Хуш къаматар, шад къилихар
Ажеб ала и КьепIирдал.
Гьич инжиклу жеч сивикай —
Эдеб ала и КьепIирдал.
Мердали Жалилов
КьепIир Кьиблепатан Дагъустанда чIехи ва адлу хуьрерикай, тIебиатдин гуьзел пипIерикай сад я. “КьепIир” лагьайтIа, “Кабир” гафунихъ галаз алакъалу я (араб чIалай таржума авурла — “чIехиди”). Лезги чIалал “КьепIир” “Кьве пIир” лагьай чIални жезва. Хуьруьн тарих къадимлу тирди, гьа и тIварари хьиз, куьгьне сурарин къванерал аламай кхьинрини, нехишрини субутзава. Амма, гьайиф хьи, и къадим хуьруьн бине гьинилай, мусалай тайин хьайиди ятIа, малум туш.
КьепIирвийри вилик вахтара дуланажагъдин шартIар дар хьурдавай, цIийи чилерал физ, гьа накьварал бинеяр кутаз, берекатлу хуьрер арадал гъана. ИкI, 1878-1880-йисара дагъда кьве КьепIир авай — гилани сивера амайвал, Вини КьепIир ва Агъа КьепIир.
Залзала хьайидалай гуьгъуьниз Кьурагь районда авай КьепIиррин агьалийрин са кьадар пай арандиз Мегьарамдхуьруьн райондиз эвичIна, абуру гьана цIийи хуьр кутуна — КьепIир-Къазмаяр (аранда) арадал атанва.
Мегьарамдхуьруьн районда авай КьепIирар вичин вахтунда мад кьве чкадал пай хьана: КьепIир-Къазмаярни Ярукьвалар. КьепIирвияр генани гзаф чкайра яшамиш жезва. Месела, Туьркияда КьепIир тIвар алай хуьр ава. ГьакI Билбилхуьруьн-Къазмайрин агьалийрин чIехи пайни чи хуьряй я. Амма ибур регьятвилелди хьайи крар туш. Арандин чимивал, тIебиатдин шартIар эхиз тежез, къиздирмадик ва маса азаррик кефсуз жез, элкъвена дагъдин хуьруьз хтайбурни хьана. ЯтIани зегьметдал рикI алай хуьруьнвийри, гьа четин шартIара чилер цаз, анра техилар, гьакIни тIебии рангар хкуддай ругъунарни битмишарна. Сифте Урусатдин, ахпа маса уьлквейрин муьштерийрини яру ранг элягъун патал ругъунар маса къачузвай. И хел виликни фена, хуьрни — чIехи, агьалиярни агьваллу хьана. Яваш-яваш ругъунар маса къачудай муьштерияр тIимил хьуникди, аранда хир кутаз, прунз (дуьгуь) битмишарунин кIвалах вилик фена. Прунз битмишариз, дагъдин хуьруьн са пай хизанрини, вахт алукьайла, аниз физ кIвалахдай. Бегьер кIватI хьувуна, арабадалди дагъдин хуьруьз хкидай. Гьа икI йисалай-суз чилин бегьерлувал артух хьурдавай дуланажагъдин шартIарни хъсан жезвай. Гьаниз килигна, чи хуьрер дагъдани, арандани чIехи ва агьваллу хьана. Къе чун дагъда яйлахринни булахрин, векьин чкайрин, техилдин мигьийрин, тамун уьруьшрин, багъларин, арандани уьзуьмлухринни саларин, багъларин иесияр я.
КьепIиррихъ гзаф тухумар ава: Варварар, ПIирер, Михер, Чатунар, ЧIуьгъверар, Кьаружунар, Къазакьар. И гзафвални чи девлет я, чун гзаф чIварахрин, гзаф сихилрин алем тушни бес!..
Умрият Рагьимова,
ДГУ-дин филфакдин РДО-дин
4-курсунин студентка
