Бубайрин сивин яратмишунрайни чаз ашкара жезвайвал, чапхунчияр ислягь халкьар есирда тваз алахънава, къакъудиз чалишмиш жезва. Азадвал кIани жемиятди къул, хуьр, ватан хуьн патал, чанарни гьайиф текъвез, игитвилер къалурзава. Лезги миллетдин игит ва чи ярж Шарвили халкьдин яратмишунра  сир яз гьатнавайди хьиз жемир. Адан игитвилер къе чаз сир я, амма ам вич чи халкьдин арадай акъат­нава эхир. Шагьмурни, Къванцин гадани гьа жуьреда. Мумкин я, са вахтара Гьажи Давудахъ, Ярагъ Мегьамедахъ ва маса лезги игитрихъ галаз хьайи са бязи гьерекатар халис кьисайриз элкъуьнни.

Гзаф телефвилер акур, азиятар эх авур зулуматдин 1941-1945-йисарин дя­ведилай гуьгъуьниз инсаниятди ислягьвилик умуд кутуна. Амма Америкадин ампайри СССР чкIайдалай кьулухъ чпин алчах ниятрик цIай кутаз башламишна. Са бязи гъвечIи уьлквеяр гуьнгуьнай акъудайдалай кьулухъ къе абур, Украина багьна кьуна, Россиядин къенепатан крарик къаришмиш хьанва.

Украинада Донецкдин, Луганскдин, Херсондин ва Запорожьедин мулкар фашистрикай азад авун паталди кьиле тухузвай дяведин махсус серенжем давам жезва. Ана Дагъустандин халкьарин векилрини, кичIевал авачиз, чанарилайни гъил къачуна иштиракзава. Абурун рикIера авайди тек са мурад я – гъалибвал. Бубайри Рейхстагдал яру пайдах алкIурнайтIа, гила пуд рангунин Россиядин пайдахди Украинадин Рададал лепе гун лазим я. «ТIуьр фу чир тахьайдан хамуна кьел амукьда», – лугьуда чи халкьди.

Украинада дяведин махсус серенжем башламишайла, контрактникрилай гъейри гьахълу рехъ агъзурралди гуьгьуьллубуруни хкяна. Гзаф жегьилар, чпин хизандин гьаларизни килиг тавуна, махсус серенжемдиз физва, игитвилерни тIимил къалурзавач. Гьавиляй лугьуз жеда хьи, гьар са аскерди Ватан хуьнин, адаз вафалувал къалурунин гьисс сад лагьай чкадал эцигзава ва ам кьилизни акъудзава. Ихьтин руьгьдин къуват чи аскерриз далудихъ халкь галайвили гузва. Мадни са тереф чна рикIелай алудна виже къведач. Дяведин гьаларихъ галаз вердиш хьуни, ватанпересвилин гужлу гьиссди, дирибашвили, кIеви къастуни, викIегьвили ва командиррин къайгъударвили чи аскеррив вилик эцигзавай дяведин гьар са серенжем ян тагана эхирдалди кьилиз акъудиз тазва.

Дяве. Им рикI тIардай гаф я, вучиз лагьайтIа ана ажал лап мукьва жезва. Ада жуванди ва я чаради лугьузвач. Ада какатайвал кьуьк язава.

Заз винидихъ жуван макъалада лагьанвай фикирар къуватда гьатун патал кьегьалвилерин сагьиб хьайи, Ватан патал вичин руьгьдин вири къуватар серф авур ва эхирни вичин чанни ам паталди гьайиф татай игит хцикай суьгьбет ийиз кIанзава.

Мегьарамдхуьруьн райондин Муь­гъверганрин хуьруьн рушани Воронеждин областдай тир жегьилди алатай асирдин 90-йисара чпин кьисметар сад авуна. ЦIийи хизандиз Воронеждин областдин Толовский райондин Высо­кий­ поселокда яшамиш хьун кьисмет хьана. Гьа ина жегьил хизан са нефес­дин артухни хьана: жегьил дидедин къужахда ругулди экв куькIуьрна. Бубадини адал Андрей тIвар эцигна, яни Дегтярев Андрей Владимирович. Им 1997-йис тир. Пуд йисуз Высокий поселокда яшамиш хьайи хизан 2000-йисуз Санкт-Петербургдиз куьч хьана. Вахтар а чIавуз четинбур хьуниз килигна, чIехи дидеди Андрей Муьгъвергандал хкана. Ина ам инсанвилин къени хесетар кваз чIехи жез башламишна. ЧIехи диде-бубадин патав адаз инсандиз гьуьрмет авун, дус­тар кьун, юлдашрихъ галаз гьуьрметлудаказ кьиле тухун хъсандиз чир хьана. ГьакIни ада ина лезгидалди хъсандиз рахаз­ ва илимрин сирер чирна. 7-класс акьал­тIарайдалай кьулухъ Анд­рей Санкт-Петербургдиз хутахна. Гатун каникулар­ икьван чIавалдини чIехи шегьерда ­акъудиз хьайи гададиз гьам хуьруьн, гьамни шегьердин уьмуьрдин къайдайрикай, тIалабунрикай са кьадар хабарни хьанвай.

Школа Андрея Санкт-Петербургда куьтягьна. Лап хъсан къиметралди. Гьуьлерин сирер чирдай махсус мектебда вичин чирвилер гегьеншарна. Андрей масадакай хабар кьадай, жавабдарвал гьиссдай, куьмекдин гъил яргъи ийидай, зегьметдал рикI алай жегьил яз чIехи хьана. Имни а кардал тестикьар ийиз­ жеда хьи, гьеле армиядин жергейриз фидалди яш тахьанвай Андрей вичин бубадин дус­тунин куьмекдалди гъве­чIи машинрин­ моторар туькIуьр хъийидай кьилдин касдин са цехда кIва­лахдал акъвазна. Сифте куьмекчи ва ахпа устIар яз кIвалахай йисни зуран къене неинки вичиз моторрин чIал чирна, хайи дидедизни кIвалин харжийрин патахъайни екез куьмекар гана.

Армияда аскерди вичиз радиостанциядал кIвалахиз хъсандиз чирна ва дяведин вахтунда хер-кьацI хьанвай юлдашриз сифте куьмек гунин вердишвилерни къачуна. Ломоносов шегьерда къачур сифте чирвилери жегьил аскер руьгьдалдини мягькемарна. Андрея вичин къуллугъ Калининграддин областдин Балтийск шегьерда давамар хъувуна.

Армиядай кIвализ хтайла, бязи жегьилар хьиз, Андрей бейкар яз акъвазнач. Сифте ада, менеджер яз, машинар маса гудай «Мерседес» тIвар алай салонда кIвалахна. Гуьгъуьнлай жегьил вичи сифте кIвалах башламишай цехдиз хъфена.

Россияда ислягьвилин гьалар къвер­­давай рикIик  къалабулух кута­дай­бур жезвай. Украинадин фашист­ри­н гьерекатар югъ-къандавай рикIе­ри­вай эх техжезмайбуруз элкъвезвай: Рос­сия­дик акат хъувунвай республикайриз гуьлле гун намуссузри акъвазарзавачир. Ихьтин гьалар акваз, Андреявай секиндиз акъвазиз жезвачир. Эхирни жегьилди са нянихъ вичин сир дидедиз ахъайна. Гьелбетда, бубани кьилел аламачир авай са хва дяведиз фин, вични хушуналди, дидедиз садлагьана хуш хьанач. Амма Андрея фикир дегишарнач. Гьа пакадин юкъуз военкоматдиз фейи ам, лазим атайтIа, чпи повестка ракъурда лагьана, рахкурна.

Махсус серенжемдиз Андрей но­ябр­дин вацра фена. Диде хайи хуьруьз рахкурна. 2022-йисан 8-ноябрдиз Дегтярев Андрей Украинадин нацистрихъ галаз дяведин майдандиз экъечIна. Радист тиртIани, ада хер-кьацI хьайи юлдашриз куьмекар гузвай, абур къутармишзавай. «Чирвал куьтягь тежер девлет я», – лугьуда бубайри. И мисалдин манадин гъавурда Андрей, «Вагнер» ЧВК-дин дестедик квайла, вилералди акур, хамуналди гьисс авур дуьшуьшди тунай. ГьикI ятIани Россиядинни Украинадин дяведин къуватар къапа-къап чеб чпел расалмиш хьана. Гьамиша уях ва мукъаят россиявийри сифте цIай ахъайна. Чеб чпивай квахьнавай душман вич вичел хкведалди душмандин чан алай къуватдикай ва яракьрикай са кьадарбур гуьнгуьнай акъатна. И арада аскерар аваз физвай чи машиндин чархарихъ танкунин гуьлле галукьна. ЦIай кьур машин акъваз хьана. Аскерри, машиндай хкадариз, чпиз далдаяр кьазвай. Хирер хьанвайбурни авачиз тушир. Тадиз Андрея рациядай полкуниз душман алай квадратар малумарна. Ахпа ада гъвечIи хирер хьанвайбур секинарна, еке зиянар хьанвай аскерар, тIал атIудай рапар ягъиз, тадиз чуьлдин госпиталдиз тухузвай инсанрал тапшурмишна. Душман алай квадратдал минайринни гуьллейрин хар къвана. Бахтуни гъайибур кьулухъди кат хъувуниз мажбур хьана.

Ватандиз вафалу Андрея 7 вацра 8 шабагь къазанмишна. Жегьил аскерди шабагьар патал ваъ, Ватандин гъалибвал патал женг чIугуна.

ГъвечIи хирер жезвайтIани, ада абуруз фикир гузвачир, вучиз лагьайтIа Андрей кьве гьафтедилай ял ягъиз кIвализ хтун лазим тир. Амма кьисметди вичин къарар акъудна. Нубатдин акьунра жегьилдал залан хер хьана. Госпиталдиз агакьардай мумкинвални амукьнач. Андрея аниз тухудай рекье чан гана. Им 2023-йисан 19-май тир.

Андреяз Россиядин Президентдин­ къул алаз ганвай са шабагь ава: «Польза, честь и слава». Амайбур «Вагнер» ЧВК-дин командиррин гуьзчивилик кваз ганвайбур я. Адахъ кечмиш хьайидалай кьулухъ ганвай «Жуьрэтлувиляй» ордендилай гъейри, «Сальск шегьер азад авунай» орденни ава. Вири шабагьрин тIварар кьун тавуртIани, Андрея къазанмишнавай къизилдин, гимишдин ва буь­руьнж­дин медалри жегьил аскер халис игитдин къаматдиз элкъвенвайдакай шагьидвалзава.

Ватандин азадвал патал женг чIу­гур гьар са кьегьал чи рикIера гьами­шалугъ амукьда. Абурун диде-бу­бай­риз ахьтин рухваяр тербияламишунай вирида гьуьрмет ийизва ва сагърай лугьузва.

Абдул Ашурагъаев,

зегьметдин ветеран