Эхир. Эвел — 34-нумрада
И макъаладин I пай и ссылкадай кIелиз жеда
…Дуьньяда вакъиаяр акI дегиш жезва хьи, кьилин редакторди зун ватандин меркездиз 10 йикъан семинардиз ракъурна. И камаллу касди гьакI диктофондин рахунрихъни яб акална. Уьмуьрда идалайни ажайиб дуьшуьшар жезвайди къейдна. И диктофондин эвезда ада заз хъсан суьгьбетар кхьин патал цIийи тадаракни гана…
Зун Москвадай хтайла, хайи кIвализ кам къачунмазди, кайваниди къайи хабар гана: “Ви дуст Бахтияр рагьметдиз фена…” За Бахтияран веледдин кIвализ тади авуна. КIвалин столдал, чIулав лент галчукна, зи дустунин гъамлу, сирлу шикил алай. Телевизордин экранни чIулав гьасирдал кIевнавай. Зун къаршиламишай Бахтияран хцин суса, Зубейдади, авур суьгьбетди зун мадни тажубарна.
Лугьумир кьван, ам тIалабай йикъалай кьве суткадин вилик рагьметдиз фейи пакамахъ адан кефияр ачух тир. Зубейдадиз ада теснифнавай шиирдин са куплетни хуралай кIелнай. Кухняда машгъул Зубейдадиз Бахтияр дахди эверай сес ва са къаралту кIвализ гьахьайди акуна. Ёъ! ЦIийи фафан ина вуч авайди я?! Ам, дахдин гъил кьуна, адан патав ацукьнавай. Яйлухдал вилерал атай накъвар михьзавай… Духтурханадин дундин винелай халат алукIнавай цIийи фаф кIвачел ахкьалтна, ада, Зубейдадин къуьнел гъил эцигна, лагьана: “Вун бахтлу велед я, Зубейда! Бахтияр дах рагьметдиз фенва. Багърийриз хабар ая!”
Зун дустунин кIваляй адан велед Гьафиза сурал тухудайла, Зубейдади зав Бахтияра теснифнавай шиир кхьенвай чарни вахкана. Ада гьакI Бахтияр дахдин кьилихъ шехьиз, адаз муг квахьай чубарук лагьай виликан кайвани чIехи велед Гьафиза гъанвай.
Къизилдин сят
Гуя и къизилдин сятда цIийи фафан вири сирер чуьнуьх хьанвай жеди. Илимдин рекье профессор Захари лайихлу хьанвай и багьа ядигар заргардин назик гъилери гъилик акалдай, жибинда твадай гьакI дишегьлиди хурудилай куьрсдай аманат хьиз туькIуьрнавай. За сят сифте са жегьил заргардиз къалурна. Ам гъилера элкъуьрна, и касди лугьузва: “Пис аманат туш. Завай идахъ 15 агъзур манат пул гуз жеда…” За шутхунна адан гъиляй сят ахкъудна, ам килигун бесрай лагьана, дустунин ядигар жибинда хтуна. Ахпа за сят вичин яшар хьанвай машгьур устад заргардин патав тухвана. Вилерал айнаяр алай заргар, сят гъиле кьуна, сив ацIана хъуьрена: “Огьо, багьа аманат зал хтана хьи!” Заргарди мукъаятдив сятдин къалпагъ алудна, анай заз къуьн-къуьне авай профессордин ва адан рикI алай студенткадин шикил акуна. “Профессор рагьметдиз фенвайди заз чизва, — лугьузва заргарди, — адан рикI алай студенткадин кьадар-кьисмет гьикI хьана?”
Зи вилерикай, гьикI ракIарин кьве пата гъил туна, “дуст авач!” лагьай цIийи фаф мад сеферда карагна.
Магьир устадди вичи жегьил вахтунда туькIуьрай и багьа ядигардин къимет 100 агъзур манатни жедайди лагьана. Къуй ам вичиз амукьрай, за адахъ 75 агъзур манат пул гуда лагьана. За и пул диде-бубадикай магьрум хьанвай етим аялрин кIвализ профессор Захаридин тIварунихъай гана. Ана директорвиле кIвалахзавай мегьрибан дишегьлиди зи гъиле, печатни гьалчна, къул чIугуна, 75 агъзур манат пул аялрин дердийриз харж ийида, гафар кхьенвай чар вугана…
…Гьа инал Гьабиб муаллимдин суьгьбет куьтягь жезва. Анжах чи уьмуьрда цIийи фафар, муг квахьна акьулдихъ къекъвезвай бахтиярар (бахтикъараяр), уьзуькъара дишегьлияр хьана, ама амукьни ийида… Гьайиф!
Низ чидай? Низ чидай? Низ чидай?
Вун зи рикIин рикI жедайди низ чидай?
Са атирлу цуьк жедайди низ чидай?
РикIни фена, цуькни фена, Гуьлжевгьер,
Эхир пашман икI жедайди низ чидай?
Вун вилерин нур жедайди низ чидай?
КIанивилер гур жедайди низ чидай?
Нурни фена кIанивални, Гуьлжевгьер,
Зи кьисмет икI кур жедайди низ чидай?
Вун фелекди шириндайди низ чидай?
ТIалар-квалар къалиндайди низ чидай?
Дава-дарман хьанач вакай, Гуьлжевгьер,
Зи уьмуьр икI сериндайди низ чидай?
Чун Эсли, Керем жедайди низ чидай?
Сад вирт, садни чIем жедайди низ чидай?
Вирт чIемедик какахьнач хьи, Гуьлжевгьер,
Зи руьгь икI верем жедайди низ чидай?
Вун сирдаш хьиз агатдайди низ чидай?
Зун рекьелай алатдайди низ чидай?
Малаик хьиз къужахдамаз, Гуьлжевгьер,
Ширинзамаз къакъатдайди низ чидай?
Вакай тапан яр жедайди низ чидай?
Им заз такIан кар жедайди низ чидай?
Ви багьа тIвар рикIе амаз, Гуьлжевгьер,
Зи рикI икьван тIар жедайди низ чидай?
Гьайиф, гьайиф! Вун инсандин хам алай,
Илан хьана, винел цIалцIам тан алай.
Иланди хьиз рикI акъудай, Гуьлжевгьер!
Акунач ваз зун инсан яз чан алай.
Мегьамед Шериф
