Ватандин ЧIехи дяве, Венгриядин вакъиаяр, Афгъанистандин дяве, Чечняда кьиле фейи законсуз гьерекатар, 1999-йисуз чи республикадиз бандитрин гелле­гьар­ сухулмиш хьун… Гьар гьина хьа­на­тIани, дагъустанвийри анра чеб уьтквемдаказ тухвана. Къенин чи суьгьбет Ватандин ЧIехи дяведа Александр Матросова хьтин кьегьалвал къалурай игит хва  Махрабов  Тагьир­ Зейнудиновичакай   я.  32  йисни   бе­гьем тахьан­вай подполковник лезги хци Чечнядин са районда хъиткьиндай тадарак вичин бедендалди кIе­вирна, хейлин аскерар ва милициядин къуллугъчияр къутармишна, вич телеф хьана.

Вуж я ам, эсил гьинай я кьегьал­ хцин?

…1941-йис. Гзаф дагъвияр хьиз, агъастIалви Гьайдарханни фронтдиз фена. Яргъал тир РагъэкъечI­дай пата къуллугъиз башламишай ам  гъалибвал къазанмиша хтана. 1970-йисуз ви­чин рикI алай хва Зейнудиназ къурмишай демина кьуьлерна. Гьайдархан бубадиз сифте хьайи хтул Тагьир ме­тIерал кьадай югъ акуна. Тагьирак гъве­чIи чIавалай вич кIанардай, диде-бубадин, юлдашрин кефи хан тийидай къилихар квай. Герейханован тIва­ру­нихъ галай совхозрал  юкьван школада­ 5-класс акьалтIарай жавандиз яр­гъал тир Магадандин школада кIелун дава­марун кьисмет хьана. Шегьердин къенепатан крарин органра кIвалахзава лагьана, Зейнудина ая­лар кстахарнач, абурувай гьам кIва­ле, гьам куьчеда, ви­­ринра низамлувал истемишиз хьана.­

Хуьруьн аял я лагьана, Тагьир шегьердин школада гуьгъуьна акъвазнач. Сифте йикъарилай вичихъ зигьин, алакьунар авайди къалуриз хьана. Школадай гьар юкъуз вадар авай дневник хкиз, диде-бубадин гуьгьуьлар шадардай. Спортдални машгъул хьана, беден лигимарна, азаддиз кьуршахар кьунай шегьердин ва областдин турнирра ам са шумуд сеферда приздин чкайриз лайихлу хьана. Спортдин мастерди Ватандин ЧIехи дяведа гъалибвал къазанмишна хтай РККА-дин аскер хьайи бубадал, чIехи ше-гьер­да къе­непатан крарин органра къуллугъзавай офицер дахдал дамахзавай. Ара-бир адан погонар алай форма алукIиз, “закай генерал жедайди я” лугьуз, “фурсарни” ийизвай.

Ингье школада эхиримжи зенг яна. Тагьиран виликни “Вуж жен?” су­ал акъвазна. Къастунин сифте камар мягь­кембур хьана: ам Россиядин МВД-дин Новосибирскда авай высший военный командный училищедик экечIна. Школа дерин чирвилер аваз акьалтIар­навай, спортдин майданра лигим хьанвай жегьилдал училищеда са четинвални акьалтнач. Амай курсантриз ам гьамиша чешне яз къалурзавай. Ина кIелиз хьайи вад йис акуна-такуна акъат­на. Тагьира училище яру диплом къачуналди акьал­тIар­на. Лейтенант Новочеркасск шегьердиз махсус взводдин командирвиле рекье твазва.

Гила адаз, лугьудайвал, кIвалин “про­­курорни” лазим тир. Хъсан буй-бу­­хах­ авай спортсмен офицердал  ашукь рушар гьам хуьре, гьам ше­гьер­ра тIи­мил авачир. Кьисмет гьахълу я. Тагьир­ са гуьрчег урус руша “суь­гьуьрда” туна. Ада вичин рикI ацукьай Светлана Викторовнадихъ галаз сир сад авуна. Йи­къар­, варцар къвез физвай. Тагьиран къуьнерал ну­батдин гъетер вахтундилай вилик пай­да жезвай. Светланадини уьмуьр­дин юлдашдиз кард хьтин хва ба­гъиш­на. Руслана, дах командировкайра авайла, диде машгъуларзавай, адав сугъул жедай мажал вугузвачир. ЯтIани Светланадин вилер гьамиша рекьел жезвай. Гъуьл кIвализ хтай йикъар сувариз элкъвезвай. Ам­ма ингье мад ко­мандиров­ка. Вични — туьхуьн тийир цIай квай Чечнядиз. Йикъаралди ваъ, варцаралди.

— Вуч ийин, зи азизди, къуллугъ къуллугъ я, — лугьудай Тагьира вичин уьмуьрдин юлдашдиз гьар сеферда. — Зун аскер я, кьур кьинез, Ватандиз вафалу хьана кIанда.

Лап сифте йикъарилай Чечняда кьиле физвай вакъиайринни мусибатрин шагьид хьанвай чи ватанэгьлиди ахвар тавур йиферинни кьарай авачир йикъарин сан лугьуз хьун четин я. Военный комендатурадин разведкадин начальник — им зарафатдин къуллугъ тушир. Законсуз яракьар гвай бандитрин дестеяр, терактар теш­килзавай­бур, Россиядин кьушунрин аскеррални МВД-дин къуллугъчийрал гьужумзавайбур гьар юкъуз аквазвай, абурун вилик пад кьунин се­ренжемар кьабулзавай командирдиз ахвар къвеч эхир. Шумудра кас хата-баладик акатна, шумудра хер-кьацI хьана… ВикIегь командирди ажуз­валнач. Гьавиляй адан къуьнерал куьруь са вахтунда подполковникдин гъетерни атана.

Диде-бубадин, уьмуьрдин юлдашдин дарихвилин гъавурда авай хци абурухъ галаз чарар кхьиналди, зенгер авуналди, алакъа хуьзвай, абуруз сабур гузвай.

2004-йисан 1-сентябрь. Ада, кIва­лиз зенг авуна, икI лагьанай: “Света, азизди, дарих жемир, заз отпуск гузва, 3-сентябрдиз зун кIвале жеда. Къе-па­ка жедай Полинадиз са хъсан куклани къачунва (руш жедайди чиз, тIвар­ни виликамаз хкянавай). Гьелелиг!”

Гьа и жуьреда хци диде-бубани хабардар авунвай. Гьайиф хьи, агакьай гад хару яна, лугьудайвал, 3-сентябрдиз кIва­­ле жеда лагьай кьегьал хцин багърийрив 2-сентябрдиз  хьайи мусибатдин чIулав хабар агакьна. 1-класс­да кIелза­вай Русланаз дахдин чин, 7-сентябрдиз Светланадиз хьайи рушан чин дахдизни ахкунач. Полинадиз тIвар яна къачур куклани цIун ялавра гьатна­.

Чечнядин Грозненский райондин военный комендатурадай а чIавуз хтай чарче ингье вуч кхьенвайтIа:

“Россиядин МВД-дин къенепатан кьушунрин военный комендатурадин комендант тир за ва гьакI командованиди, санал къуллугъзавай аскеррини женгинин юлдашри игитвилелди телеф хьайи Махрабов Тагьир Зейнудиновичан диде-бубадиз, уьмуьрдин юлдаш Светлана Викторовнадиз ва вири багърийриз, дериндай хажалат чIугу­налди, башсагълугъвал гузва.

Куь хва, уьмуьрдин юлдаш ва буба — Россиядин МВД-дин къенепатан кьушунрин 7-военный комендатурадин штабдин разведкадин начальник, военный кьинез ва пак буржидиз вафалу подполковник Мах­рабов Тагьир Зейнудинович Россиядин Федерациядин государстводин садвал хуьн, Чечен Рес­публикада бандитрин дестеяр яракьсуз авун, тергун патал къуллугъдинни женгинин везифаяр кьилиз акъуддайла, игитвилелди телеф хьана…

Подполковник Т.З.Махрабова, Россиядин Федерациядин государстводин садвал хуьн таъминарун патал къуллугъдинни женгинин месэлаяр гьялдайла, Чечен Республикадин территорияда боевикар яракьсуз ва терг авунин гьерекатра са шумуд сеферда иштиракна, вич кьегьал, ви­кIегь, Ватандиз вафалу офицер тирди къалурна. За­консуз яракьлу дестейрихъ галаз ала­къа авай ксар дуьздал акъудун ва кьун, законсуз гвай яракьар, хъит­кьин­дай шейэр ва махсус такьатар дуьз­дал акъудун ва вахчун патал кьиле тух­вай махсус операцийра ишти­ракна.­

Подполковник Т.З.Махрабован регьбервилик (арада масад авачиз) кваз къуватдин къурулушрин, военный комендатурадин къуллугъчийрин иштираквал аваз цIудалай виниз боевикар тергна, Чечен Республикадин территорияда законсуз яракьлу дестейрин членар кьуна ва терг авун па­тал махсус план туь-кIуьруналди, та­ди женгинин 26 серенжем кьиле тухвана. Нетижада бандитвилин тешкилатрихъ галаз алакъа хьунай шак физвай 12 кас кьадай мумкинвал хьана. Хейлин яра­­кьар, боеприпасар ва хъиткьиндай шейэр жагъурна, вахчуна.

2004-йисан 2-сентябрдиз пакаман сятдин 11-дан зур жедайла хьиз, При­го­родное хуьруьн территорияда тади гьал­да гел жагъурдай серенжемар кьи­ле­ ту­худайла, жергедик РОВД-дин, военный комендатурадин ва Россиядин МВД-дин къенепатан кьушунрин махсус полкунин къуллугъчияр кваз тешкилнавай, кьиле подполковник  Т.З.Махрабов авай сад тир дестедиз Гикалово-Пригородное хуьрерин патав шегьердин къерехда шаклу са затI акуна. Оперативный пол­кунин саперри махсус тадаракдин куьмекдалди хъуткьунарайла, а шаклу затI хъиткьиннач. Мукьуфдивди ахтармишун патал кьве саперни Грозненский РОВД-динкъуллугъчияр майдандиз экъечIна. Арадал атанвай гьалариз ва шаклу та­дарак хъиткьинунин хаталувилиз вичин­ къимет гайи подполковник Т.З.­Мах­ра­бов далдаламиш хьанвай чкадай вилик экъечI­на ва са сапер квачиз амай вирибуруз тади гьалда хатасуз чкада чуьнуьх хьунин команда гана. Вичи виликди камар къачуз башламишна. Шаклу тадаракдин патав агакьдайла, офицердиз хъиткьиндай шейиниз хас тир тIакь ийидай ван хьана. Ада тади гьалда виликди хкадарна, вичин бедендалди аскерар ва РОВД-дин къуллугъчияр хвена. Шаклу тадарак хъиткьинунин нетижада женгинин юлдашар далдаламишай подполковник Т.З.Махрабован кьилел ва хурал залан хирер хьана, чапла гъил галатна. Игитди госпиталдиз агакьдалди чан гана. ИкI кье­гьал­ хци, вич цIун хура акъвазуналди, женгинин  юлдашар къутармишна…

Подполковник Махрабов Тагьир Зейнудиновичан экуь къамат чи ва адан женгинин дустаринни юлдашрин рикIера эбеди яз амукьда.

Ватан патал чанар гайи вири аскерриз баркалла! 

О.Гуськов, РФ-дин МВД-дин къенепатан кьушунрин 7-военный комендатурадин комендант”

Игитар рекьидач — абурун тIварар эбеди я.

Алаудин Гьамидов