14-октябрдилай Дагъустан Республика тамамдаказ рекъемрин телевиденидал элячI­да. И жигьетдай Дагъустан  федеральный 20 канал аналогдин телевиденидикай  тамамдиз хкуддай  эхиримжи — кьуд лагьай паюник акатнавай  регионрин жергеда гьатнава.

И кардин себеб республика  рекъемрин ТВ-дал элячIу­низ тамамдаказ гьазур тахьун я.  И жигьетдай ихтилат физвайди Россиядин телевиденидин ва радиовещанидин сеть (РТРС) рекъемриз талукь тадаракар чкайрал тайинариз агакь тавуникай туш — абур гьазур я. Кар алайди ам я хьи,  ре­къемрин телевиденидал эля­чIуникай СМИ-рин такьатри (гьа жергедай яз “Лезги газетдини”) ва муниципалитетри малуматар агакьариз йисалай артух вахт алатнаватIани,  республикадин агъзурралди агьалийриз и кардикай тамамдаказ ха­бар авач, абуру виликамаз къайгъу чIугун­вач, гьазурвал акунвач. Нетижада хейлин инсанар  алай йисан 14-октябрдилай кьулухъ телевиде­нидикай тамамдаказ магьрум хьун мумкин я.

Месэладиз талукь яз 22-июлдиз  Махачкъаладин администрацияда республикадин Центральный мулкунин округдик акатзавай муниципалитетрин векилрихъ галаз совещание кьиле фена.

Мярекатда РД-дин информатизациядин, алакъадин ва массовый коммуникацийрин  министрдин сад лагьай заместитель Бадруттин Мегьамедова,  информациядин хатасузвилин ва алакъадин управленидин начальник Юсуп Абдулатипова, РТРС-дин Дагъустан Республикада авай  филиалдин  директор Гьажимурад Саидова ва РД-дин жегьилрин крарай  министрдин заместитель Патимат Омаровади  иштиракна.

Асул месэла, винидихъ лагьайвал, республикадин агьалияр гъавурда тунин кIва­лах кьиле тухунихъ галаз алакъалу тир. И кар патал муниципалитетрал,  кIвалба-кIвал ахтармишун таъминарна, гъавурда твадай чарар паюн,  чкайрин телеканалрай инсанрив малуматар агакьарун, инсанар гзаф кIватI жезвай чкайра  рекламадин  банерар тайинарун, школайра диде-бубайрин соб­ранийрал  месэладикай рахун тапшурмишнава. Идалайни гъейри, и кардал волонтерар  желбнава, лазим чкайрал физ, инсанриз куь­мек гудайвал. Инсанар гъавурда тунин кIвалахдай Дагъустан уьлкведин сиф­те­гьан 10 региондин арада аватIани, гьа­зур­лух­вилин жигьетдай эхиримжибурук ква — 140-да­лай артух  хуьрера къенин йикъалди 6 агъзур хсуси ма­йишат рекъемрин сигнал кьадай мумкинвал авачир  мулкарал ала. Ихьтин чкайра яшамиш жезвай агьа­лияр спутникдин сигнал кьазвай антеннаяр (“тарелкаяр”) маса къачуниз мажбур жеда. Совещанида иштиракай  “Спутниковое ТВ МТС”, “НТВ+”, “Триколор” ва маса операторрин векилри инанмиша­райвал, абур  рекъемрин телевидение ишлемишдай ­мумкинвал гудай махсус комплектар жезмай кьван ужуз къиметдай (4-5 агъзур­ манатдай) маса гуз ва­, Россиядин ком­муникацийрин ва ала­къадин минис­терстводи теклифнавай  законопроектдин бинедаллаз, сад ва кьвед ла­гьай мультиплексдик акатзавай 20 каналдин сигнал абонентвилин гьа­къи къачун та­вуна агакьариз гьазур я.

Совещанидал гьакIни хизандин дуллух себеб яз кьезилвилер авай агьалийриз  куьмек гуникайни рахана. Малум хьайивал, ихьтинбур республикада 22 агъзур кас ава. Абуруз РД-дин зегьметдин ва яшайишдин рекьяй виликди тухунин министерстводин куьмекдалди харжияр эвез хъийидайвал я, амма  тамамдаказ и месэла гьелелиг гьялнавач.

Гуьгъуьнлай совещанидал рекъемрин  ТВ-дал элячIунихъ галаз алакъалу яз агьалийри мукьвал-мукьвал гузвай суалрикай мад сеферда рахана.

РикIел хкин, 2010-йис алукьдалди, Россиядин агьалийрин  саки са паюниз (44 %)  кьудалай артух  телеканалриз килигдай мумкинвал авачир. Гьа са вахтунда аналогдин телевиденидин мумкинвилерни тамамдаказ  ишлемишнавай.  Аналогдин ТВ — им  информация “лепейрин” ва электрикдин сигналдин куьмекдалди  агакьарзавай жуьредин телевидение я.  Цифровой вещаниди  сигналар  агажардай ва гьа и каналрай  хейлин  кьадар  артух информация агакьардай,  къалурзавай шикилдин ва ванцин ери хъсанардай мумкинвал гузва.

Рекъемрин технологияр кардик кутунин нетижада 2018-йисан эхирра уьлкведин 98 процент агьалийриз сад ва кьвед лагьай мультиплексдик акатзавай 20 ­каналдиз килигдай мумкинвал хьана.

Аналогдин ТВ хкудуни низ таъсирда?

Сифтени-сифте месэла  яргъал  (рекъем­рин сеть тухуз четин ва мумкин тушир) чкайра­ авай ксариз талукь я. Кьвед лагьай чкадал 2013-йис алукьдалди акъуднавай телеви­зорар  ишлемишзавайбур  ала  —  абурун  ие­сияр те­лесигнал кьун патал лазим махсус тадарак — приставка маса къачуниз мажбур жеда. Алай вахтунда адан агъа кIанин  къимет  800-1000 манатдиз барабар я.  2013-йисалай кьулухъ акъуднавай телевизорар иш­лемиш­за­вай ксариз гьамни лазим жедач, алай аямдин­ телеприемникра талукь тир декодерар авазва.­

Алава тадаракар маса къачун лазим яни, тушни гьикI чирда?

Эгер “Сад лагьай канал”, “Россия 1”, “НТВ”, “Рен-ТВ” ва “СТС” каналрин логотиприн  патав (экрандал абурун тIварар кхьенвай чкайрал)  “А” гьарф алатIа, куьне аналогдин вещание ишлемишзава. Эгер и гьарф цIийиз маса къачунвай  (2013-йисалай кьулухъ) телевизордин экрандал алатIа, куьне  телевизор рекъемрин къайдада кIвалах­дайвал туь­кIуьрна кIанда (пультдин куьмекдалди). Винидихъ чпин тIварар кьунвай  ка­налрин  цифровой жуьрейра “А” гьарф ишлемишзавач.

Экрандал “А” гьарф алатIа, вуч авуна кIанзава?

Ихьтин дуьшуьшра сифтени-сифте  телевизордин настройкайра цифровой сигнал кьадай мумкинвал авани-авачни ахтармишна кIанда. Эгер телевизорди лазим сигнал кьазвачтIа, цIийи телевизор, я тахьайтIа цифровой приставка маса къачун лазим жеда.  Цифровой программайриз килигун патал  DVB-Т2 стандартдин  телевизор къачун ва я куьгьне телевизор  махсус приставкадин куьмекдалди  галкIурун герек жеда.  Эгер 2019-йисан 14-октябрдалди цIийи жуьредин тадаракар маса къачун тавуртIа, куьгьне жуьредин аналогдин телевизорар авай ксар федеральный каналрикай михьиз магьрум жеда.

Гьихьтин каналар акатзава кьве мультиплексдик?

Рекъемрин телевиденидал элячIайда­лай кьулухъ агьалийривай  пулсуздаказ килигиз жедай каналрин кьве мультиплекс агъа­дихъ галай  каналрикай ибарат я: “Сад лагьай­ канал”, “Россия 1”, “Матч”, “НТВ”, “Пятый”,  “Рос­с­ия Культура”, “Россия 24”, “Карусель”, “ОТР”, “ТВЦ”, “Рен-ТВ”, “СПАС”, “СТС”, “До­машний­”, “ТВ3”, “Пятница”, “Звезда”, “Мир”, “ТНТ”, “Муз-ТВ”.

Цифровой жуьредин телевиденидал эля­чIунихъ ва цIийи жуьредин тадаракар иш­ле­мишунихъ галаз алакъалу вири су­алриз жавабар “РТРС” ФГУП-дин феде­ральный “кузвай линиядиз” 8-800-220-20-02  нум­радай зенг авуна, я тахьайтIа rtrs.ru  сайт­дай, гьакI­ни Дагъустан Республикадин МФЦ-рин филиалрай жагъуриз жеда.  РТРС-дин Дагъус­тан Республикада авай фи­ли­алдин куьмекдин къуллугъдин нумрадини — 8 (722) 55 27 27-суткадин кьиляй-кьилиз кIвалахзава.

Жасмина Саидова