РикIинни дамаррин­…

РФ-дин здравоохраненидин министр Михаил Мурашкодин гафаралди, диспансерный гуьзчивилик квай рикIинни дамаррин начагъвилер авай агьалийрин арада кьиникьин дуьшуьшар 33 процентдин тIимил хьанва, ­амма начагъвилин вилик пад кьадай серенжемар кьиле тухун (профилактика) артмишун герек я. Идакай ведомстводин телеграм-каналди хабар гузва.

«Здравоохранение» милли проект­дин сергьятра аваз, Россияда  дамаррин 151 центр ва сифтегьан кардиологический куьмек гудай 16 отделение арадал гъанва.

Гьеле алай вахтунда 2,5 миллиондилай гзаф агьалияр тайин кьезилвилер аваз гузвай дарманралди таъминарнава.

Михаил Мурашкоди раижзавай къей­дерай гъавурда акьазвайвал, ин­но­­­вациядин технологияр ишлемишу­ни духтурринни начагъ агьалийрин ала­къа цIийи жуьреда тешкилдай, дамаррин гипертония авай гзаф инсанрив чпин кар хъсандиз чидай пешекаррин ва вахтунда ийидай амбулаторный медицинадин куьмек гъил агакьдайвал ийидай мумкинвал гузва.

Арада мензил аваз ивидин гьерекат йигин хьунал гуьзчивалдай технологияр лагьайтIа, гьеле 17 регионда 50 агъзур агьалидин гъил агакьдайди хьанва.

Клиникадин 42 теклиф тестикьарнава. 2030-йисалди рикIинни дамаррин начагъвилер авай агьалийрин 98 процент дарманралди таъминарунин, тромболизисдин ва стент эцигдайбурун кьадар 95 процентдив агакьарунин макьсадар эцигнава.

Мурашкоди къейдзавайвал, гьа са вахтунда рикIинни дамаррин начагъвилерихъ галаз женг тухунин карда хъсан нетижаяр анжах са вини дережадин технологияр кардик кутуналди арадал гъиз жедач. Адан гафаралди, гьакIни бирдан гьал пис хьайидаз куьмек гунин кардилай профилактикадин кIвалахдин, дислипидемиядин гьал виликамаз диагностика авунин патахъ элячIунин игьтияж ава, и серенжемар агьалийрин сагъламвал хуьнин кардин бинеяр хьиз я.

Фадамаз диагностика, профилактика авунин, сагъар хъувунин серенжемар кьиле тухунин — эвелни-эвел иллаки коронарный дамаррин уьзуьрар — стратегиядал амал авун важиблу я.

Михаил Мурашкодин гафаралди, абурун макьсад анжах начагъвилин лишанар терг авун туш, гьакIни уьзуьр арт­миш хьунин вилик пад кьун ва я ам кьулухъ элкъуьрун я. Ада раижзавайвал, 2024-йисуз, медицинадин профилактикадин килигунрин ва диспансеризация кьиле тухунин сергьятра аваз, ахтармишунра иштирак авур гьар вад лагьай касдиз гиперхолестеринемия авайди тайин хьана, им тахминан 11 миллион кас мумкин тир хаталувилин гьалда ава лагьай чIал я.

Гьавиляй кардионачагъвилерин про­­филактикада важиблу чка мумкин тир хаталувилин гьалда авай ксар ерилу диспансерный гуьзчивилик кутуни, профилактикадин серенжемар кьилиз акъудуни ва гележегдани диагностика артмишуни кьазва.

Серенжемдин сергьятра аваз

Вице-премьер Марат Хуснуллинан гафаралди, алай йисуз, «Уьмуьр патал инфраструктура» милли проектдин сергьятра аваз, 700 агъзур метр­дилай гзаф рекьерин паруяр эцигда. Идакай РФ-дин кабминдин сайтда хабар гузва.

Винидихъ вичикай ихтилат физвай­ проектдик кваз Россиядин регионра­ неинки рекьерин сеть цIийи хъувунин­, гьакIни объектар хатасузвилин та­да­­рак­ралди аваданламишунин еке кIва­лах кьиле тухузва.

Марат Хуснуллина къейдзавайвал, рекьерин гьерекатдин вири ишти­ракчийрин хатасузвал артухарун — им «Уьмуьр­ патал инфраструктура» милли проектдин кар алай макьсадрикай сад я, иллаки автомобилар ишлемишун — гзаф, гьерекатдин гужлувал, агьалийрин фин-хтун артух жезвай и вахтунда. Хабар гузвайвал, милли проектрин иштиракчияр тир регионра и макьсад кьилиз акъудун патал, винидихъ къейднавайвал, неинки рекьерин сеть цIийи хъувунин, гьакIни объектар хатасузвилин тадаракралди аваданламишунин еке кIвалах кьиле тухузва. Адан гафаралди, туькIуьр хъувунвай рекьин гьар са километр, светофор ва чирагъар тунвай участок — им бедбахтвилин дуьшуьшар арадал атунин вилик пад кьун ва Россиядин агьалияр хуьн патал кутунвай пай я.

2025-йисуз «Уьмуьр патал инфраструктура» милли проектдин иштиракчияр тир регионра 700-далай гзаф светофорар, 700 агъзур метрдилай гзаф рекьерин паруяр ва 123 агъзур метр яхдиз фидай рекьерин къерехра махсус тадаракар эцигда, 485 агъзур метрдилай гзаф тротуарар, 4,4 агъзур метр «ван кутадай» полосаяр (шумовые полосы) аваданламишда, саки 96,1 агъзур «рекьин лишанар» эцигда ва маса серенжемар кьиле тухуда.

Вад вацран муддатда

Россияди январь-май варцара Рагъ­­акIидай патан Африкадиз 580 агъ­зур тонндилай гзаф къуьл ракъурна. Им, алатай йисан и муддатдив гекъигайла, 38 процентдин гзаф я. Идакай, экспертрин къиметрал асаслу яз, федеральный «Агроэкспорт» центради хабар гузва, кхьизва «Интерфакс» изданиди.

Центради экспорт артухарзавай уьл­квейрин арадай яз, Нигерия хкудна къалурнава — иниз метягь ракъурунин кьадар 2,9 сеферда артух хьанва. Хабар гузвайвал, къуьл гьакIни Тогодизни ракъуриз гатIуннава.

Африкадин вири уьлквейрин арада вад вацра Россиядин къуьлуьн кьилин импортерар Египет, Судан, Ливия тирди раижзава.

«Интерфаксдиз» техил гьасилдайбурун ва экспортеррин Союздин правленидин председатель Дмитрий Сергеева къейд авурвал, Африкадин уьлквеяр къуьлуьн чIехи импортерар я, абуру гьар йисуз жуьреба-жуьре базаррилай тахминан 60 миллион тонн къуьл маса къачузва.

Россияди хуьруьн майишатдин эхиримжи ругуд сезонда и континентдал экспорт авун пудай са паюнин артухарнава — 2018-2019 ва 2020-2021-йисарин тахминан 15 миллион тонндилай 2023-2024-йисарин 20 миллион тон­н­дал кьван. Дмитрий Сергееван гафа­ралди, алай вахтунда вири Африкадин къуьлуьн базардин пудай са пай Рос­сия­ди кьунва, санлай къачурла Африкадин 40 уьлкведиз и жуьредин суьрсет ракъурзава. Къейдзавайвал, Алжир, Ли­вия, Кения, Марокко, Тунис, Танзания уьлквейриз экспорт артухарунин ва и суьрсет рекье тваз эгечIунин делил  эхиримжи йисара хьанвай лап виле акьадай агалкьунрикай я.

Гьазурайди — Муса  Агьмедов