(Эвел — 44-46-нумрайра)

Сад лагьай халифа: Абу-Бакр ас-Сиддикь (Аллагь рази хьурай вичелай).

Адан тIвар Абу-Бакр Абдуллагь (Атикъ) ибн (Абу Къугьафа) Усман ибн Амир ибн Амр ибн Кагьб ибн Сагьд ибн Муррагь ат-Таймий я. Абу-Бакр халифадин ва Пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) ата-бубайрин цIиргъинин ругуд лагьай несилда абурун ата-буба сад я. Адан тIварни Муррагь ибн Кагьб тир.

…Пайгъамбар (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) рагьметдиз фейила, асгьабар Бану-Сагьидагь къебиладин чкада кIватI хьана, Абу-Бакр (Аллагь рази хьурай вичелай) Пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) чкадал халифа яз хкяна ва адан вилик вирида кьин (присяга) кьуна.

Ам кьве йисни пуд вацра халифа хьана: гьижрадин 11-йисалай 13-йисалди (632-634-йисара).

Адан лайихлувилер: Къуръанда ла­гьанва (9-сура, 40-аят, мана): “…Гьакъи­къатда, Аллагьди адаз (Пайгъамбардиз) куьмек гана кафирвал авурбуру ам (Меккадай) чукурай чIавуз — кьведакай кьвед лагьайди яз (гьижрадин рекье авайла: кьведакай сад Пайгъамбар (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) тир, муькуьди — Абу-Бакр (Аллагь рази хьурай вичелай), — абур кьвед а магъарада авайла, ада вичин юлдашдиз “Пашман жемир, гьакъикъатда Аллагь чахъ гала!” — лагьай чIавуз…”.

1. Ибн Умар асгьабди (Аллагь рази хьурай чпелай) лугьузва: “Пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) девирда чна Абу-Бакрахъ галаз барабар кас авачирди яз гьисабзавай. Гьа и къайдада Умаран девирда — Умарахъ, Усманан девирда — Усманахъ галазни. Абурун девиррилай кьулухъ чна Пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) асгьабрикай садаз муькуьдан вилик артуханвал гузвачир. Яни асгьабрин арада са тафаватни твазвачир, вири сад хьиз лайихлубур яз гьисабзавай” (Бухарий). Им Пайгъамбардилай (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) гуьгъуьниз виридалайни лайихлу кас Абу-Бакр асгьаб (Аллагь рази хьурай вичелай) тирди къалурзавай делил я.
2. Амр ибн Гьас асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) лугьузвайвал, ада Пайгъамбардивай (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) хабар кьуна: “Вуж я инсанрикай виридалайни кIаниди ваз?”. Ада лагьана: “Айиша”. “Итимрикай?”. Ада жаваб хгана: “Адан буба (Абу -Бакр)”. “Ахпа вуж?”. Ада лагьана: “Умар ибн ХатIтIаб” ва мад итимрин тIварар кьуна…” (Бухарий).
3. Ибн Масгьуд асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) агакьарнавайвал, Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) лагьана: “Эгер за халил (лап кIеви дуст, лап мукьвал кас) кьаз хьанайтIа, за Абу- Бакр халил яз кьадай” (Муслим).
4. Абу-Бакр (Аллагь рази хьурай вичелай) итимрикай Пайгъамбардихъ (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) иман гъайи сифте кас я.
5. Абу-Бакр халифа (Аллагь рази хьурай вичелай) къурайшдикай тухумрин (сихилрин, несилрин) тIварар виридалайни гзаф чизвай кас тир. Абу-Бакр халифа (Аллагь рази хьурай вичелай) къурайшдин истеклу ва чIехи ксарикай тир. Адаз вичин халкьди “сиддикь”, яни «керчекди» тIвар ганвай. Ам Пайгъамбардихъ (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) инанмишвал авур сад лагьай кас тир (Исраъ-валь-Миъраж гьадиса хьайила).
6. Имам Малика (Аллагьди регьим авурай вичиз) вичин “Аль-МуватIтIаъ” ктабда кхьизвайвал, асгьаб Абу Сагьид аль Худрий (Аллагь рази хьурай вичелай) хабар гана: Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) минбардал ацукьнавайла лагьана (мана): “Гьакъикъатда, са Бендедиз Аллагьди хкядай ихтияр ганва: я Ада адаз кIанивал дуьньядин гуьзелвилер (зинетар, няметар) гуда, я ада (бендеди) Адан патав гвай няметар хкяда. (Гьасятда) Абу-Бакра (Аллагь рази хьурай вичелай) лагьана: “Чна чи дидеяр-бубаяр къурбанд ийида ви паталай я расула-Аллагь!”. Чаз ажеб хьана ва инсанри лагьана: “Килиг кван и яшлу касдиз (Абу-Бакраз), Аллагьдин расулди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) чаз вичиз Аллагьди кьве кардикай хкядай ихтияр ганвай са бендедикай хабар гузва, ида “Чна чи дидеяр — бубаяр къурбанд ийида ви паталай я расула-Аллагь!” лугьузва”. Асгьабди лагьана: “Аллагьди а ихтияр ганвай бенде расула-Аллагь (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) вич тир”. Абу-Бакр (Аллагь рази хьурай вичелай) чакай виридалайни ам (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) хъсан чизвайди тир! (Бухарий).
7. Имам Бухарийди (Аллагьди регьим авурай вичиз) гъанвай гьадисда хабар ганва: Абу-Бакр ва Умар асгьабрин арада са кардин гьакъиндай гьуьжетар (къал) хьайи­ла а кардикай Пайгъамбардив (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) агакьайла… ада (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) лагьана: “Куьне заз зи асгьаб (кя тавуна) тадани кьван?! Гьакъикъатда, за лагьанай: “Эй, инсанар, дугъриданни, зун Аллагьдин расул я квез вирибуруз. (Бес) куьне лагьанай: “Вуна таб лугьузва”. Абу-Бакра лагьа­на: “Вун гьахъ я”.
8. Пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) гьадисда лагьанва (мана): “Заз садан мал-девлетдини акьван менфят (куьмек) ганач Абу-Бакрдин мал-девлетди куьмек гайи кьван” (Сагьигь — Албаний).
9. Умар халифади (Аллагь рази хьурай вичелай) лагьана: “Эгер Абу-Бакран (Аллагь рази хьурай вичелай) ва чилел алай вири агьалийрин иман терезрал алцумай­тIа, адан (халифадин) иман залан жеда” (Шуабу-ль-Иман, Байгьакъий) (Агьмад).
10. Али халифади (Аллагь рази хьурай вичелай) лагьана: “Пайгъамбардилай (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) гуьгъуьниз и уьмметдин виридалайни хийирлу (хъсан) ксар Абу-Бакр ва Умар я!” (И гафар Али ас­гьаб­ди (Аллагь рази хьурай вичелай) (Ку­фа — шегьерда минбардал лагьана).

Ада авур зурба крар: 1. Муртадрин аксина женг тухун; 2. Къуръан кIватIун (а кардикай “Пак Къуръан ва адан манайрин ­таржума лезги чIалал” ктабдин “Сифте ­гафуна” гегьеншдиз кхьенва); 3. Усамагь бин Зайдин кьушундин кар кьилиз акъудун; 4. Ирак ва Шам азадун патал кьушунар рекье тун.

(КьатI ама)

Ямин  Мегьамедов,

диндин рекьяй алим