РД-дин Гьукуматди, МЧС-ди, Мегьарамдхуьруьн райондин администрацияди азар пайда хьанвай хуьрерин

агьалияр хъвадай целди таъминарун патал вахтунда герек серенжемар кьабулна

Мегьарамдхуьруьн райондин са жерге хуьрера ратарин азар (кишечная инфекция) пайда хьайидакай сифте соцсетри, ахпа республикадин ва федеральный СМИ-ри гьар жуьредин хабарар чукIурнай. Бязибур къурху кутадайбур тир.

Гьакъикъатдани, Мегьарамдхуьр, Ви­ни Тагьирхуьр, Чепелар, Гилияр, Къу­юс­тан, Гъепцегь хуьрера ратарин азар ­акатайбур гзаф хьана. И кардикай 7-июлдиз хабар хьайи Роспотребнадзордин къуллугъчийри талукь тир ахтармишунар кьиле тухвана. Нетижада хаталу азарлувал дизентерия тирди ва ам хъвазвай ерисуз цихъ галаз акатнавайди чир ­хьана.

Сифте йикъара Мегьарамдхуьруьн райондин кьилин духтурханадиз медицинадин рекьяй куьмек герек тир 110 кас гъана. Абурун чIехи пай 3 йисалай 14 йисал къведалди яшара авай аялар тир. РД-дин здравоохраненидин министерст­водин делилралди, инфекциядик зегьерламиш хьайибурун кьадар 11-июлдалди 372 касдив агакьна, абурукай 357 аялар я. 14-июлдиз Махачкъалада­ премьер-ми­нистр Абдулмуслим Абдулмуслимован регьбервилик кваз кьиле фейи совещанидал къейд авурвал, 7-июлдилай инихъ Мегьарамдхуьруьн районда ратарин азар акатай 450 дуьшуьш винел акъуд­на. Абурукай 422 аялар тир.

Медицинадин рекьяй куьмек герек­диз духтурханадиз Мегьарамдхуьруьн­ райондин са жерге хуьрерай ратарин­ азар акатай 139 агьали агакьарна. 14-июлдин делилралди, духтурханада абурукай 15 кас амай. Алай вахтунда хуьрера гьалар гуьнгуьна гьат хъувунва. Ратарин азар акатай цIийи дуьшуьшар мад винел акъатнач.

Къейд ийин хьи, азар пайда хьанвай хуьрера чкадин агьалияр хъвадай целди таъминарун патал РД-дин Гьукуматди, кьилди къачуртIа, МЧС-ди, Мегьарамдхуьруьн райондин администрацияди вахтунда герек серенжемар кьабулна: хуьрерин агьалийрин арада гьар юкъуз хъвадай яд пайна. И важиблу ва суваб авай кардик Ахцегь райондин администрацияни, лезгийрин милли ме­дениятдин федеральный дережадин автономияни экечIна. Чкадин хуьрерин агьалийри абуруз виридаз сагърай лугьузва.

Инсанрин уьмуьрдин ва я сагъламвилин хатасузвилин истемишунриз жаваб тагузвай гьерекатар авунай РФ-дин СК-дин РД-да авай Управлениди уголовный дело къарагъарнава. Управленидин пресс-къуллугъди «Лезги газетдиз» хабар гайивал, силисчийрин тавакъудалди судди кьабулай къарардин бинедаллаз Мегьарамдхуьруьн райондин админист­рациядин «Жилищно-коммунальное хозяйство» МБУ-дин директор 2025-йисан 9-сентябрдалди дустагънава.

Республикадин Кьил Сергей Меликован тапшуругъдалди тешкилнавай ведомствойрин уртах оперштабди азарлу хьанвайбур тади гьалда сагъар хъувун, инфекция гегьенш тахьун ва азар акатнавай дуьшуьшар винел акъуднавай хуьрера гьалар тамамвилелди гуьнгуьна хтун патал герек вири серенжемар кьабулзава. Алатай гьафтедин эхирра  талукь тир серенжемар гьикI кьиле физватIа ахтармишиз, Мегьарамдхуьруьн райондиз РД-дин Гьукуматдин векилар фенвай. Ана гьалар аквадай гьалда хъсан жезва. Амма агьалийриз четинвилерни авачиз туш.

Сергей Меликова къейд авурвал, «санлай гзаф инсанар зегьерламиш хьун — им къайгъусузвилин ва жавабдарсузвилин нетижа хьана». Ада лагьайвал, агьалийри бегьемвилелди михьна гьазур тавунвай, хлорация тефенвай ерисуз яд хъваз хьана. Гьа са вахтунда хуьрериз яд тухузвай водопроводдал аварияр хьанвайдакай вахтундамаз Роспотребнадзордиз хабар ганач. Региондин Кьили  гьакIни къейд авуна хьи, «тахсирлубур вири,  алай къуллугърилай ва чпихъ авай чирхчирвилерилай аслу тушиз, жавабдарвилиз чIугвада».

Чаз чизвайвал, чиновникривай халкьдиз къуллугъ авун гьамиша лап кIевелай истемишзавай Сергей Алимовичан гафни кар садрани сад-садавай къакъатзавайди туш. Райондин са агьалиди — муаллимди — лагьайвал, Мегьарамдхуьре — райцентрадал, Гилийрал — чIехи хуьре ва маса хуьрерани инфекция пайда хьун мягьтел жедай, аламатдин кар туш. Эгер ам хьаначиртIа, гьадал инсанар мягьтел хьун мумкин тир.

Агьалийрин гафарай, райцентрада арадал атанвай санитарный гьаларин ва маса кимивилерин гьакъиндай эхиримжи йисара талукь идарайриз чпи гзаф арза-ферзе, наразивилер ийизва. Абурун гафарай, «серенжемар кьабулзава лугьуз хиве кьазва. Са затIни ийизвач, амма гьалар пис жезва. Къвердавай хци жезвай месэладал жемиятдин фикир­ желб авун патал прессадиз хабар гузва. Амма ­гьукуматдин СМИ-риз чи ван къвезвач. Активистар соцсетра рахазва — «гьакимриз» хъилер къвезва, критика авурдаз «тIубни юзурда». Квез кIанзава инфекция тахьун».

Агьалийрин рахунар «туьнт рангар» янавайбур я. Белки, тIимил-шимил тапа­рарни кутазватIа? Белки, гьавиляй абуру и макъалада чпин тIварар такьун тIа­лабзавайди ятIа? Я тахьайтIа, са кве­хъай ятIани кичIезватIа? Мумкин я, гьа икIни хьун — масакIани.

Гьакъикъатдани, Мегьарамдхуьруьн районда «зирзибилдин месэла» вини дережада аваз, чешнелудаказ гьялзава лугьуз жедач. Гьар гьикI ятIани, са жерге делилри чпин патахъай чпи лугьузва. Яргъи рахунар герек къвезвач.

Месела, яд къачузвай «Джепельский» водопроводдал кьве сеферда, 30 – июндиз ва 4 – июлдиз аварияр хьана. Роспотребнадзордин Управленидин телеграм-каналда ганвай малуматдай ашкара жезвайвал, и кардикай жавабдар идарайри Управленидиз вахтунда доклад авунач. Белки, виликамаз чир хьанайтIа, хуьрера и чIуру дуьшуьшни жедачир.

Югъди-йифди кузвай, къанунсуздаказ арадал гъанвай хъуртарин патахъай наразивалзавай Мегьарамдхуьруьн райондин агьалийри са кьадар вахт идалай вилик Дагъустандин Кьил Сергей Меликоваз кхьенай. Регьбердин тапшуругъдалди ахтармишунар тухвана, агьалийрин наразивал гьахълуди тирди тайинарна. Идалай гуьгъуьниз Роспотребнадзордин иск, истемишун тамамарун яз, алай йисан 11-июндиз судди къарар кьабулна. Судди чкадин (райондин ва райондин центрадин) администрация къанунсуздаказ арадал гъанвай, югъди-йифди, гум алахьна, кузвай полигон са вацран вахтунда терг авуниз мажбурна. РикIел хкайтIа, гьа и жуьреда кьве йис идалай вилик Муьгъвергандал законсуз туькIуьрай полигон терг ийиз турди тир. Делилар мадни гъиз жеда…

– Къенин йикъалди, заз хабар авайвал, инфекция гегьенш тахьун патал кьиле тухузвай гьерекатар хъсандиз гуьнгуьна гьатзава, – лугьузва Гилийрал яшамиш жезвай, СКФО-да тIвар-ван авай фермер, къелемчи Фейзудин Ибрагьимова. — Духтурханада сагъар хъийиз къатканвай са 3-4 кас ама. Амма къе нивай гаф гуз жеда пака ихьтин чIуру дуьшуьш тикрар хъжедач лагьана? Садавайни! Чун тахсирдихъ къекъвезва. Лезги халкьдин мисалда лугьузва: «Вак акваз — геле къекъвез».

Инфекциядин вилик пад кьун патал кьиле тухвай тади гьалдин серенжемар, – давамарзава Ф. Ибрагьимова, – чарасузбур я.  Амма азардин бине чи хуьрера чна, агьалийри рехъ гузвай чиркинвилера, кьилди къачуртIа, Муьгъвергандилай агъадихъ тухванвай «Октябрьский къаналда» — дигидай яд тухузвай чIехи къубуда ава. Хуьрерин агьалийри и къубудиз гадар тийизвай затI авач: гиликьай кацерни, кицIерни, вуч хьайитIани. Алатай хъуьтIуьз къубу экскаватордалди михьна. Анай акъудай ктIизвай чиркер гьа къубудин къерех тирвал къени алама. Бес им инфекциядин чешме тушни? Зирзибил кIватIзавай чкайрал вуч хьайитIани гадарзава: куьгьне мебель, яшайишда ишлемишдай чIур хьанвай техника, чиркин пекер, хамар ва икI мад. Хуьре агьалийрин чпин иштираквал авачиз, гьич са гьукумдивайни михьивал хуьз жедач.

Къейд. Жавабдарвал райондин администрациядин хивяй садани акъудзавач. Чкадин гьукумдилай аслу бязи мес­элайрани кимивилер авачиз туш. Амма «мусорный проблема» тамамдиз гьялиз тахьунин карда вири тахсирар администрациядин хивез вегьин дуьз жезвач. Ина федеральный дережадин фактордин роль чIехиди я. 2019-йисуз тешкилай «Российский экологический оператор» госкомпаниядин ва «мусорный бунтарин» тарихдихъ галаз вуж таниш ятIа, гьам чи гъавурда акьазва. ЧIехи рехне гьа инай жагъида.

Зирзибилдин месэла гзаф регионра хцидаказ акъвазна 5-6 йис я. Иллаки зирзибилдин чуьруькри «къарсурзавай» Подмосковьеда, Татарстанда, Ставропольеда, Ленинграддин, Ростовдин областра, Сочи, Владивосток шегьерра, санлай 30 регионда. Абурун жергеда Дагъустан авач. Региондин регьбер Сергей Меликован алахъунринни агалкьунрин нетижада. Ихьтин гьалара гьар са агьалиди жавабдарвал гьиссун гзаф важиблу я.

Абдулафис Исмаилов