И йикъара Махачкъала шегьердин Дуствилин кIвале “Дагъустандин здравоохранение: гьакъикъат ва вилик тухунин стратегия” темадай форум кьиле фена. Адан кIвалахда уьлкведин гзаф чкайрай атанвай духтурри, экспертри, алимри, фармацевтри иштиракна. Анал здравоохранение ва меди­цина авай гьалдикай рахана ва ге­ле­жегда ам вилик тухунин месэлаяр гьялна. Форумдин иштиракчийри региондин здравоохранение вилик тухуникайни, медицинадин идараяр кадрийралди, виниз тир технологийралди таъминаруникайни лагьана. Ихьтин мярекат Дагъустанда сад лагьай сеферда кьиле тухузва.

Сифте гаф рахай Дагъустан Республикадин Кьил Рамазан  Абдулатипова  форумдин иштиракчияр ва мугьманар тебрикна. Ада къейдна хьи, Рос­­сиядин Конституцияда виридалайни къиметлуди инсандин уьмуьр тирди лугьузва, гьаниз килигна сагъламвал хуьн патал зегьмет чIугвазвай инсанри лап важиблу кIвалах ийизва. Умудлу я, къенин форум вини дережа­дин духтурар, медсестраяр, гележегдин медикар гьазурзавай профессорринни преподавателрин сообщество гуь­руьшмиш жедай виридалайни хъсан къайда я, — лагьана Р.Абдулатипова.

— Медицинадикай рахадайла, сифтени-сифте чи фикирдиз духтурар къвезва, амма медсестрайрин, санитаркайрин ролни гъвечIиди туш. Абур суткайралди азарлубурун  патав жезва. Азар неинки дарманралди ва виниз тир технологийралди сагъарзава, гьакI медработникрин пешекарвили, регьимлувилелди, жавабдарвилелди эгечIунини еке роль къугъвазва.

Эхиримжи кьуд йисуз здравоохраненида хъсан патахъ хьанвай дегишвилер себеб яз, Дагъустандин медикривай виниз тир технологийрин куьмекдин кьадар артухариз алакьна.

2012-йисуз чи республикада виниз тир технологийралди са операцияни ийизвайди тушир. Алай йисан итогрин нетижада абурун кьадар пуд агъзур­да­лай виниз алатнава. Россиядин здра­воохраненидин куьмек себеб яз Дагъустанда аялар кьиникьин дуь­шуьш­рин кьадар агъуз аватнава. И кардай заз РФ-дин здравоохраненидин министр Вероника Скворцовадиз чухсагъул лу­гьуз­ кIанзава.

Медицинадин вири хилерай таъмин хьунал гьалтайла, Дагъустан са региондилайни агъада авач, — къейдна Республикадин Кьили.

Россиядин Федерациядин Президент В.В.Путина государстводин кьилин месэлайрикай сад халкьдин саламатвал я лагьана. Халкьдин саламатвал гьар са касдилай башламиш жезва, медработникрини и жигьетдай кIвалахзава, — алава хъувуна эхирдай Р.Абдулатипова.

Гуьгъуьнлай мониторингдин, пе­шекарвилин медицинадин кьилдин­ жуьреяр вилик тухудай отделдин на­чальник  Марина  Кочневади  РФ-дин здравоохраненидин министр Вероника Скворцовадин тIварунихъай тебрикдин чар кIелна.

“Гьуьрметлу юлдашар! РФ-дин здравоохраненидин министерстводин, гьакIни жуван патай за форумдин иштиракчияр ва мугьманар теб­рикзава. Заз Дагъустандин вири медикриз медицинада къазанмишнавай агалкьунрай чухсагъул лугьуз кIан­зава. Эхи­рим­жи йисара медицинадин идарайрин материально-технический база мягькемарнава, цIийи больницаяр, поликлиникаяр эцигнава, медицинадин куьмекдин ери хъсанарнава. Ибур ви­ри куь виниз тир пе­шекарвилелай, пешедиз вафалу хьунилай аслу яз хьанва. Умудлу я, форумдал региондин здравоохраненидин важиблу месэлаяр гьялун метлеблу кар жеда”, — къейднава тебрикдин чарче.

РД-дин здравоохраненидин мини­стр Танка  Ибрагьимова  республикадин медицинадин кар алай хилерикай лагьана. Сад лагьайди, медицинадин куьмекдин ери хъсанарун, иллаки четиндиз физ жедай районрин агьа­лияр патал, аялар кьиникьин дуьшуьшар тIи­миларун, алай аямдин дережадин духтуррин кадрияр гьазурун, медицинадин идарайрин материально-технический база мягькемарун, кьезилвилер авай гражданар дарманралди таъминарун. Алай вахтунда республикада 164 кас лап кIеви орфенный азар — редкое генетическое заболевание) квай инсанар ава. Абуруз лап багьа дарманар чарасуз­ я. Министрдин гафаралди, а дарманар къа­чун­ патал 540 млн манат пул герек жезва. Алай вахтунда чи уьлкведа авай экономикадин кризисдизни килиг тавуна, бязи месэлаяр гьялдай мумкинвилер хьана. Вилик эцигнавай вири месэлаяр гьялун патал пе­ше бес кьадарда хъсандиз чидай кадрияр, медицинадин идарайриз алай аямдин инфраструктура хьун чарасуз я. Республикада медицинадин рекьяй ери аваз куьмек гун патал хъсандиз кIва­­лахза­вай пуд дережадин къурулуш тешкилнава. И карди медицинадин вири идарайрин кIвалах гужлу ийизва. Гьар йисуз республикадин клиникайрин пе­ше­каррин бригадаяр районрин больницайриз физ­ва, анра азарлуяр ахтармишзава, сагъар хъувун па­тал къаткурзава. Эхиримжи кьуд йисуз Дагъус­танда здравоохраненидин 74 объект ишлемишиз вахканва. Махачкъала ше­гьерда 150 койкадин чкаяр авай республикадин перинатальный центр ачухун еке метлебдин кар я, — лагьана Танка Ибрагьимова­.

РД-дин здравоохраненидин руководстводин гафаралди, вири медработникрин пешекарвал хкажун  ведомстводи артух фикир гана кIанзавай кIва­­лах я.

“Чна чи медикар Дагъустандилай къецепатаз стажировкадиз ва кIелиз ре­­кье твазва. КIелун куьтягь хьайидалай гуьгъуьниз абуру медицинадин ид­а­райра мягькемдиз ишлемишна кIан­­­­­з­авай кIвалахрин гьахъ-гьисаб   гуз­ва. Кадрияр бес тахьунин карда кимивилер арадай акъудун патал чна “Земский доктор” программадикай менфят къачузва. Чи пешекарри хуьруьн чкайра активдаказ кIвалахзава. И программадин тереф чна гележегда­ни хуьда”, — алава хъувуна министрди.

Министрдин рахунриз баянар гуналди, Рамазан Абдулатипова республикадин гьукуматдивай азарлуйриз суткада кьиляй-кьилиз куьмекдай гъве­­чIи медперсоналдин мажибар хкажуниз фикир гун тIалабна.

Россиядин травматологиядин ва ортопедиядин Р.Р.Врединан тIвару­нихъ галай НИИ-дин директор Рашид Ти­хи­лова кадрияр тахьунин месэладикай лагьана, травматологиядин ва ортопедиядин рекьяй ахтармишзавай начагъвилер гзаф заланбур тирди къейдна.

— Алай вахтунда и терефдай сту­дент­ри 2 йисуз кIелзава. Им, гьелбет­да­, лап тIи­мил я. Къенин юкъуз минздравда травматологиядай студентри кьуд йисуз кIелунин месэла гьялзава. Чи азарлуяр, республикадилай къецез тефена­, чкадал сагъарун духтуррин пе­шекар­вилелай аслу я, — лагьана Тихилова.

Форумдал РД-дин 2-нумрадин больницадин — ЦСМП-дин (центр специализированной медицинской помощи) хирургиядин отделенидин заведующий, Вирироссиядин “Йисан лап хъсан духтур” конкурсдин гъалибчи, хирур­гия­дин къурулушдин тешкилатчи Мегьамед Абдулжалиловни рахана. Республикадин хирургияда гьялиз та­хьан­­вай месэлаяр авачиз туш. Абур гья­­­лун патал виридалайни регьят къайда, финансар истемиш тавуна, кIвалах хъсандиз  тешкилун я. Къенин юкъуз Россия­дин хирургрин обществодин Да­­гъус­тандин региондин отделение кIвен­кIве ава.

— Чавай Вирироссиядин “Йисан лап хъсан духтур” конкурсда гъалибвал къачуз жедачир, эгер РД-дин здравоохраненидин министр Танка Ибрагьимова, Дагъустандин Кьил Р.Абдулатипова куьмек ганачиртIа, — лагьана Абдулжалилова.

Вичин идарадин кIвалахдикай Да­гъустандин онкопациентрин региональный отделенидин ассоциациядин кьиле авай  Хадижат  Давудовади  икI лагьана:

“Чи идара алай йисан сифте кьиле­рай ракдик (онкологиядик) начагъбур и азардихъ галаз женг чIугунин кар­да сад авун патал кардик кутунва. Чун къвезвай азарлуяр чеб Дагъустанда са­гъарун патал рекьив гъиз ва чи духтурриз ихтибар тавунин фикирар ­дегишариз алахъзава. Къейд ийиз кIан­зава, аялрин онкологиядин отделенидин ва онкодиспансердин пешекарар чпин кIвалах дериндай чидайбур я. Абур маса регионрин духтуррилай са кIусни агъада авач. Ракдин ди­агноз­ди­­хъай  кичIе тахьана, вахтунда сагъа­рунин серенжемар кьабулун лазим я”.

Мярекатдал Къизляр райондин Кардановка хуьруьн ФАП-дин заведующий Екатерина  Заскалька, Москва шегьердин аялрин килиникадин больницадин кьилин духтур Исмаил  Османов, РД-дин Халкьдин Собранидин здравоохраненидин ва соцполитикадин рекьяй Комитетдин председатель Висампаша  Хналиев, Къи­зилюрт райондин кьил  Мегьамед  Уцумиев  ва масабур рахана.

Форумдал медицинадин хиле тафаватлу хьайи пешекаррив шад гьа­ла­ра наградаяр вахкана. Дагъустандин здравоохранение вилик тухунай РФ-дин здравоохраненидин министр Вероника  Скворцова, РД-дин здра­во­ох­раненидин министр Танка Ибра­гьи­мов, Каспийскдин центральный  больницадин функциональный диагностикадин духтур Азиз  Багандов “РД-дин ви­лик лайихлувилерай” ордендиз ла­­йихлу хьана. “Дагъустан Рес­пуб­­­лика­ социально-экономикадин рекьяй ви­лик тухунай” медаль “Медпрофцентрадин” кьилин духтур Али  Алиеваз  гана.

Форумдин кIвалахда РД-дин Халкьдин Собранидин Председатель Хизри  Шихсаидова, Дагъустандин Гьукуматдин Председатель Абдусамад  Гьамидова, РД-дин Кьилин ва Гьукуматдин администрациядин руководитель  Исмаил  Эфендиева, министррин кабинетдин членри, республикадин шегьеррин ва районрин кьилери, кIуьд вишелай виниз медицинадин идарайрин векилри иштиракна.

Перерывдин вахтунда форумдин иш­тиракчияр Расул Гьамзатован библиотекада тешкилнавай “Медицина ва сагъламвал” выставкадихъ галаз таниш хьана.

Кьвед лагьай юкъуз мугьманар къадим Дербентдин медицинадин идарайриз килигиз фена, абуруз Нарын-къеледиз экскурсияни тешкилна.

Надият Велиева