Куьне гьикI фикирзава?
Гьуьрметлу газет кIелзавайбур! Къе заз квехъ галаз чи газетдин кьисметдикай-гележегдикай ачух рикIин суьгьбет ийиз кIанзава. Эхиримжи вахтара япарихъ, гуя “чкайрилай хуьрерин яшайиш, ацукьун-къарагъун, хци месэлаяр ачухарзавай материалар газетда тIимил жезва, критикадинбур саки авач” лугьур гафар галукьзава.
Информациядин цIийи технологийрин (IT) шартIара, кIвалера интернетдик квай телевизордилайни компьютердилай алава, вирибурун гъилера мобильный телефонарни айфонар авайла, тIебии я, печатдин изданийриз инсанри ийизвай итиж тIимил жезва. Парабуруз лезги чIалал кIелиз-кхьиз четин тир шартIара милли прессадин роль зайиф жезва. Гьелбетда, им гьайиф чIугвадай делил я. Дидед чIал квахьайла, адахъ галаз халкьни квахьдайди, гьа са вахтунда милли пресса, литература кIелуналди, хуьналди инсанри чпин дидед чIал, тарих, культура — Ватан хуьзвайди аннамишна кIанда.
РикIел алама, виликрай саки гьар юкъуз редакциядиз хуьрерин мухбиррилай, чи кIелчийрилай, гьакI гьукуматдин идарайрай чарар къведай. Инсанри чпин макъалайрани чарара чкайрал жезвай цIийивилерикай, зегьметдин агалкьунрикай, яшайишда гьалтзавай кими-эксиквилерикай кхьидай. Гьелбетда, ахтармишайдалай кьулухъ (пара вахтара чкадал фена) абур газетда чапдай. Газетдиз критикадин макъалаяр акъатайла, идарайрин коллективра абур веревирдна, талукь тир серенжемар кьабулдай ва нетижайрикай редакция хабардар хъийидай.
Гила маса девир я. Инсанрин къилихар, рафтарвилерни, гьайиф хьи, пис патахъ дегиш хьанва. Вуна кIани кьван, вуч кIандатIани кхьихь, файда авач. Критикадик акатзавай кас валай бейкеф хьунилай, гьатта ачух гъаразвилер авунилай гъейри, мад са шейни арадал къвезвач. Гьавиляй критикадин материаларни тIимил я. Критика авун патал инсанри чаз талукь тир делиларни фикирар гана кIанда эхир. Виликрай газетдиз инсанрилай чи уьмуьрда гьалтзавай пехирар дуьздал акъудзавай чарар къведай ва абурун чIехи пай “Гъиле къелем кьуниз мажбур хьана” рубрикадик кваз чапдай. Гила ахьтин ксар саки амач. Арабир куьчеда, месела, “Флан хула яд авач”, “Тади куьмекдин кIвалах зайиф я”, идан патахъай вуна кхьихь лугьудайбурни гьалтда. Дугъри я, пара вахтара чна кхьинни ийизва. Амма парабуруз чпин мецелай кьве келима кхьена ракъуриз кIандач. Газет халкьдинди тирди ва анжах халкьдин активвал аваз ам хци, ерилу ва обществодин кими-эксиквилерални гьахъсузвилерал эхир эцигиз жедайди фикирдай акъудна кIандач.
РикI тIар жезвайди ам я хьи, “телевизордани интернет-трубкада вири авайла, ви газетдикай, четиндиз кIелиз жезвай ва четиндаказ гъавурда гьатзавай лезги чIалакай вучзавайди я? Еке харжияр ийиз, тухузвай “Шарвилидин” суварар куьз герек я, адалай кесибриз са чувал гъуьр гайитIа хъсан я” лугьузвай пара “акьуллу” ксарни пайда хьанва. Ахьтинбурук гьатта чи бязи идарайрин руководителарни ква. Чпивай дидед чIалал кIелиз, кхьиз тежезвай ахьтин “савадлуйри” газет кхьин тавун патал гуя “ана кIелиз жери дуьзгуьн са шейни авач” лугьуз багьна кьаз, масабурук тахсирар кутазва. ИкI давам хьайитIа, лезги прессадин, адахъ галаз чи чIалан ва халкьдин кьисмет-гележег хъсанди жедач.
Авайвал лугьун, нагагь районрин кьиле авайбурун тапшуругъар-истемишунар ва редакциядин алахъунар тахьайтIа, инанмиш хьухь, чи милли газетринни журналрин тиражар регистрация техжедай тегьерда агъуз аватда ва пака абур гьич ахкъудиз жедач, квахьда. Аквазвайвал, месэла са чи прессадиз ваъ, чи чIалаз, культурадиз, тарихдиз, къанажагъдиз, санлай лезги халкьдин кьадар-кьисметдиз талукь акьалтIай важиблуди я. Къвердавай яцIа гьатзавай адан вилик пад кьадай хьтин серенжемар вахтунда кьабул тавуртIа, гележегдин несилри чаз хиянатвилиз барабар и къайгъусузвал багъишламишдач. Веревирдзавай месэла гьялун патал гьукуматдин куьмекдал вил алаз акъвазунни алай девирда ягъалмишвал я. Месэла чна эвелни-эвел чи къуватралди гьялна кIанда.
Халкьдин важиблу и месэладай ихтилат-меслят газетдин чинра давамарун патал чна къайгъусуз тушир гьар са касдиз вичин гаф лугьун теклифзава. Буюр, кхьихь куь фикирарни веревирдер. Белки, куь чарар (абур газетдин электронный адресдизни рекье тваз жеда) себеб яз «Агъсакъалрин ким” рубрикани кардик ахкатин ва нетижада халкь лезги чIалав, милли прессадив эгечIзавай тегьер аквадайвал хъсан жен.
Дашдемир Шерифалиев
