(Эвел — 2020-йисан 44-52, 2021-йисан 1-3-нумрайра)
Пуд лагьай халифа:
Усман ибн Аффан
(Аллагь рази хьурай вичелай)
Адан тIвар Усман ибн Аффан ибн Аби аль-Гьас ибн Умаййагь ибн Абдушамс. Амир-уль-муъминин. Абу Амр ва Абу Абдуллагь, аль-Къураший, аль-Умавий я.
Усман асгьаб Ислам кьабулай эвелимжи ксарикай сад я. Адаз гьакIни “Зу-нНурайни” лугьузвай. Ам кьве сеферда гьижра авур кас я (Эфиопиядиз ва Мединадиз). Ам Пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) кьве рушал эвленмиш хьана (Рукъаййадал ва ам рагьметдиз фейидалай кьулухъ — Умму Кулсумал). ГьакIни ам Умар халифадихъ галаз Шамдиз (Жабиядиз) фенай.
Усман ибн Аффанакай цIикьвед йисуз халифа хьана: гьижрадин 23-йисалай 35-йисалди (644-656 йисара).
Усман ибн Аффан
(Аллагь рази хьурай вичелай)
халифавилиз хкягъай къайда
Умар халифади (Аллагь рази хьурай вичелай) тайинарай шура (совет) меслят авун патал са кIвале кIватI хьана… Са кьадар меслятар авурдалай кьулухъ, ругуд касдикай пуд касди чпин кар муькуь пудаз тапшурмиш хъувуна: аз-Зубайра (Аллагь рази хьурай вичелай) — Алидиз (Аллагь рази хьурай вичелай), Сагьда (Аллагь рази хьурай вичелай) — Абдуррагьман ибн Авфдиз ва ТIалгьади (Аллагь рази хьурай вичелай) — Усманаз (Аллагь рази хьурай вичелай).
Абдуррагьман асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) Алидизни Усманаз (Аллагь рази хьурай чпелай) лагьана: “Квекай и кардай вуж экъечIда, чна гьадаз и кар тапшурмишдайвал?”. Абур кьведни кисна. Гуьгъуьнлай Абдуррагьман асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) давамарна: “За зи гьахъ (ихтияр) акъвазарзава ва зун а кардивай къерех жезва, амма за квекай кьведакай лап лайихлуди хкягъун патал (халифавилиз) Аллагь, Ислам патал зегьмет чIугвада (чалишмиш жеда). Абуру (кьведани) лагьана: “Эхь (хьурай)!”. Ахпа ам абурукай гьар садахъ галаз яргъалди рахана, абурухъ галаз ихьтин месэладин патахъай агьт (икьрар) хьана: абурукай сад халифавилиз хкягъайтIа, ада, дугъриданни, адалатлувал ийида ва халифа яз хкягъайдаз кьвед лагьайда яб гуда ва адаз муьтIуьгъ жеда.
Гуьгъуьнлай Абдуррагьман асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) маса ксарихъ галазни меслятар авун давамарна. Абурун арада чIехи ксар, башчияр, кьилди ксар ва жемятар, бязи дишегьлиярни кваз авай. Меслятар авун ачухдиз ва чинеба (сирлудаказ) кьиле фена. Ада гьакIни гьукуматдин къуллугъчийривай, паталай Мединадиз атай бедевийрин карванривайни хабарар кьуна — тамам пуд юкъузни пуд йифиз. Нетижада адаз са кар якъиндиз чир хьана: Усман ибн Аффанан (Аллагь рази хьурай вичелай) гьакъиндай виридан фикир сад тир. Халифа яз хкягъуниз Алидилай (Аллагь рази хьурай вичелай) Усман (Аллагь рази хьурай вичелай) лайихлу тирди тайин хьана.
Абдуррагьман асгьаб (Аллагь рази хьурай вичелай) кьуд лагьай юкъуз вичин вахан гададин — аль-Мисвар ибн Магьрамагьдин кIвале (Аллагь рази хьурай вичелай) Усманахъ ва Алидихъ галаз санал кIватI хьана. Ада лагьана: “Дугъриданни, за квекай кьведакайни инсанривай хабарар кьуна… ва заз абуру квехъ галаз са касни барабар тийизвайди акуна. Гуьгъуьнлай абур пудни (Пайгъамбардин) мискIиндиз фена ва вилик-кьилик квай инсанриз эверун патал илчияр рекье туна. МискIин ацIайдалай кьулухъ Абдуррагьман асгьаб расулу-Аллагьдин минбардал хкаж хьана, насигьат ва яргъалди дуьа авуна. Ахпа ада лагьана: “Эй, инсанар! За квевай сирлудаказни, ачухдизни хабарар кьунай. И кьве касдихъ галаз куьне мад садни барабар тийизвайди якъин хьана: халифа хьунин жигьетдай я Али, я Усман жедайвал”.
(КьатI ама)
Ямин Мегьамедов,
диндин рекьяй алим
