Адет хьанвайвал, гьар йисан эхирра уьлкведин Президент Владимир Путина чIехи пресс-конференция кьиле тухузва. Алай йисуз ихьтин мярекат 14-декабрдиз тешкилнавай. “Лезги газетди” кIелзавайбурун фикирдиз журналистри Владимир Путиназ гайи бязи суалар ва Россиядин регьберди абуруз хгай жавабар гъизва. (Абурун тамам текст kremlin.ru сайтда ава).
Суал: — Владимир Владимирович, Куьне вучиз нубатдин сечкийра иштиракзава? Квехъ гьихьтин мурад ава, Куь макьсад вуч я? Россия патал Квез вуч ийиз кIанзава ва эгер куьн сечкийра гъалиб хьайитIа, президентвилин нубатдин муддатдин эхирдай Квез уьлкве гьихьтинди яз аквазва?
Жаваб: — Россия гьихьтинди яз акуна кIанзаватIа, и кардикай за са шумудра лагьана — гьам чIехи мярекатрин сергьятра аваз, гьамни гъвечIи гуьруьшрал. Мад сеферда тикрарзава: ам экуь гележегдихъ фидай къаст авайди, алай аямдинди хьана кIанда. Сиясатдин къурулуш четинвилерай регьятдиз экъечIиз жедайди хьун лазим я. Экономика виниз тир технологийрин бинедаллаз, зегьметдин бегьерлувал, шей гьасилунин дережа гзаф сеферра хкаж жезвайди хьун герек я.
Заз исятда сечкийрилай виликан программадикай рахаз кIанзавач. Исятда, якъин адакай лугьун патал майдан масад я. Амма завай квез кьилиндакай хабар гуз жеда. За гьисабзавайвал, гьам гьукумдин, гьамни жемиятдин дикъет тупламишна кIанзава. Иник инфраструктура, здравоохранение, образование еримлу авунин месэлаяр акатзава. Им, за лагьайвал, виниз тир технологияр, зегьметдин бегьерлувал хкажун я. Ибур вири, са шакни алачиз, гражданрин дуллухар артухарунихъ элкъуьрна кIанда.
Суал: — Куь фикирдалди, вучиз гзаф инсанри чпин месэлаяр гьялунин карда авайни- авачир са рехъ Президентдихъ галаз авсиятдиз экъечIун, Квез арза авун яз гьисабзава? Гъилин (ручной) управленидин куьмекдалди вири россиявийрин дердияр туькIуьрун патал гьикьван вахт герек жеда?
Жаваб: — Гъилин управленидин гьакъиндай мах лап яцIу авунва. За квез Гьукуматдин кьиле акъвазай касди хьиз лугьузва: гьам регионра, гьамни федеральный дережада Гьукуматди, гьакъикъатдани, чIехи кIвалах кьиле тухузва. Им идара авунин къурулушда виридалайни четин ва кар алай кIвалах я. Гьар са месэла винел акъудиз, гуьгъуьнлай абур дериндай аннамишиз алакьдач. Регионрани гьа ихьтин гьалар ава. Генани керчекдиз лагьайтIа, чун регионрив агакьни ийизвач, гьатта бязи дуьшуьшра ана кьиле физвай крарикай чаз чинни ийизвач. Гьелбетда, им хъсан кар туш, гьар са регионда авай гьаларикай тамам делилар хьун лазим я.
Гьа ихьтин макьсад аваз, чна гьар йисуз и мярекат, маса конференцияр, “Ачух линияр” кьиле тухузва. Гзафбуру и серенжемар нетижа авачирбур, хьайиди хьурай лагьана тухузвайбур я лугьузватIани, гьакъикъат масад я. Ихьтин мярекатар уьлкведин агьалийринни гьукум гъилевай эвелимжи ксарин арадавай арачияр я. Абуру гзафбуруз государстводин кьилевайбурухъ галаз алакъадиз экъечIдай мумкинвал гузва.
Куьне фикир ганатIа, “Ачух линийрилай” гуьгъуьниз за, гьар сеферда губернаторрихъ галаз гуьруьшмиш хьайила, абурун вилик агьалийри государстводин кьилив агакьарзавай месэлаяр, дердияр эцигзава. Яни и мярекатрихъ давам жезвай гьерекатарни ава ва и жигьетдай заз пис са терефни аквазвач. Им умуми къурулушдин кIвалах давамарзавай са хел хьиз я.
Суал: — Пенсиядиз экъечIдай яшар хкажуникай гзаф рахазва. Им вахтунин месэла тирдини хейлинбуру аннамишнава. И жигьетдай къарар мус кьабулда ва, Куь фикирдалди, итимар ва дишегьлияр пенсиядиз экъечIдай яшар гьихьтинбур хьун лазим я?
Жаваб: — За исятда квез эхиримжи къараррикай лугьудач, гьикI лагьайтIа абур гьеле гьазур хьанвач. Пенсиядиз экъечIдай яшар хкажунин тереф хуьзвайбуру къейдзавайвал, пенсиядиз экъечIдай яшар алатай асирдин 30-йисара тайинарнай. Дишегьлийриз — 55, итимриз 60 йис тайинарай чIавуз, аламат жедай кар ам я хьи, абурун уьмуьрдин яргъивални тахминан гьа икьванди тир.
Исятда Европадин, элкъвена чун кьунвай уьлквейра, гьа жергедай яз, Белоруссияда, Къазахстанда, Украинадани кваз пенсиядиз экъечIдай яшар артухардай къарар кьабулнава. И кар кьилиз акъуд тавунвайбур анжах чун я.
Са кар къейдна кIанда, гьихьтин къарар кьабулайтIани, ам пенсиядиз экъечIнавайбуруз талукь жедач. Им сад. Кьвед лагьайди, им са кас патални бейхабар къарар хьун лазим туш. И месэладив, Европадин хейлин уьлквейра хьиз, яваш-яваш ва хъуьтуьлдаказ эгечIна кIанда. Виридаз хабар жедайвал, заз мад сеферда тикрариз кIанзава: гьелелиг и жигьетдай вири терефрихъай тайин хьанвай къарар кьабулнавач.
Суал: — 1999-йисуз Куьн чна международный террористрин винел гъалибвал къачур Дагъустандиз атанай. Къе Сириядани саки гьахьтин вакъиаяр кьиле фена. Амма терроризм барбатIна куьтягь хьанвач. Терроризмдин компанийрин кьилевайбур терг авун патал гележегдин гьихьтин рекьер ава?
Куьне Сирияда терроризмдин винел гъалибвал къачунвайдакай малумарайдалай кьулухъ гуманитар, образованидин интервенция арадал гъуникай фикирна кIанзава.
Жаваб: — Им месэла я, ада гьелбетда, Туьркия патал гзаф четинвилер арадал гъизва. Вучиз лагьайтIа, Туьркияда виридалайни пара катнавайбур, абурун виридалайни чIехи лагерар ава. Неинки са гьана, гьакI Иорданияда, маса уьлквейрани ава. Чаз Европа расалмиш хьанвай мигрантрин месэладикайни хабар ава. Анжах Сириядивай текдиз вири и крар гьялиз жедач. Россиядивайни текдиз и кIвалах кьилиз акъудиз тежедайди квезни чизва. Гьавиляй чун и карда иштиракиз гьазур я, анжах международный умуми къуватрикай сад яз.
Заз чиз, за виликдайни лагьанай, аниз полицейскияр яз Кеферпатан Кавказдин агьалияр рекье тун зи фикир тир. Вучиз лагьайтIа, абур суьнитар я, Сириядин агьалийрини абуруз гзаф ихтибарзава. Гьукумдини ихтибарзава, вучиз лагьайтIа, абур Россиядин офицерар я. Вири хъсан хьана. Гадайри чеб чешнелудаказ ва кар алакьдайбур яз къалурна. Им лап важиблу я. Абуру чпин хиве гьихьтин жавабдарвал аватIа гьиссзавай ва Россиядин итижар хуьналди, абуру чпин буржи лайихлудаказ кьилиз акъудна.
Гьам Сирияда, гьамни санлай террордихъ галаз женг тухунин карда и месэла гьялна акьалтIаруниз манийвал гузвай кьилинди вуч я? Террордихъ галаз женгина — образованидин ва агьваллувилин дережа хкажун. Мукьвал тир шаркь пата ва вири дуьньяда тарихдин гьахъсузвилер арадай акъудун.
«Лезги газет»
