Пачагьдин Россияда Октябрдин инкъилаб гъалиб хьунихъ галаз алакъалу яз государстводин къурулушра цIийи тешкилатар арадал къвез гатIунна. 1918-йисан 29-октябрдиз Москвада Россиядин Жегьилрин Коммунистический Союз тешкилна. Адал “Комсомол” тIварни акьалтна. Советрин Россиядин общественно-политический уьмуьрда ва жегьилрин гьерекатдин тарихда ихьтин тешкилат арадал атун зурба вакъиадиз элкъвена. Инкъилабрихъ галаз алакъалу тежрибада ва жегьилрин гьерекатдин тарихда сифте яз вичин везифайрал, макьсадрал, туькIуьр хьунал ва кIвалахдин хсуси къайдайрал гьалтайла политический маса са организациядизни ухшар тушир, гзаф махлукьатар квай кьилдин кIвалахдин къайдайрал амалзавай жегьилрин гьерекат арадал гъана. РКСМ арадал гъунихъ галаз алакъалу яз уьлкведа жегьилрин арада Марксизмдин — Ленининзмдин идеология гегьеншарун регьят акъвазна.
Къейд авун лазим я хьи, Дагъустанда жегьилрин тешкилат са тIимил геж хьиз арадал атана. Советрин власть малумарайдалай гуьгъуьниз Дагъустан граждан дяведин цIа гьатна. Советрин гьукумдиз аксивалзавай къуватарни Дагъларин уьлкведа хейлин амай. И кар себеб яз анжах 1920-йисан гатфариз Дагъустанда комсомолдин сифтегьан организацияр арадал къвез гатIунна. И кардиз Дагъларин Уьлкведа советрин гьукум мягькемардай мураддалди атай Яру Армиядин политработникри ва Порт-Петровск, Дербент, Къизляр, Темир-Хан-Шура шегьеррин коммунистри, яру партизанри еке куьмек гана. Яваш-яваш коммунистрин, инкъилабчийрин таъсир, активвал пара авай хуьрерани жегьилрин тешкилатар арадал гъиз башламишна.
Комсомолдин тарих екеди ва баркаллуди я. Советрин уьлкведа кьиле фейи зурба вири вакъиайра комсомолдин векилри гьевесдивди, ашкъидивди иштиракна. Абуру чIехи уьлкведин гзаф регионра, шегьерра карханаяр, имаратар эцигна, хуьруьн майишат кIвачел акьалдарна. Ватандин ЧIехи дяведа рикIелай тефидай кьегьалвилер къалурна. Са рахунни алач, абурун арада Дагъустандин комсомоларни авай. Агъзурралди гадайрини рушари фашистрихъ галаз кьиле фейи женгера дирибашвал, уьтквемвал, жуьрэтлувал къалурна. Дяведилай гуьгъуьниз абуру неинки республикадин, гьакIни уьлкведин чкIанвай халкьдин майишат кIвачел ахкьалдар хъувун патал гьакъисагъвилелди зегьмет чIугуна.
Дагъустандин комсомолди республикадин экономика вилик тухуник, акьалтзавай несилдиз ватанпересвилин, интернационализмдин тербия гуник еке пай кутуна. Республикада комсомолринни жегьилрин бригадаяр тешкилна, пешекарвилин устадвал хкаждай конкурсар кьиле тухвана. Жегьил алимрин ва пешекаррин школаяр, илимдинни техникадин рекьяй жегьилрин бажарагъ хкаждай курсар ачухна. Студентрин эцигунардай отрядар кардик кутуна.
Комсомолдин тарих — им чи уьлкведин баркаллу тарихни я. 1990-йисара советрин уьлкведа кьиле фейи дегишвилер себеб яз комсомолрин тешкилатар амукьначтIани, жегьилрин гьерекат акъвазнач. 1991-йисуз Дагъустандин комсомолдин организация Дагъустандин жегьилрин демократический Союздиз элкъуьрна. 1997-йисуз республикада “Дагъустандин жегьилрин Союз” тIвар ганвай организация арадал гъана ва ам Россиядин жегьилрин Союздик экечIна.
Хийир Эмиров
