ТIугъвалдиз — ваъ! 

И йикъара  чун Белиждин участокдин больницадиз фенвай. Ана, медицинадин вири идарайра хьиз, духтурри чпин везифаяр кьилиз акъудзавай, гьар са кабинетдихъ нубатда акъвазнавай азарлуяр галай. Инин кьилин духтур Рамазан Тагьирбегов кIвалахдик квай. Азад хьанмазди, ада чун кьабулна, жузун-кучузун авурдалай кьулухъ, чна адавай COVID-19 азардин вилик пад кьун патал гьихьтин серенжемар кьабулзаватIа ва алатай йисан нетижайрикайни куьрелди суьгьбетун тIалабна…

Р.Тагьирбегова къейд авурвал, 2021-йисуз Белиждин поликлиникада 7 агъзурдав агакьна инсанри коронавирусдиз акси рапар янава.  Вирусдикди — 552, стIал­жем­дик­ди 268 кас начагъ хьана. ЦIийи йисуз рапар 674 касдиз янава. Алай вахтунда азарханада коронавирусдик начагъ — 41 ва стIал­жем хьанвай 10 кас са­гъар хъийизва.

—  2019-йисуз коронавирус акатнавайбурун ва стIалжем хьанвайбурун кьадар вири дуьньяда хьиз, Дагъустандани гзаф хьуниз килигна, республикадин кьиле авай ксари, здравоохраненидин министерстводи чарасуз серенжемар кьабулиз башламишна. Махсус при­каз­рал амал авуна, 2020- йисуз коронавирус акатнавай азарлубур кьабулун патал чна Белиждин больница провизорный отделенидиз элкъуьрнай. Ана, Роспотребнадзордин ис­теми­шун­рив кьадайвал, азарлубур патал 50 чарпай тешкилна, “яру” ва “михьи” зонаяр тайи­нар­на. 2021-йисуз, начагъбурун кьадар гзаф хьайила, чи больницада провизорный мад са отделение ачух хъувунай.

Анра дежурство тухун патал духтуррикайни медсестрайрикай ибарат пуд бригада тешкилна. Гьар са бригада 18 касдикай ибарат тир. Аник 4 духтур, 8 медсестра­ ва 6 са­­­нитарка квай. Дежурствода авай бри­гада азарлубурухъ галаз, 14 юкъуз, са­низ­ни тефиз, агалнавай госпиталда авай.  Азарлубур авай зонадиз бригада махсус парталар алукIна физвай. Абуру 6 сятина “яру” зонада кIвалахиз, 6 сятина ял язавай.­

Азарханадиз гъизвай азарлубурун кьадар гзаф жез акурди, чна мад 12 чарпай  кардик кухтуна. ИкI, санлай къачурла, сифте бригадади 62 касдиз къуллугъ ийиз хьана. Икьван кьадар азарлубурухъ духтурар са куьруь вахтунда санал гелкъвез чина сад лагьай сефер тир.

• ЦIийи штаммар пайда хьун се­беб яз, Роспотребнадзорди тIугъвал гегьенш хьунин вилик пад кьун патал алава серенжемар кьабулун истемишзава. Арзаяр­ гваз атай агьалийриз яб гуз, абурув меди­цинадин рекьяй куьмекар агакьариз куь коллектив гьазур яни? Азарханада герек къвезвай дарманар бес кьадар авани?

— Пешекарри къейдзавайвал, “омикрон” штамм садакай масадак лап фад акатзава­. Чи больницада “яру” зонайра коронави­рус­дихъ галаз женг тухванвай, тежриба авай духтурар ава. Эгер гьалар чIур хьана­, чаз больница провизорный отделенидиз элкъуь­рунин буйругъ гайитIа, чи коллектив­ ковиддихъ галаз женгиниз экъечIиз гьазур я.

Дарманар бес кьадар ава. Гьам про­ви­зорный отделенида, гьамни поликли­никада короновирусдихъ галаз женг тухвай ва ту­хуз­вай духтурриз, юкьван персоналдиз азардин къармахрай акъатайбуру сагърай лугьузва, соцсетра абурукай хуш, рази­вилин гафар кхьизва. Коронавирусдин ва гьа гьисабдай яз, цIийиз пайда хьанвай штамм­дин вилик пад кьун, жуван, багърийрин сагъламвал хуьн патал виридалайни менфятлуди адаз акси раб ягъун­, жемиятдин чкайра маскаяр алу­кIун, ги­гие­надал кIевелай амал авун, гзаф инса­нар кIватI хьанвай чкайривай къерех хьун я…

Кьилин духтурди чаз азардиз акси рапар язавай кабинетдихъ фин теклифна. Инихъни инсанар гзаф галай. Заз абурун арада ЛукIарин хуьре  яшамиш жезвай машгьур манидар, анин юкьван школада муаллим яз кIвалахзавай  Валерик  Шерифов  акуна.

• Валерик Загьидинович, вун ­азардиз акси раб ягъиз атун хъсан кар я. Къе язавайди сад лагьай раб яни? — жузуна за.

— Къагьриман муаллим, захъ зи юл­даш­ни гала. Чна сад лагьай рапар ругуд вацран вилик ягъайди я. Зун жуван кIва­лах­дин, яни инсанриз шадвал гунин ре­кьяй­ мел-межлисра иштиракиз  гзаф чкайриз, бязи вахтара Россиядин регионризни физва. Жуван ва уьмуьрдин юлдашдин, гьакIни чи коллективда санал зегьмет чIуг­вазвай юлдашрин сагъламвал хуьн патал азардиз акси раб ягъун важиблу я. Иниз килигна, чна вирида рапар янава. Гила абур кьвед лагьай сеферда хъиядай (ревакцинация) вахт атайла, яни ругуд варз алатайла, чун мад рапар ягъиз хтанва.

• Бязибуруз раб ягъунихъай ки­чIез­ва. Пис жедайди я лугьуз, соцсетра кхьиз­­вай къундармайрихъ агъаз, рапар ягъунивай къерех жезва.  Ваз ва ви юлдашдиз азардиз акси рапуни гьикI таъсирна?

— Дуьз лагьайтIа, са тIимил къурхулувал авай. Ачухдиз лугьун, рапуни чаз чIу­ру гьич са таъсирни га­нач. Сифте юкъуз са тIимил кьван температура хкаж хьана. Соцсетра кхьизвай кьван вири чIуру нетижаяр гьа идалди акьалтIна.

• Ваз ви манийриз яб гузвайбурухъ элкъвена вуч лугьуз кIанзава?

—  Зи манийрал рикI алайбуруз ва гьакI ви­ри жегьилризни за рапуникай къурхуяр гуз кхьизвай къундармайриз яб тагана,­ ­рапар яна, чпин сагъламвал хуьниз эвер гуз­ва­.

Гуьгъуьнлай Белиждин агьалийрихъ галаз коронавирусдикай чи ихтилатар мадни давам хьана…

Мукаил  Мамедов — эцигунардай ус­тIар ва свар­щик: “Авайвал лагьайтIа, сифтедай, азардикай ихтилатар фидайла, зани ам авачирдай, абур гьа­кIан хабарар яз гьисабзавай. Жуваз пис хьана, и уьзуьрдин хура гьатайла, за кьа­тIана хьи, идахъ галаз зарафатар авун ба­гьаз акъвазда. Эхь, чIехи паяриз хьиз, зунни ам гьа­­кIан грипп я, алатда лугьуз, духтуррин патав тефена, жуваз жув са­гъа­риз кIан хьана. Ахпа, “Тади куьмекдиз” кIва­лиз эверна, абуру заз дарманар кхьена. Аллагьдиз шукур, азар акьван деринриз аватнавачир. Зи жигеррин 20 процентдиз тади ганвай. Гуьгъуьнлай чна, зани зи юлдашди, азардиз акси рапар яна. Чаз адакай са чIуру таъсирни хьанач. Ругуд варз алатайла, чун мад рапар ягъиз хъфида. “Хвейи чан хазина я”, — гьавайда ла­гьан­вач бубайрин мисалда.

Имара Залова — “Сад тир Россия” партиядин Белижда авай сифтегьан звенодин секретарь, Дербент райондин школайрин директоррин ассоциациядин  председатель, Белиждин 1-нумрадин юкьван умуми образованидин школадин директор: “Заз жуван ихтилат уьлкведа вакцина акъудна, рапар ягъиз гатIунай сифте кьилелай  башламишиз кIан­зава. 2020-йисан майдиз зун лап четин гьалда кефсуз хьанвай. Тем­пература гагь хкаж жез, гагь агъуз аватзавай. КIарабра гьатай тIал­дикай заз лугьузни кIанзавач. Гьакьван зи гьалар писзавай. “Тади куьмекдиз” кIва­лиз эверна, абурун куьмекдалди зун яваш-яваш хъсан  жез  башламишна. Заз варикоз азар авайди я. Гьавиляй за коронавирус акатдалдини гьар юкъуз са таблетка “аспирин” хъвазвай. Гуьгъуьнлай духтурривай чир хьайивал, гьа и дарманди зун къутармишна, иви экьи хьуниз рехъ ганач. Завай къарагъна къекъвез жезвайди тушир. Зи уьмуьрдин юлдаш спортдин тре­нер я. Ада зав гьар жуьредин физический упражненияр ийиз таз, зи бедендин сагъламвал мягькемарна.

Сифте кьиляй коронавирусдиз акси рапар чав тIимил агакьуникди, школайрай анжах 3 муаллимди вакцинация авун­вай. Муаллимриз чешне къалурун па­тал, сифте пуд касдихъ галаз зани раб яна. Рапуникай садазни пис хьанач, къарши яз, вири сагъ-саламат я. Алай вахтун­да школада кIвалах­за­вай вирида сад лагьай сеферда  ра­пар янава. Зур йис вахт алатнавайбуру кьвед лагьай сефердани рапар хъия­нава. И кIвалах давам жез­ва. Азардин­ тIал садазни та­ку­рай!­ А тIал­дин къармахра гьатайла, ваз вун же­гьеннемдиз аватайди хьиз жеда. Гьаниз килигна, за рапар ягъуникай рикIе кичI авай виридаз и кар кьилиз акъудуниз эвер гузва.

ТIугъвалдин шартIара чпин хивевай везифаяр намуслудаказ кьилиз акъудзавай духтурриз за рикIин сидкьидай сагърай лугьузва. Абуру чпин сагъламвилелайни гъил къа­чуна, заз, ваз, масадазни чпивай жедай куьмекар пешекарвилелди ийизва”.

Эхь, дугъриданни, и четин шартIара инсанрин сагъламвилин къуллугъда акъвазнавай духтуррин зегьмет тариф авуниз лайихлуди я. Чеб Аллагьди хуьрай!

Къагьриман Ибрагьимов