Советрин школада чирвилер, тербия къачур гьар садан рикIел хъсандиз алама: яш тамамвилин уьмуьрдиз кам вегьедалди школада гележегда герек къведай гзаф крар чирзавай. Совет­рин халис ватандаш хьун патал октябрят­рин, пионеррин, комсомолдин организацияр кардик квай. Аялриз неинки зегьметдин, сеняткарвилин тарсар, гьакI военный рекьяйни чирвилер гузвай. Сифтегьан классра кIелзавай аялри — «Зарничка», 4-7-классрин аялри «Зарница», чIехи классрин ученикри «Орленок» къугъунра военный, спортдин рекьяй чирвилер къачузвай. Абур Ватандал рикI алаз тербияламишзавай.

Военно-спортдин «Зарница» къугъу­нихъ 57 йисан тарих ава. Ам Советрин Союздин Игит, артиллериядин маршал ва гьа и къугъунрин начальник Василий Казакован приказдалди кардик кутунай. Алатай йисара и къугъунра Советрин Союздин вири республикайрин, регионрин агъзурралди аялри иштиракна, абуру чпиз военный кеспияр чирна, беден мягькемарна, Ватандихъ авай кIанивал артухарна.

Амма алатай асирдин 90-йисарилай РагъакIидай патан «амадагри» ва гьукумдин кьилиз атай бязи «регьберри», Россиядикай гуя демократиядин уьлкве  ийизвайди я лугьуз, чи халкьарин, инсанрин къанажагъдихъ, ахлакьдихъ, марифатдихъ галаз кьан тийизвай РагъакIидай патан, капитализмдин къайдаяр, адетар тваз, жегьилрик нагьа­кьан ерияр кутаз алахъна. Коммунист­рин партиядихъ галаз санал пионеррин, комсомолрин тешкилатарни тергна. Чирвал­, тербия гуз, советрин жемиятдин халис­ ватанперес, зегьметчи, намуслу инсан жез куьмекзавай метлеблу тешкилат­рикай магьрум хьайи аялар, жегьилар чеб чпин ихтиярда гьатна, лап чIуру таблигъатдин таъсирдик акатна. Ихьтин татугай гьалари, гьелбетда, чIуру нетижайрални гъана. Чеб демократиядин шагьар-пачагьар я лугьузвайбуруз Россия кIаняй акъудиз, халкьар лукIвиле тваз ва чи чилерин, девлетрин иесивал ийиз кIанзавай. Къе Украинада хьиз. Гена алакьнач абурулай. 2000-йисуз государстводин кьилиз атайбур душманрин фендигар мурадрин гъавурда гьатна ва герек серенжемарни кьабулна.

Акьалтзавай несил тербияламишунин карда тади гьалда дегишвилер туна кIанзавай. Советрин Союздин хъсан чешнеяр уьмуьрдиз хкунин игьтияж авай. 2022-йисан 14-июлдиз Россиядин Президент Владимир Путина «Россиядин аялринни жегьилрин гьерекатдин гьакъиндай» закондал къул чIугуна. Адан теклифар, къейдер фикирда кьуна, Москвада уьлкведин аялринни жегьилрин 1-съезд кьиле тухвана. Анал 89 региондин аялрини жегьилри чеб, Ватандиз вафалу веледар, яшайиш, экономика, культура, спорт вилик тухуз, алай аямдин истемишунриз жаваб гуз, государстводин аслу туширвал, халкьарин садвал, азадвал, ихтиярар хуьз гьазур тирдакай малумарна. Тешкилатдиз «Сифтебурун гьерекат» тIвар гана.

«Зарница» къугъун арадал хкунин, ам гегьеншарунин кардик «сифтебуруни» еке пай кутазва. Алай йисан сифте кьилелай республикадин вири шегьерра ва районра «Зарницадин» муниципалитетрин ва февралдиз хъсанбур хкядай акъа­жунар кьиле фена. «Да­гъустан» РИА-да кьиле фейи пресс-кон­ференциядал РД-дин жегьилрин крарин рекьяй министр Камил Саидова, «Жегьилриз ватанпересвилин тербия гудай центр» ГБУ-дин директордин заместитель Саид Гьажиева ва «Сифтебурун гьерекат» региондин отделенидин Советдин председателдин заместитель Рашид Абдуллаева лагьайвал, къугъуна иштиракунин ашкъи авайди 30 агъзур касди къалурна. Махсус жюриди тайина­райвал, хкядай паюниз 10 агъзур кас акъатна.

— «Зарница» къугъунал чан хкунин мес­эла Дагъустан Республикадин Кьил Сергей Меликова вичин гуьзчивилик кутуна ва чаз вири рекьерай куьмек гана. Агъзурралди аялри иштиракзавай къугъу­нар патал дуьзгуьн майданарни­, герек алатарни, формаярни ва маса затIарни лазим тир. Вири мумкинвилер чаз Сергей Алимовича гана, — лагьана Камил Саидо­ва. — «Зарница» къугъун аялар ва­танпересвилин руьгьдаллаз тербияламишдай, абурун сагъламвал мягькемардай, гележегдани герек къведай пешейрай, яшайишдин месэлайрай чирвилер, вердишвилер гудай хъсан чешме я.

Сифте яз къугъуна 7 йисалай 17 йисал къведалди яшарин жаванрин дес­тейри иштиракна. Сифтегьан классра кIел­завай аялри жергеда аваз финай, манияр лугьунай, тарихдин «Форма алай игитар» темадин викторинадиз жавабар гунай, спортдин жуьрейрай чпин алакьунар къалурна. Юкьван яшарин аялри жергедаваз дуьз камаралди еримишна, спортдиз талукь истемишунар тамамарна, хер-кьацI хьайидаз сифтегьан куьмек гана, манийвилерин зул ахтармишна, радиациядин, химиядин, биологиядин эсердикай хуьнин, Россиядин государстводин ва военный тарихдин рекьяй чпихъ авай чирвилерикай малумарна.

Лугьун лазим я хьи, гьар са командадихъ вичин капитан, штурмовик, полит­рук, медик, кибергьужумдикай хуьдай ­пешекар авай. Кар алайди ам я хьи, аялри вири акъажунра ашкъидалди иштиракна.

Аялрин гьар са гьерекатдиз пешекарри къимет гана. Нетижада къугъунин региондин паюниз 12 муниципалитет­дин (Дербентдин, Махачкъаладин, Кьиб­лепатан Су­хокумскдин, Казбек, Ботлих, Дахадаев, Шамил… районрин)  командаяр акъатна.

Къугъунин региондин пай Къайтагъ райондин аялрин сагъламвал мягьке­мардай «Огонек» лагердин мулкунал кьиле фена. Ам кьиле тухуз тешкилатчийриз Росгвардиядин Дагъустанда авай управленидин «Скорпион-Каспий» ОМОН-дин къуллугъчийри куьмекна. Абуру гьакI аялриз инженерринни саперрин кIвалахдиз, женг чIугунин такти­кадиз, гьужум авуниз талукь мастер-классар къалурна. ОМОН-дин медицинадин къуллугъчиди аялриз хер-кьацI хьайидаз сифтегьан куьмек гунай авай чирвилер ахтармишна, абуруз чпи ахъа­яй гъалатIар къалурна, хейлин меслятар, теклифар гана.

Командайри, винидихъ къейднавай имтигьанрилай гъейри, картографиядай, тактикадин къугъунрай, яракь ишлемишиз чир хьунай, военный журналистикадай, кибергьужумрикай хуьнай, фейкриз акси кIвалах тухунай, пилот авачир аппаратар идара авунай чпин алакьунар къалурна.

Июндиз Кеферпатан Кавказдин федеральный округдин ва сентябрдиз уьл­кведин финалдин къугъунар кьиле фида. СКФО-дин акъажунра Дагъустандай кьве командади иштиракда.

Нариман Ибрагьимов