1941-йисан 25-октябрь. Брянский областдин Карачевский райондин Хацунь хуьр фашистри элкъуьрна кьуна. Абуру красноармейцийри, гьалкъадай экъечI­дайла, пуд немс кьена ва есирда кьунвай ругуд кас азад хъувуна лугьуз, кьисас вахчузвай.

Хуьруьн вири агьалияр ва Брянскдай катнавайбурни санал кIватIна, душманри абуруз пулеметрай цIай ганай — 318 кас телефнай. Хацунь Советрин чилел фашистрин вагьшивилин, инсафсузвилин сифте къурбанд хьанай. Брянщинадин мад 12 хуьруь ихьтин кьисмет тикрарнай. Душманди кьур йисара анжах са Брянский областда 930 хуьр тергнай. 2011-йисан 25-октябрдиз, мусибат хьайидалай инихъ 70 йис алатайла, анал мемориальный комплекс ачухна. Ам Советрин пак чилел фа­шизм­­дин вагьшивилин, инсафсузвилин лишанрикай сад я. Гаф кватай чкадал талгьана акъвазиз жедач, икьван зулумар авунатIани, гьайиф хьи, хаинри ГДР-ни вахкана, соцлагерни, Варшавадин икьрарни чукIур­на. ЧIехи Сталина “фронтдин цIар” чи сергьятривай яргъаз — Ев­ропадин юкьваз акъуднавайди тир. НАТО ингье гила ата­на Россиядин “руфунив” агакьнава, миллетчивилин­ цIай-гум туна, адавай Украинани къакъуднава!..  США ачухдаказ, ягьсуздаказ Россиядин къенепатан крарик хуькуькьзава, ам вири рекьерай басмишиз алахънава. Еке беябурчивал, чIулав, кьацIай леке, лянет я…

Сифте нубатда, гражданар, абурун ихтиярар хуьн государствойрин буржи тирди абурун конституцийра къейднаватIани, гьайиф хьи, и кар ийиз алакьзавач. Террористрин маймахъ хьайи гъилерилай ислягь инсанар телеф хьун дуьньядин гзаф уьлквейра давам жезва. Ихьтин еке хаталувал аквазватIани, государст­войри терроризмдин аксина чпин къуватар, чалишмишвилер, гьерекатар, гьайиф хьи, сад ийизвач. США-ди лагьайтIа,  ИГИЛ (Россиядин мулкарал  къадагъа авунва) вичин чIуру ниятар кьилиз акъудун патал ишлемишзава, кьацIай вири крарик вичин тIуб кутазва, гьавиляй  вири инсаниятдин вилик виляй, ихтибардайни аватзава.

Чи республикадикай рахун хьайитIа, къенин йи­къалди Дагъустан чIуру рекьяй  фейи ва гьакIни терроризм, экстремизм лугьудай тIегъуьндихъ галаз женгиниз экъечIай гзаф жегьилрикай магьрум хьана. Гьа са вахтунда уьтквем рухваяр тир Артур Бабаева, мешебеги Зейнудин Батманова, Мегьамед Нурбагандова ва  гзаф масабуру агъур, хаталу макъамда чеб тухвай тегьерди къалурзава хьи, дагъустанвийриз бандитрихъай кичIезвач, абурун патай авай хаталувилиз кьетIидаказ аксивал ийиз, уьтквемдаказ женг чIугваз гьамиша гьазур я.

Алай вахтундани, гележегдани секин, къайгъусуз хьана акъвазна виже къвезвач, гъавурдик кутунин, тагь­кимарунин кIвалах иллаки жегьил-жаванар авай чкайра датIана тухвана кIанзава — гьам хизанра, мектебра, гьам техникумрани вузра, спортдал машгъул чкайрани.

Экстремизмдин, терроризмдин бязи себебрин — коррупциядин, гьахъсузвилинни адалатсузвилин, законсузвилин, кесибвилин, социальный, уьмуьрдин са кьадар месэлаяр гьял тавунин (ва икI мад) — дувуларни­ яваш-яваш терг авун, яни кимивилер арадай акъудун, месэлаяр гьялун буржарикай я. Гузвай образованиди, тербияди халкьдиз, Ватандиз вафалу, савадлу, чIуру крариз кьил ягъ тийидай дуьзгуьн инсанар ара­дал гъун лазим я. Ватанпересвилин тербия гунин кIва­лах бушарнава. Программа кьабулун тIимил я, ам тайин мурадрив, метлебрив ацIурна, уьмуьрдизни кечирмишиз алахъна кIанда. Дуьшуьшдилай дуьшуьшдалди — ваъ, гьамиша, датIана. Жегьилрин политикадикайни ара-бир рахаз аквада, амма тайиндаказ лугьуда, къалуриз жедай хьтин гьерекатар, кар-кIвалах, нетижаяр аквазвач. Виликрай, яни советрин девирда, хизанди, мектеб­ди, армияди, техникумди, вузди — санлай вири обществоди дуьзгуьн инсан тербияламишзавай, пионеррин, комсомолрин тешкилатар асул гьисабдай тербияламишунин маканар тир. Бес гила? Авайди тарих ревизия авун, ЧIехи Гъалибвал къазанмишун тешкилунин кьиле мягькемдиз, уьтквемдиз, гьулдан хьиз, акъвазай И.Сталинак са къатда тахсирар кутун, чпелай са затIни алакь тавурвиляй адан “кIарабар жакьун”, тарихдин ктабар “реформаторрини” “цIийи демократри” океанрилай анихъ галай чпин къузгъунриз кIандайвал чIурукIа, чпиз кIандайвал кхьин хъувун (ва икI мад) я.

Халкьдин, Ватандин вилик чIехи жавабдарвал аннамишна, дуьз рекьяй фин, уяхвал, мукъаятвал квадар тавун, халис ватанпересар хьун чаз, вирибуруз,  важиблу я.

Шихмурад Шихмурадов