Руслан Ашуралиеван — 70 йис

Руслан  Ашуралиев  — Шарвилидин халис неве, лезгийрин кьисайрик квай хьтин бажарагълу пагьливан. Ам чин тийир­ кас Лезгистанда, Дагъустанда, гьакI дуьньядин спортдин алемдани бажагьат ава. Азаддиз кьуршахар кьунай 1972-йисуз Мюнхендин Олимпиадада буьруьнждин призёр, кьве сеферда (1974, 1975-йй.) дуьньядин чемпион, 5 сеферда дуьньядин Кубокдин сагьиб, 1972-йисуз дуьньядин чемпионатда гимишдин призёр, 1974-йисуз Европадин чемпион, 5 сеферда СССР-дин чемпион (1971, 1973, 1974, 1976, 1977-йй.). Международный спортдин мастер (1971-йис), ДАССР-дин культурадин лайихлу работник (1972-йис), азаддиз кьуршахар кьунай СССР-дин лайихлу мастер (1974-йис), РСФСР-дин лайих­лу тренер… Спортдин рекье ибур ада къазанмишнавай вири агалкьунар туш.

­Къейд.

Руслан Ашуралиев 1950-йисан 20-февралдиз Махачкъалада къуллугъчи Нуралидин хизанда дидедиз хьана. 1967-йисуз меркездин 16-нумрадин школа акьалтIарна. 1968-1973-йисара Дагъустандин хуьруьн майишатдин институтда агалкьунралди кIелна. Къуват-зигьин авай гада бубади гъвечIи чIавалай азаддиз кьуршахар кьунал желбна. Руслана машгьур пагьливан Али Алиеван гъилик вердишвилер къачуна. Агалкьунри яргъалди чеб гуьзетиз тунач. Гьеле школада амаз адав кьадай пагьливан Дагъустанда авачир. Али Алиеван гуьзчивилик кваз 1969-йисара Руслан вири уьлкведиз, ахпа вири дуьньядизни машгьур хьана. Гьа са вахтунда 1970-йисалай республикада олимпиададин дережадин жегьил пагьливанар гьазурдай махсус школадин тренервиле кIвалахиз, азаддиз кьуршахар кьунай Дагъустандин, ЮФО-дин ва Россиядин кIвенкIвечивилин чемпионар тербияламишна. Руслана пагьливанвилин, общественно-политический деятелвилин ва муаллимвилин гьуьндуьр дережаяр къазанмишнавайтIани, ам чирвилерихъ гьамиша къаних тир. Гьавиляй 1993-1995-йисара Руслан Нуралиевича Международный бизнесдин ва праводин институтда “финансы ва кредит” факультет агалкьунралди кIел хъувунай.

Руслан Ашуралиев сиясатдин ва жемиятдин деятель хьизни машгьур я. Ахцегь районэгьлийрин патай ам Дагъустан Республикадин Халкьдин Собранидин  депутатвиле кьве сеферда хкяна. СССР чкIана, СНГ арадал атуникди Дагъустан Кавказда лап дурумсуз региондиз элкъве­на. Къумукьрин “Тенглик”, лезгийрин “Садвал”, аваррин “Имам Шамилан тIварунихъ га­лай халкьдин фронт” ва сиясатдин гьар жуьре маса гьерекатар пайда хьанай. Абу­рун мурад-метлеб чпин халкьарин месэлаяр гьялун тир. Гьа и четин 1990-йисара лезги халкьдин­ “Садвал” гьерекатдин (ЛНД) регьбер яз, Руслан Ашуралиева халкь хаталу гьерекатрикай хуьзвай игьти­ятлу сиясат кьиле тухвана. Дагъустан РФ-дин къурулушда хуьнин ялавлу те­реф­дар­ яз, ам вирибурухъ галаз анжах ислягьвилин, сада-садаз гьуьрметунин, хайи чIал, культура хуьнин, халкьдиз яша­йишдинни экономикадин шартIар яратмишунин, вири халкьарихъ галаз гьуьрметлудаказ яшамиш хьунин рекье аваз фена.

Дагъустанда дурумсуз, четин йисара де­­путат яз, Руслан Нуралиевич хайи районэгьлийрин важиблу са месэладикайни хкечIдачир, райондин кьиле авай ксарихъ галаз гъил-гъилеваз яшайишдинни экономикадин ва спортдин месэлаяр гьялиз алахъдай. Спонсорарни мергьяматлувилин фондар желб ийиз (гьар жуьре дережайрин карчийринни регьберрин арада адаз кьетIен гьуьрмет ва ярар-дустар авай) ада вишералди кесиб хизанар кIе­вяй акъуд­дай, игьтияжлу хизанрай зигьинлу ая­лар республикадин ва уьлкведин вузра­ кIелунрик кутур, жегьил пешекарар рес­­публикада зегьметдин гьар жуьре чкай­рал таъминарай дуьшуьшар инсанрин рикIелай къенин юкъузни алатзавач. Эхь, мергьяматлувилин баркаллу крар, хъсанвилер гьамишалугъ яз чпин рикIера хуьзва ва гьар се­фер­­да­ адаз рагьмет гъизва. Ам тIвар патал­ ваъ, республикадин дережада районэгьлийрин векилвилер хуьзвай гьакъи­къи депутат тир. Гьа и дережадал — халкьдин векилвилерин ихтибардиз вафалувал хуьз алакьунал — депутатди гьахълудаказ дамахзавай.

2000-йисуз РФ-дин образованидин ми­нистерстводин къарардалди, Руслан Ашу­ралиев Дагъустандин политехнический колледждин директорвилин жавабдар къул­лугъдал тайинарна. Акьалтзавай несил ватанпересвилин руьгьдаллаз тер­бия­­ламишиз, ада и къуллугъ эхиримжи йи­­къал­ди намуслудаказ кьиле тухвана. Муаллимрин коллективди къени гьуьрметдивди рикIел хкизвайвал, Р.Ашуралиеван регьбервилик кваз хьайи йисара директорди вичин вири вахт, чирвал ва къуват колледж вилик тухуниз гузвай. Нетижада и ида­ра уьлкведин лап хъсан ссузрин жергеда гьатна…

— Руслан спортдин рекьяй лап зурба ку­кIушрихъ агакьун адан руьгьдинни бедендин лигимвилин, къастунал кIевиви­лин, четинвилерихъай кичIе тахьунин нетижа тир, — рикIел хкидай адан дустари — Олимпиададин чемпионар тир Владимир Юминани Загалав Абдулбегова. — Ам, гьа­къикъатдани, вичин тренер Али Алиевахъ галаз са дережада авай пагьливан тир..

Амма, гьайиф хьи, Русланаз бахт гьамиша хъуьрез хьанач. ИкI, 1974-йисуз Стам­булда кьиле фейи дуьньядин чемпионатда Руслан гьасиррал кIвачерин дамар кьатI хьанваз ва далудиз тIарвал хьанваз экъечIна. Асланди хьиз, ада акI бягьс чIугу­най хьи, бедендин сагъламвилин гьал четинди тирди садани кьа­тIана­чир, ам къизилдин медалдиз лайихлу хьа­най. 1975-йисуз Минскда кьиле фейи дуьньядин чемпионатда Руслана финалдин бягьсина машгьур иранви пагьливан Мансур Барзегяр магълуб авур дуьшуьш­ни кье­тIенди я.

— Сифте Ашуралиев 5 баллдин кумукьзавай, ахпа садлагьана гьужумна, иранви далудихъ чилик кукIурна. Барзегяр залдай занбурагдал алаз хутахна. Руслана вичин “коронный растяжка” къайда ишлемишуникди иранвидал хер хьана, — рикIел хкизва а макъамда СССР-дин хкягъай ко­мандадин регьбер Юрий Шагьмурадова.

Йис алатайла, Монреалда баришугъ те­жер дустар мад са гьасирдал гьалтна. Да­лудихъ Олимпиададин “буьруьнж” ва кьведра дуьньядин чемпионвилин тежриба­ галай Руслан 74 килограммдин заланвал авайбурун арада кьилин пагьливан тир.

— Русланни Барзегяр сифте кругда сад-садал гьалтна,- мад рикIел хкизва а ва­къи­айрин иштиракчи Юрий Шагьмурадова. — Судьяди инанмишвилелди Ашуралиеван гъил хкажна, чибуру регьятвилелди нефес къачуна: кьилин соперник магълуб хьана! Амма Ирандин делегацияди наразивал малумарна ва гьуьжет алай месэла чи хийирдиз гьялнач. Гьа макъам­да спортдин тарихда сифте яз чун лентиниз къачунвай записдиз килигна. И кар кьиле тухудайла, СССР-дин хкянавай командадин тренер яз, зани иштиракна. Гьа­къикъатдани, судьяйрин сифте къарар дуьзди тир. Руслан гъалиб хьанвай. Амма гьахъ жагъуриз хьун мумкин тушир. Судь­яйри ФИЛА-дин кьиле авай ксарин къаст кьилиз акъудзавай. Себебни гьана чи “классикри” 7 къизилдин медаль къазанмишун тир. И кар ФИЛА-дин президент Милан Эрцеганаз бегенмиш тахьана, судьяйрин вилик ачухдиз “къизилдин медалар вири са уьлкведиз фена кIандач” лагьай месэла эцигнай. Монреалдин Олимпиадада са Руслан Ашуралиевавай ваъ, гьакI Роман Дмитриевавайни гьаясуздаказ къизилдин медаль къакъуднай.

Гьайиф хьи, 2009-йисан 27-ноябрдиз 59 йисан яшда аваз Руслан Ашуралиев ча­вай гьамишалугъ къакъатна. Ам Махачкъала шегьердин сурара кучукнава (рагьмет хьурай вичиз). Руслан Ну­ралиевичан тIвар эбеди яз рикIера хуьнин лишан яз, 2012-йисуз Ахцегьа са куьче ва 2018-йисуз пешекарвилин юкьван образованидин “Технический колледж” адан тIварунихъ яна, Махачкъалада ам яшамиш хьайи кIвалин цлал пагьливандин, жемиятдинни сиясатдин деятелдин тIвар ва шикил алай махсус кьул алкIурна.

Дашдемир Шерифалиев