(Эхир. Эвел — 2025-йисан 3-5-нумрайра)
Закат низ гуда?
Закатдиз лайихлу (ам къачуна кIанзавай) 8 жуьре ксар ава. Абурни Аллагь-Тааладин келимада (Къуръандин аятда) къалурнава (9-сура, 60-аят, мана): «(Ферз тир) садакьаяр (закатар) талукь я: — анжах факъирриз, кесибриз, а кардал кIвалахзавайбуруз (закатар кIватIзавайбуруз), чпин рикIер (куьне Исламдихъ) желб ийизвайбуруз (вичи цIийиз дин кьабулнавайдаз, ам мягькемарун патал ва я вичи Исламдихъ майилвална ва адакай мусурманриз еке хийир жедайдаз ва я вичелди мусурманрилай са пис кар алудиз жедайдаз) лукIар азад авунин карда ва буржара авайбуруз, Аллагьдин рекье (жигьаддиз) ва рекье (сеферда) авай касдиз ( пулар гумачиз кIвализ хъфидай мумкинвал авачирбуруз) — Аллагьдин патай тир ферз яз. Аллагь вири чидайди, камаллуди я!»
Закат къаза хъувун. Ахъа хьайи йисарин закатар хгун важиблу кар я, вучиз лагьайтIа, закат Аллагьдин вилик инсандал алай бурж я.
Инсан кьейила, эгер адал (закатдин, гьаждин ва я инсанрин вилик) буржар аламаз хьайитIа, дугъриданни, а буржар, кьейи касди вичелай кьулухъ тунвай малдикай (ирсиникай), адан веси кьилиз акъуддалди ва адан ирс варисриз пайдалди, адан варисри вахкана кIанда.
Чан аламай инсанри (мусурманри), чеб акьулбалугъвилин яшдив агакьайла, (15 йисалай) ферзер кьилиз акъуд тавуна, кьуьзуь хьайила, диндин ферзер кьилиз акъудиз (ада ийиз) башламишнавай (яни нихъ алатай йисара ахъайнавай кпIарин, сиверин, закатдин къазаяр аватIа) ксари, саки вири алимри лугьузвайвал, къаза хъувун лазим я, вучиз лагьайтIа, абур вири Аллагьдин вилик хиве амай буржар я.
Къейд авун лазим я, эгер инсан вилик йисара имансуз тиртIа (атеист яз), ахьтин касди, туба авуна, иман гъайи чIавуз (келима-шагьадат лагьана, Исламдин дестекар кьилиз акъудиз башламишайла), адан тубади (Ислам кьабулуни) виликдай хьайи вири крар багъишламишзава. А касдиз ахъа хьайи ферзер къаза хъувунин лазимвал авач, вучиз лагьайтIа, гьадисда лагьанвайвал, Ислам кьабулуни адалай вилик хьайи крар багъишламишзава.
Закат къаза хъувуникай рахайтIа, инсанди рикIел хкана кIанда сифте сефер вичиз гьи йисуз закат гудай малдин нисаб (кьадар) кIватI хьанатIа. Ахпа адалай гуьгъуьна авай йис ва гьа икI нисабдилай артух кьадар аваз, адалай закат тагай вири йисар рикIел хкун герек я. Месела, са хизандиз советрин девирда 1980-йисуз банкуна агъзур манат пул авай. 1980-йисуз къизилдин са граммдин къимет гьикьван тиртIа, чирна кIанда. Месела, 1 гр къизил тахминан 8 манат тир а чIавуз. Эгер гьакI ятIа (яни и мисалдалди кьурла), чна 8 манат 85 граммдиз зарбзава. Нетижада 680 манат жезва. И кьадар вичелай закат къвезвай нисаб (лап тIимил кьадар) жезва. 680 манат (ва я адалай артух) кIватI хьайидалай кьулухъ са йис алатайла (яни 1981-йисуз), банкуна авай вири кьадардилай (яни 1 агъзур манатдилай) 1/40 пай (ва я 2,5%) закат хгана кIанда. (Яни 1000 манатдилай гузвай закатдин кьадар 25 манат жезва). Гьа икI гуьгъуьнай къвезвай гьар са йис. Эгер банкуна авай пул бязи йисара, хизандиз герек харжияр авуна, тIимил ва я михьиз куьтягь хьанатIа, а дуьшуьшда адалай закат гунин лазимвал авач.
Лугьун лазим я, алатай йисарин закат къаза хъийидайла, къизилдин гилан къиметралди закат хгана кIанда, вучиз лагьайтIа, а девирдин виш манатни исятда авай виш манат сад туш. (Къизилдин къиметдив гекъигна кIанда. Месела, чна винидихъ гъайи 1980-йисан мисалдай аквазвайвал,1000 манатдилай 25 манат закат къвезва ва а кьадар (25 манат) а вядедин 3,125 гр къизилдин къиметдиз, винидихъ чна 1980-й (25 : 8 = 3,125 гр) барабар я. Гила, къаза хъийидайла, а 25 манатдин чкадал исятда авай 3,125 гр къизилдин къимет фикирда кьуна, закат хгана кIанзава. Яни 3,125 гр х 4300 манат = 13 437 манат). (Инал мад сеферда рикIел гъиз кIанзава, чна 1980-йисуз къизилдин са граммдин къимет 8 манатдай мисалдалди кьунвайди я, ам а чIаван гьакъикъи къимет я лугьузвайди туш, гьакъикъи къиметдикай рахайтIа, ам закат къаза хъийизвай касди талукь чешмейрай чирна кIанда. Чи фикирдалди, интернет кардик квай и девирда а чIаван къизилдин къиметар чирун четин кар туш).
КIватIнавай пуларилайни (гьатта а пул машин къачуз, мехъер авун патал ва маса дердийриз кIватIнаватIани) закат гана кIанда. Амма инсандиз къвезвай мажиб (доход) хизандиз ва герек маса чкайриз харж ийиз куьтягь жез хьайитIа (артуханди амукь тийиз, кIватI тежез хьайитIа), ахьтин касдал закат алач. Гьелбетда, къаза хъийидалди вилик ферз кар вахтунда тавуна хьайи гунагьдин гьакъиндай туба хъувуна кIанда.
Дугъриданни, закатдин тема лап чIехиди я, адакай гзаф ктабар кхьенва. И макъалада чна куьн куьрелди закатдин месэладихъ галаз танишарна. Эгер суалар пайда хьайитIа, квевай абур газетдин редакциядиз рекье тваз ва я, зенг авуна, хабар кьаз, диндин и чинин кIаникай къалурнавай ватцапдин нумрадиз кхьиз жеда. Идалайни алава яз, къейд ийин хьи, и макъалада гъанвай къейдерин гъавурда дуьз акьунвачир ва я тахьайтIа закатдиз талукь къайдаяр тамамдиз чир тахьанвай дуьшуьшар хьайитIа, закат гуз ва гьакIни ам къаза хъийиз кIанзавайбурувай а кардин гьакъиндай диндин рекьяй чирвилер авай ксаривай, мискIинрин имамривай хабар кьаз жеда.
Къуй Аллагьди чи гунагьрилай гъил къачурай, чун имандал мягькемаррай, чи ибадатар кьабулрай ва чаз Женнет кьисмет авурай! Амин!
Ямин Мегьамедов,
диндин алим
