Бейкарвилиз ­талукь яз

Росстатди хабар гузвайвал, Россияда 2025-йисан­ сентябрдин вацра бейкарвили 2,2 процент тешкилна. Идакай «Интерфакс» изданиди кхьизва.

Августдин вацра (1991-йисалай инихъ рекъемдал гуьзчивал тухузвай вири­ муддатда) тарихдин лап тIимил кьадар къейд­нава — 2,1 процентдин дережада.

Май-июль варцара уьлкведа бейкарвал 2,2 процентдин дережада амукьна, мартдиз ва апрелдиз ам 2,3 процентдиз барабар хьана, январь-февраль варцара лагьайтIа, — 2,4 процентдиз. Алатай йисан октябрдилай декабрдалди бейкарвал 2,3 процентдин дережада амукьна.

Чешмеди раижзавай делилралди, 2025-йисан сентябрдин вацра бейкарбурун умуми кьадар 1 646 000 касдиз барабар тир. Августдин вацрав гекъигайла, им 54 агъзурдан гзаф тир.

Давам жезва

Россияда салан майвайрин цIийи бегьер кIватI хъувун гьеле давам жезва. ИкI, тешкиллу секторда гьеле 6,1 миллион­ тонндилай гзаф ачух ва кIевирнавай накь­вадин суьрсет кIватI хъувунва. Ала­­тай йисан и муддатдин рекъемрив ге­къигайла, им гзаф кьадар я.

Ачух накьвадин ва теп­лицайрин афнийрин бегьер 800 агъзур тонндилай гзаф кIватIнава. Помидорар — 1,5 милли­он тонн. Къейдзавайвал, «шурпадин кIва­тIалдик» акатзавай салан майваяр кIватI хъувунин серенжемни давам жезва — гьеле 2,7 миллион тонн кIватI хъувунва, абурукай яз — 660 агъзур­ тонндилай гзаф келемар, 1,1 миллион тонн чичIекар ва саки 328 агъзур тонн чу­гъундурар. Аграрийри тахминан 1 миллион тонн маса майваярни кIватI хъувунва.

Хабар гузвайвал, ачух накьвадин салан майваяр кIватI хъувунал гьалтайла, кIвенкIвечи регионар Астрахандин, Волгограддин, Москвадин, Ростовдин облас­тар, Краснодардин край я. Теплицайра­ салан майваяр гьасилунал гьалтайла, кIвенкIвечийрин арада Москвадин, Липецкдин, Волгограддин, Калугадин областар, Ставрополдин ва Краснодардин краяр ава.

Къецепатан уьлквейриз

«Агроэкспорт» федеральный центрадин кьил Илья Ильюшина «Агроэкспертдиз» хабар гайивал, августдин вацра акьал­тIай 2024-2025-йисарин сезондин нетижайралди, Россия ракъинин цуькведин гъери экспортдиз ракъурзавай уьлквейрин арада Украинадилай алудуналди, кIвенкIвечи чкадал хьана. Идакай «Агроэксперт» сайтди раижзава.

Россияди сезонда къецепатан базар­рив саки 5,2 миллион тонн ракъинин цуькведин гъери агакьарна. Кьвед лагьай чкадал Украина ала (4,7 миллион тонн). Пуд лагьай чкадал — Аргентина (1,3 млн тонн).

Илья Ильюшина раижзавай къейдерин гъавурда акьазвайвал, эхиримжи йисара Россияди чIемединни ягълудин суьрсет экспорт авун активнидаказ артухарзава, а метягьрин арада ракъинин цуькведин гъериди кьилин чка кьазва.

«Агроэкспорт» центрадин кьилин гафаралди, Россиядин компанийри дуьньядин кар алай импортеррихъ галаз виликамаз тайинарнавай къайдада пландалди физвай жуьреда кIвалахдин юлдашвилин алакъаяр гегьеншарзава ва деринарзава, Кьиблепатан ва Кьиблединни Рагъ­экъечIдай патан Азиядин, Мукьвал тир РагъэкъечIдай патан, Африкадин уьл­квей­рин базаррал агалкьунралди конкурентвал авуналди. Илья Ильюшинан гафаралди, Россияди гьакIни и жигьетдай цIийи рекьерни ачухзава.

МЖСР-ди (Масложировой союз России), Oleoscope агентстводин делилрал асаслу яз, материалра къалурнавайвал­, виликан сезонда ракъинин цуькведин гъеридин дуьньядин экспортдин кьадар­ саки 15 миллион тонндикай ибарат хьан­ва. Идакай 5,2 миллион Россиядал ацалт­нава, 6,3 миллион тонн — Украинадал­.  Пуд ва кьуд лагьай чкайрал Евросоюзни (1,2 миллион тонн) Аргентина (950 агъзур тонн) ала.

Такьатар чара авунва

Россиядин Гьукуматди регионра зирзибил гьялдай объектар эцигун патал 6 миллиард манатдилай гзаф такьатар чара авунва. Идакай РФ-дин тIебиатдин ресурсрин ва экологиядин министерстводин сайтда хабар гузва.

Субъектри чпин арзаяр ганвай. Абуруз килигунин нетижада ругуд арзадиз РФ-дин тIебиатдин ресурсрин ва экологиядин министерстводи разивал гана. ИкI, пулдин такьатрик кутадай пай (софинансирвание) Марий Эл, Мордовия ва Да­гъустан республикайри, гьакIни Кургандин областди къачуда.

РФ-дин тIебиатдин ресурсрин ва экологиядин министр Александр Козлова къейдзавайвал, Дагъустан патал алай де­вирдин ТКО-дин кьве полигон эцигуниз пулдин такьатар чара авунва: Дербент районда йиса 120 тонндал кьван гужлувал авай полигон ва Хасавюрт районда — йиса 150 тонн.

Гьа са вахтунда РД-дин Гьукуматдин телеграм-каналди раижзавайвал, РФ-дин Гьукуматди Дагъустандиз ТКО гьялдай къурулуш арадал гъун патал 1,5 миллиард манатдилай гзаф пулдин такьатар чара ийида.

Вад агъзурдалай гзаф

РФ-дин здравоохраненидин министр Михаил Мурашкоди хабар гузвайвал, алай йисуз медицинадин вад агъзурдалай гзаф идараяр ишлемишун патал гьазурда. Идакай РФ-дин здравоохраненидин министерстводин телеграм-каналди кхьизва.

М. Мурашкодин гафаралди, гзаф кьадар пулдин такьатар чара авуни здравоохраненидин саки вири къурулуш нормативдин гьалдиз гъидай ва агьалийрин сагъламвилихъ галаз алакъалу маса серенжемар кьилиз акъуддай мумкинвал гуда. Алай йисуз, винидихъ къейднавайвал, вад агъзурдалай гзаф объектар ишлемишун патал гьазурунин месэла вилик акъвазнава. И рекъем, виликан муддатдив гекъигайла, винизди жеда.

Здравоохраненидин сифтегьан куьмек агакьардай чкаяр цIийи къайдада туьхкIуьрунин серенжем «Продолжительная и активная жизнь» милли проектда тунва. Абур уьмуьрдиз кечирмишун патал 2 триллион манатдилай гзаф пулдин такьатар фикирда кьунва.

РикIел хкин: виликдай, РФ-дин здра­воохраненидин министерстводин те­лег­рам-каналди раиж авурвал, Михаил Му­рашкодин гафаралди, медицинадин ре­кьяй заминвал гунин (медгарантия) государстводин программа патал пулдин та­кьатрин  кьадар вад йисан къене 50 процентдилай гзаф хьанва.

Федеральный центрайра кар алай хилерай — кардиохирургиядин, нейрохирургиядин, травматологиядин ва ортопедия­дин — куьмекдин кьадарар артухарнава ва и кар патал алава такьатар чара авунва. Здравоохраненидин сифтегьан куьмек агакьардай чкаяр цIийи къайдада туькIуьр хъувуниз кьетIен фикир ганва.

Гьазурайди — Муса  Агьмедов