Рекъемар ­раижна

Урусатди гъуьр экспортдиз ра­къу­рун 2024-йисуз (метягьдин къи­метдин гьисабдалди кьурла) саки 300 миллион доллардив агакьна. 2030-йисалди и рекъем 440 миллион доллардилай алатун мумкин я. Ихьтин прог­ноз федеральный «Агроэкспорт» цент­ра­ди раижна, кхьизва «Агроэксперт» сайтди.

Центрадин телда къейдзавай­вал, 2023-йисав гекъигайла, къу­ьлуьн ва къуьлуьнни силин (пше­нично-ржаной) гъуьр РФ-дай къецепатан уьлквейриз тухунин кьадар метягьдин къиметдин гьисабдалди кьурла, 3 процентдин, заланвилин гьисабдалди кьурла 7 процентдин артух хьанва.

Идалай гъейри «Агроэксперт» сайтди, винидихъ тIвар кьунвай центрадин материалрал асаслу яз, хабар гузвайвал, Урусатди­ 2024-йисан январдилай ноябрдин вацралди къецепатан базарриз 55 миллион доллардин морожнияр агакьарнава. Къейдзавайвал, виликан йисан и муддатдив гекъигайла, и рекъем­ 15 процентдин гзаф я.

Чешмеди гъизвай делилралди, Урусатдин морожнияр къачузвай кьилин уьлквеяр Къазахстан (и республикадал 35 процентдин кьадарда аваз ацалтзава) ва Беларусия (18%) я. Пуд лагьай чкадал Узбекистанни Монголия ала (гьардал — 11 процент).

«Агроэксперт» центради виликамаз кьунвай делилралди, 2023-йисалди Урусатдин морожнияр къецепатан уьл­квейрив агакьарунин кьадар метягьдин къиметдин гьисабдалди кьурла, 110 миллион доллардилай алатун мумкин я.

Хабар кьунри къалурзава

Уьлкведин агьалияр вацра пуд сеферда сезондин кефсузвилерал­ расалмиш жезва. Идакай «Газета.Ru» изданиди кхьизва.

Кьилди къачуртIа, махсус чешмейрин (СБЕР ЕАПТЕКА ва Скандинавия­дин Сагъламвилин Центр) ахтармишунрихъ галаз таниш хьайи «Газета.Ru»-ди хабар гузвайвал, уьлкведин пудакай са пай (32 процент) агьалияр зулун эхирдилай гатфарин юкьваралди­ тахминан 2-3 вацран къене са сеферда сезондин кефсузвилерал расалмиш­ жезва (инал ихтилат хабар кьунрин серенжемда иштиракнавай ксарин кьадардикай физва). Изданиди раижзавайвал, хабарар кьурбурукай 28 процент агьалияр винидихъ къалурнавай муддатда са сеферда кефсуз жезва, 13 процент агьалияр лагьайтIа, гьар вацра ва 11 процентни вацра са сефердилай артух кефсуз жезва. И серенжемда иштиракай ксарикай 16 процент агьалийри чпи сезондин кефсузвилер гьисс тийизвайди хиве кьуна.

Чешмеди къейдзавайвал, хабар кьур­бурукай гзафбуру, ОРВИ-диз талукь профилактикадин ва чеб начагъвилерикай хуьнин серенжемар кьабулун яз, вирусриз акси дарманар, БАД-ар ва витаминар кьабулзава. 16 процент мукьвал-мукьвал ачух гьавадал­ сейр ийиз алахъзава. 11 процентди­ инсанрихъ галаз алакъада хьун тIи­­ми­­ларзава, муькуь 11 процентди мукь­вал-мукьвал квартира къакъажзава ва ана гьава дегишарзава. Чешмеди гъизвай делил­ралди, хабарар кьурбу­рукай 10 процент агьалияр чпин гигие­надихъ ди­къетдивди гелкъвез­ва­, гаджетар антисептикралди гьялза­ва, 9 процентди чпи ял ягъунин ва кIва­лах­дин режимдал гуьзчивал тухузва. 8 процентди чпи незвай затIарин къайдадиз (рацион) еке дикъет гузва. 5 процент агьалияр активнидаказ спортдал машгъул жезва. 4 процент агьалийри умуми чкайра СИЗ (средства индивидуальной защиты) ишлемишзава, 2 процент мукьвал-мукьвал духтуррин патав физва, и агьалийри герек тир анализар гузва.

Чешмеди кхьизвайвал, фикир желб­дай кар ам я хьи, хабар кьурбурукай­ чIехи паюни (59 процентди) къейд авурвал, сезондин начагъвилериз акси профилактикадин серенжемар кьабу­луни гьакъикъатдани куьмек гузва, анжах — са кьадар. 16 процентди хабар гайивал, профилактикадин серенжемризни килиг тавуна, начагъвал давам жезва. Раижзавай делилрай гъавурда акьазвайвал, профилактика себеб яз тамамдиз сагълам хъхьанвай дуьшуьшарни ава.

Гьа са вахтунда изданиди кхьизвайвал, вирусриз акси такьатар ва им­мунитет мягькемардай дарманар (иммуностимуляторар, витаминар­, гьакI­­­ни мас­каяр ва антисептикар) ­къачуникай рахайтIа, «СБЕР ЕАПТЕКА»-ди маса гунрин делилралди, тамам тушир 2024-йисуз уьлкведин агьалийри а шейэр, вилик квай йисан и муддатдив гекъигайла, 13 процентдин гзаф маса къачуна. Къейдзавайвал, къалурнавай­ вахтунда виридалайни гзаф тIа­ла­бай­бур антисептикар я — абур 81 процентдин гзаф маса къа­чуна.

Артухариз кIанзава

Урусатдин дуьгуь гьасилунал машгъулбуруз рекорддин бегьер къачурдалай кьулухъ и магьсул цадай мулкар саки пудай са паю­нин кьван  артухариз кIанзава. Ида­кай, махсус чешмедал асаслу яз, «Агроэксперт» сайтди кхьизва.

Виликдай Росстатди Урусатда 2024-йисуз, 2023-йисав гекъигайла, виликамаз кьунвай делилралди, 17,5 процентдин гзаф дуьгуь кIватI хъувунвайдакай — 1,258 миллион тонн — хабар ганай. Министерстводи къейдзавайвал, им рекорддин кьадар я.

2024-йисуз уьлкведа прунз цанвай мулкарин кьадар тахминан­ 207 агъзур гектардикай ибарат я. Вад йисан къене уьлкведин дуьгуь гьасилунал машгъулбурухъ и мулкарин кьадар 275 агъзур гектардал (саки 33 процентдин) кьван артухардай — эвелни-эвел Астрахандин областда ва Приморский крайда, гьакI бегьерлувал «10 ц/га»-дал кьван хкаждай фикир ава.

Алай вахтунда уьлкведа умуми кьадардин пуд паюникай саки кьве пай дуьгуь гьасилун Краснодардин край­дал ацалтзава. Магьсул гьакIни Дагъус­тан­ Республикада, Ростовдин областда­, Че­чен Республикада, Приморский край­да агалкьунралди гьасилзава.

Гьазурайди — Муса  Агьмедов