Гьар са хизанда яргъал йисара арадал атанвай вичин адетар ава. Абурукай садни дяведин цIаяра чанар гайи игитриз икрам авун я. Са юкъуз зунни зи чIехи диде “Гьамишалугъ цIай” алай чкадал фена. Рекье зи вил Ватандин ЧIехи дяведин игитриз бахшнавай картинайрин выставка жезвайдакай хабар ганвай плакатда акьуна. Чнани аниз фин кьетIна. Ингье чун залда ава. “Ширин цин уьцIуьвал” ва “Чилин нефес” картинайри чи фикир чпел желбна. Абуруз чун яргъалди килигна. Зи рикIел абурун автор аламукьна — Байрамова Зилфи. Гуьгъуьнлай Дагъустандин художникрин Союздин юбилейдиз бахшнавай выставкадиз акъатайла, инани гьуьл алай картинади зи вил гьасятда вичел желбна, инални таниш тIвар — Байрамова Зилфи алай. За автордихъ галаз гуьруьшмиш хьун кьетIна. Куь вилик адахъ галаз кьиле фейи интервью гъизва.
- Куьн гьина хана, чIехи хьана?
— Зун СтIал Сулейманан райондин НуьцIуьгърин хуьряй я. Амма саки вири уьмуьрда Дагъустандилай къеце Туьркменистанда яшамиш хьана. Гьавиляй, белки, зи хизандиз хайи ватандихъ галаз алакъалу гьар са затI акьван багьа тир…
Дидеди, дамах гвай буйдин дагъви дишегьлиди, вичин жегьилвиликай, адетрикай рикIел хкидайла, хайи чIалал рахаз, хайи дувулрихъ галаз авай алакъадиз мукьва ийиз чалишмиш жедай. Буба лагьайтIа, тIимил рахадай, амма ада сивяй акъуддай келимаяр акьван еке мана-метлеб авайбур тир хьи, абур мад тикрарун лазим жедачир. Амма гьамиша фагьум-фикирдик квай винел патан акунрихъ бубадин рикIин хъуьтуьлвал, къенивал, са гьихьтин ятIани назиквални чуьнуьх хьанвай. Абурни ада Ахцегь Мирза Алидин, Кьуьчхуьр Саидан, Етим Эминан, СтIал Сулейманан ва ашукьрин яратмишунрай цитатаяр гъидайла, бязи вахтара абур тамамдаказ кIелдайла ачух жедай. Абур философиядин тах квайбур тиртIани, адан чиниз экуь нур чкIидай.
Гьелбетда, и тегьерди чаз, адан аялриз, таъсир тавуна туначир. А нур квахь тавун патал чна чи бейнида са гьихьтин ятIани жуьреда диде-бубадин ахлакьдин азбука хуьз чалишмиш жедай…
- Картинаяр куь фикирар, хиялар ачухарзавай са жуьредин такьат я. Зун дуьз гьавурда акьунани?
— Саки дуьз я… Амма зи кIвалахрикай хейлинбур литературадихъ галаз аруш хьанва. И кар заз мукьва я, гьикI хьи, зун филолог, литературадин муаллим я. Литературадихъ, адан игитрихъ инсанди дуьздаказ уьмуьр кечирмишун патал еке метлеб ава. Зи везифани “чIехи къатариз” къелемдин генийрин яратмишунар ачухарун, акьалтзавай несил ктабар кIелунал желб авун, абурув ктабдин чарчин ва типографиядин рангарин ни, атир гьисс ийиз тун, аялар алай аямдин “гаджетрин” къармахрай акъудун я. КIан туш заз алай аямдин и гаф…
- Куь рикI алай писателрикай суал тагана акъвазиз жедач. Куьне темаяр гьинай къачузва?
— И сиягь гъвечIиди туш. Ам неинки писателрикай, гьакIни режиссёррикай, художникрикай ва чепедикай яратмишунарзавай ксарикай, композиторрикай… ибарат я. Гьар гьикI хьайитIани, абурун жергеда ава: Достоевский, Гоголь, Блок, Маяковский, Мандельштам, Гёте, Миллер, Норштейн…
- Куь шикилра ва абурун тIварара шартIлу лишанри (символизм) еке чка кьазва. Им куь рикI алай писателрин таъсир яни?
— Вич вичелай къвезвай суал я — эгер шартIлу лишанар ятIа, ам символистрин таъсир, тахьайтIа…? Зи фикирдалди, за куьне гуьзлемишзавай хьтин жаваб гудач. ШартIлу лишанрикай аквадай тегьерда за лап кьитдаказ менфят къачузва, абурун кьадар са акьван гзаф туш. Бязибур галачизни завай жедай. Амма эгер абур шихинал (полотно) алатIа, идалайни гъейри, абур ана яшамиш жезвач, алазватIа, им анжах са акьван фикир тагузвай, подтекст ахъайна тамашзавай ксар, тамашачияр патал я.
- Квехъ вич арадал гъиз виридалайни четин хьайи, физический ва я руьгьдин жигьетдай, картина авани?
— Хъсан суал я, заз чиз зун са акьван къариба кас яз аквадач, эгер за сад ваъ, чIехи пай вахтара гзаф картинайри неинки зун галатарзава, гьатта туьтуьнал кьван ацIурзава, зун ичIи ийизва лагьайтIа, гьам физический ва гьамни руьгьдин жигьетдай. На лугьуди “за тамам са вагон къванцин цIивин” ичIирна. Философрикай сада, рикIел аламач вуж тиртIа, лап камаллудаказ лагьанва: “Аял хадайла, гузвай азабар са затIни туш, кьиле туьретмиш хьайи фикир, идея, цIийивал ачухарун патал лазим къвезвайбуруз килигайла…”. Ам 100 процентдин гьахълу я.
- Куь планрик вуч ква?
— Выставкайра иштиракун давамарун. Кьилинди — девирдин общественно-психологический жуьредиз, суьретдиз гъил- тIуб авун, ахтармишун. Картинадикай лагьайтIа, сифте планда хуьруьн иски хьанвай “жугъун” авай шикил чIугун пландик ква.
Камилла Мегьдиханова,
студентка
