(Эвел — 2020-йисан 44-52, 2021-йисан 1-9, 11-14, 18-22-нумрайра)
Мугьаммад пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) асгьабрин келимаяр (Аллагь рази хьурай чпелай)
Гьузайфа ибн аль-Яман асгьабдин (Аллагь рази хьурай вичелай) гафар (вязер)
- Гьузайфа ибн аль-Яман асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) лагьана: “Эй инсанар! Хабар яхъ куьне завай, инсанри Пайгъамбардивай (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) хабар кьазвай хийир (хъсан) крарикай ва за адавай (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) хабар кьазвай шийир (пис) крарикай. Хабар яхъ куьне завай чан алайбурукай мейит гьим ятIа?! Ада лагьана: “Гьакъикъатда, Аллагь-Таалади Мугьаммад пайгъамбар (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) ракъурна ва ада инсанриз ягъалмишвилин гьалдай — Дуьз рекьиз, куфрдай — имандиз эвер гана. Адаз жаваб гайибуру жаваб гана ва а гьахъдин куьмекдалди чеб “мейитар” тирбурал чан атана, батIулдин (табдин) куьмекдалди чпел чан алайбур “телеф хьана”! Пайгъамбарвал куьтягь хьайила, адан халифайри Пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) рехъ давамарна.
Адалай гуьгъуьниз (зулум ва къалмакъал галай) пачагьвилер жеда… А чIавуз бязи инсанри зулум крарин гьакъиндай чпин рикIералди, гъилералди, мецералди наразивал ийида. Ахьтинбуру гьахъвал тамамдиз (камилдиз) кьилиз акъудна. Бязи инсанри наразивал, гъилер акъвазарна, чпин рикIералди ва мецералди къалурда. Ахьтинбуру гьахъвилин са пай туна. Пуд лагьайбуру, мецер акъвазарна, чпин рикIералди, гъилералди наразивалда. Ахьтинбуру гьахъдикай кьве пай туна. Чпи я рикIералди, я гъилералди, я мецералди наразивал тийизвайбурни жеда. Ахьтинбур чан алайбурукай тир мейитар я!” (Гьилйат-уль- Авлийаъ).
- ГьакIни Гьузайфа ибн аль-Яман асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) лагьана: “Фитне (къал, шулугъ) кар рикIерал гьалтда (рикIериз таъсирда). Гьи рикIи ам кужумайтIа, а рикIел чIулав нукьтIа (леке) акьалтда (адаз тIехв яда). Эгер ада (а фитне) кар, кьабул тавуна, инкарайтIа, а рикIел лацу нукьтIа (леке) акьалтда. Квекай низ вич фитне кардик акатнавани, акатнавачни чириз кIанзаватIа, къуй ада (вахт) гуьзлемишрай. Эгер адаз вичиз виликдай гьалал яз акур кар (гила) гьарам яз акуртIа ва я вичиз виликдай гьалал яз акур кар (гила) гьарам яз акуртIа, дугъриданни, ам фитнедик (къал, шулугъ кардик) акатнава!” (Гьилйат-уль-Авлийаъ).
- Гьузайфа ибн аль-Яман асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) лагьана: “Ичкиди (эрекьди) инсандин акьул тухузвайвал (квадарзавайвал), фитне кардини (къалди) (итимдин акьул) ичкидилай тIимил тухузвач” (Гьилйат-уль-Авлийаъ).
- Гьузайфа ибн аль-Яман асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) лагьана: “Квекай (инсанрикай) виридалайни хийирлуди (вичин) дуьнья Эхират ва я Эхират (вичин) дуьнья патал тазвайди туш. Абурукай гьар садакай пай къачузвайди (гьам я виридалайни хъсанди)!” (Гьилйат-уль- Авлийаъ).
Муаз ибн Жабал асгьабдин (Аллагь рази хьурай вичелай) гафар (вязер)
- Муаз ибн Жабал асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) вичин хциз лагьана: “Я зи хва! Вуна ви капI ийидайла, вуна ам ада ая, гуя вун, “сагърай лагьана, и дуьньядай хъфизвайди хьиз”. Вахъ нубатдин капIни ийидай мумкинвал жедайдакай фикирмир. Чир хьухь, зи хва, муъмин кас кьве хъсан кардин арада рекьизва: сад лагьайди — ада кьилиз акъудна (авуна) виликнавайди (Эхиратдиз) ва кьвед лагьайди — ада кьулухъ вегьенвай (ахпа авун фикирда аваз)!” (Гьилйат-уль-Авлийаъ).
- Муаз ибн Жабал асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай), вичин патав атана “заз чирвал це (менфятлу крар чира)” лагьай итимдиз ихьтин жаваб гана: “Сивер хуьх (бязи йикъара) ва сивер хуьмир (муькуь йикъара), кпIар ая (йифен са паюна) ва ксус (йифен амай пюна), къазанмиша (ризкьи) ва гунагь (гьарам) ийимир. Анжах мусурман яз рекьидайвал ая жув! Мазлум (яни вичиз масада зулум авур) касдин дуьадикай мукъаят хьухь (яни масадаз зулум мийир — адан дуьа Аллагьди гьасятда кьабулда… Вун жазадик акатда) (Гьилйат-уль-Авлийаъ).
- Муаз ибн Жабал асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) лагьана: “Куь кьилел четинвилер атана, куьн имтигьанра гьатна ва куьне абурал сабур авуна. Квез хуш крарин жигьетдайни (мал-девлетдин, дишегьлийрин…) имтигьанар жеда. И дуьшуьшда зак виридалайни кичI кутазвай кар дишегьлияр себеб яз арадал къведай четинвилер, секинсузвилер, къалабулух кутадай гьалар я. Дишегьлийри итимрин вилик гьар жуьредин шартIар эцигда ва итимар абуруз муьтIуьгъ хьун мумкин я: абур, къизилдин ва гимишдин цамар алукIна, безетмиш хьайила, Шамдай тир кьелечI ва хъуьтуьл либасарни Йемендай тир (жуьреба-жуьре рангарин) нехишар алай булушкаяр алукIайла, абур девлетрин гуьгъуьна гьатайла… Нетижада абуру (дишегьлийри) кесибрин (агьваллу тушир итимрин) хиве абурулай алакь тийидай (тIем акакь тийидай) (малдин) такьатар твада…” (Гьилйат-уль- Авлийаъ).
Абдуллагь ибн аз-Зубайр асгьабдин (Аллагь рази хьурай вичелай) гафар (вязер)
- Абдуллагь ибн аз-Зубайр асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) вяз яз Вагьб ибн Кайсандиз кхьенвай кагъазда лагьана: “…Адалай гуьгъуьниз! Дугъриданни, “такъва”-дин эгьлийриз (Аллагьдихъай кичIевал авай мусурман ксариз) хас лишанар ава. Абурун куьмекдалди а ксар чир (малум) жедай ва а ксаризни абур (лишанар) чизвай: балайрал (мусибатрал) — сабур, кьадар-кьисметдал — разивал, няметриз — шукур, Къуръандин гьуькуьмдиз — умунвал (муьтIуьгъвал) авун! Дугъриданни, имам (эмир, регьбер, башчи) базар хьиз я: вуч ана ише физватIа (маса гуз жезватIа), ам аниз тухузва (ялзава). (Гьа икI), эгер адан (яни эмирдин) патав гьахъ ише физватIа, ам адан патав ялда (адав агакьарда) ва гьахъдин эгьлияр адан патав кIватI жеда. Эгер адан патав батIулвал (таб) ише физватIа, адан патав табдин эгьлияр къведа (кIватI жеда) ва адан патав ам ише фида” (Гьилйат-уль- Авлийаъ).
- Абдуллагь ибн аз-Зубайр асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай), Меккада минбардал хутIба ийидайла, лагьана: “Эй инсанар! Гьакъикъатда, Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) лугьузвай (мана): “Эгер Адаман хциз (яни инсандиз) са дере ацIай къизил гайитIа, адаз кьвед лагьайдини кIан жеда. Эгер адаз кьвед лагьайдини гайитIа, адаз пуд лагьайди кIан жеда! Анжах накьвади ацIурда (тухарда) Адаман хцин руфун (инсандин нефс акъваз жеда анжах сура гьатайла)! Туба авур касдин туба Аллагьди кьабулда!” (Гьилйат-уль-Авлийаъ).
(КьатI ама)
Ямин Мегьамедов,
диндин рекьяй алим
