимар ягъиз кьена. Амайбуруз я яд, я фу, я медицинадин куьмек ганач. 3-сентябрдиз школада хъиткьинардай шейэр кардик кутуна ва вишералди инсанар телеф хьана. Ихьтин зулуматдин вагьшивал Россияда гьеле хьанвайди тушир. Ида неинки чи, гьакI дуьньядин гзаф халкьарни ажугъламишнай.
И вагьшивал, инсанриз авур къастар ва терроризмдихъ галаз женг чIугунин карда вири халкьари чпин къуватар сад авун лазим тирди фикирда аваз, Россиядин Федерациядин Госдумади 2005-йисан 6-июлдиз 3-сентябрь Терроризмдиз акси женгина рейсадвилин югъ яз тайинарнавайдакай малумарнай.
Лугьун лазим я хьи, Бесланда гьар йисуз 1-3-сентябрдин йикъара яс чIугвазва ва аяларни школадиз финикай акъвазарзава. Шегьерда рагьмет хьайибур рикIел хкидай, абурун тIварцIихъ дуьа ийидай, шемер куькIуьрдай мярекатар тухузва. Аялри цавуз 334 шар — телеф хьайи инсанрин кьадарда аваз — ахъайзава. Ахпа ясдин мярекатдин иштиракчийри кьейи залукрин, милиционеррин сурарал цуьквер эцигзава.
Террор вучтин завал ятIа, Дагъларин уьлкведин халкьаризни чизва ва аквазва. Эхиримжи йисара Махачкъалада, Хасавюртда, Каспийскда, Къизлярда, Буйнакскда, Дербентда, Белижда,са шумуд райондани боевикри, террористри гьикьван хъиткьинарунар авунатIа, гьикьван полицейскияр, ислягь инсанар телеф хьанатIа, республикадиз гьикьван зиян гузватIа, тайин я. Гьукумдин кьилевайбуру, къайдаяр хуьдай органри терроризмдихъ, экстремизмдихъ галаз женг чIугвазва ва абурун гьерекатарни лап тIимил хьанва. Амма им секинвалдай делилни туш. Бандитри гагь сана, гагь масана чпикай хабар гузва.
Лап и йикъара, 28-августдиз, РД-дин Кьил Владимир Васильева терроризмдиз акси комиссиядин заседание кьиле тухвана. Анал гьялай кьилин месэлани властдин талукь органрин руководителри республикадин мулкунал алай образованидин идараяр террористрин гьужумрикай хуьнин карда истемишунар кьилиз акъудзавай гьалдал гуьзчивал тухуникай тир. РД-дин Кьили образованидин идарайрин хатасузвал хуьниз датIана фикир гузва ва и кар талукь вири къуллугъчийривай истемишзава. Совещанидал малумарайвал, образованидин 97 процент идарайрихъ хатасузвилин рекьяй паспортар ава, яни абур терактрикай хуьдай серенжемар кьабулнава.
Владимир Васильева хатасузвилин паспортар гьеле туькIуьр тавунвай Гергебил, Къумтуркъала, Унцукул районрин ва Бежтадин участокдин руководителар чIуру гьалар тади гьалда арадай акъудун патал тагькимарна. Ада къейд авурвал, бязи школайра тади гьалда полициядиз эвердай кнопкаяр эцигнавач, Росгвардиядин къуллугъчийри школайрал къаравулвал чIугвазвач, видеокамераяр эцигнавач, школайрин къенепатаз вуж хьайитIани физва. Ихьтин гьалар арадай акъуддай мумкинвилер жагъурун лазим я.
Терроризмдин гьерекат вири дуьньяда давам жезва. Халкьар къурхулувилик, абурук кичI кутунин идеологиядиз къуллугъзавайбуру чпин эмиссарар кьуд патахъ рекье твазва. Террористри гьич фикирдиз гъиз тежедай хьтин вагьшивилеризни рехъ гузва. ИкI, 2018-йисуз Сомалида, Иранда, Афгъанистанда, Пакистанда, Сирияда, Индияда, Эфиопияда, Францияда, Нигерияда, Иракда, Англияда, Ливияда ва маса уьлквейрани цIудралди терактар авуна. Нетижада са агъзурдалай виниз ислягь инсанар къирмишна.
Гъилевай йисни секинди я лугьуз жедач. 15-январдиз Кениядин меркез Найробида мугьманханадин патав, 17-январдиз Колумбиядин меркез Боготада полициядин кадетрин школада, 14-февралдиз Индиядин Джамму штатда, 1-мартдиз Сомалидин меркез Могадишода ресторанар, мугьманхана, туьквенар авай куьчеда, 15-мартдиз ЦIийи Зеландияда кьве мискIинда хъиткьинардай шейэр кардик кутуна, автомашинар ва террористри чпи чеб хъиткьинарна, 200 кас кьена, 300-дал кьван хирер хьана.
Са рахунни алач, терактри, ягъун-кьиникьри инсандин психологиядиз, руьгьдиз, къанажагъдиз чIуру патахъай таъсирзава, ам бушарзава, адан умудар квадарзава. Террор вири дуьньядиз чкIанва. Исламдин уьлквеяр къачуртIани, хашпара диндиз къуллугъзавай уьлквейрикай рахайтIани, террористри чпин чIуру, чиркин ниятар халкьарал илитIун, чпин къуват къалурун патал гзаф кьадарда инсанар телеф жедай серенжемар кьиле тухузва.
Вуч лугьун, алайди пара муракаб макъам я. Са чIавузни чун кисна, гъилер авадарна, мус ва гьина хъиткьинарда лугьуз, вил алаз акъвазун лазим туш. Терроризмдихъ галаз женг чIугунин карда вирида кьетIи рейсадвал къалурна кIанда.
Нариман Ибрагьимов
