Хъсанди яз гьисабзава

ФОМ-ди (Фонд «Общественное мнение») тухвай хабар кьунрин нетижайри къалурзавайвал, уьлкведин агьалийрин (хабар кьунра иштиракайбурун — ред.) 39 процентди алай вахтунда чпин сагъламвал хъсан гьалда авайди яз гьисабзава. И хабар кьунар 2024-йисан 12-14 июлдиз 53 регионда 1500 агьалидин арада кьиле тухвана.

Ахтармишунрин нетижайралди, 2019-йисуз чпин сагъламвал хъсан гьалда авайди яз 33 % агьалийри­ гьисабзавай. Малум жезвайвал, гзафни-гзаф чпин сагъламвилелай разивал ийизвайбур 18-30 йисан яшда авай жегьилар я. Абурун арада сагъламвал хъсанбурун кьадарди 65 % тешкилзава.

Чпин сагъламвилин гьал юкьван дережадинди яз 45 % агьалийри гьисабзава. Социологри къейдзавайвал, 46-60 йисан яшда авай ихьтин гьалда авай агьалийрин кьадар 54 % я.

ФОМ-дин делилралди, уьлкведин гьар ирид лагьай агьалиди вичин сагъламвал пайгардик квачирдакай (чпихъ хронический начагъвилер­ авайдакай ва чпи-чеб хъсандиз гьисс тийизвайдакай)­ лугьузва. Ихьтин ксарин кьадар 14 % я. Къейд­завайвал, вад йис идалай вилик и рекъем 17 % тир.

Гележег ава

Уьлкведин хуьруьн майишатдин министерстводиз Урусатдай къецепатан уьлквейриз дуьгуь рекье тун патал гележегда мумкинвилер авайди аквазва. Ихьтин мумкинвал арадал гъидай делилрикай сад и продук­ция гьасилунин кьадар артухарун я. Идакай, РФ-дин хуь­руьн майишатдин министрдин заместитель Андрей Разинан гафарал асаслу яз, «Агроэкс­перт» сайтда кхьизва.

Хабар гузвайвал, уьлкведин хуьруьн майишатдин министерстводи 2027-йисуз прунздин бегьер санлай кIватI хъувунин кьадар 2 миллион тонндив агакьарунин макьсад эцигнава.

Изданиди гъизвай делилралди, 2022-йисуз­ уьл­кведа­ санлай прунз кIватI хъувунин кьадар сад­ла­гьана­ 14,5 % агъуз аватна — 920 агъзур тонндал кьван (2021-йисуз и рекъем 1,076 миллион тонндиз барабар тир). Къейдзавайвал, и продукция тIимил хьуниз Кубан­да Федоровский гидроузелдал кьиле фейи аварияди таъ­сирна. Гьа са вахтунда кхьизвайвал, Росстатдин делиралди, 2023-йисуз 1,066 миллион тонн прунз кIватI хъувунай. Им, 2022-йисан нетижадив ге­къигайла, 15,8 % гзаф я.

Изданиди гьакIни кхьизвайвал, августдин сифте кьи­ляй Росстатди 2024-йисуз прунз цанвай мулкарин кьадар 9,06 % артух хьанвайдакай ва и рекъем 207 агъзур гектардал кьван акъатнавайдакай хабар ганай.

Йисан эхирдалди…

Зирзибил чилик кучукун (полигонное захоронение)­ тIимиларун, ТКО-дин амукьаяр чара (сортировка) авун ва абур майишатда ишлемишун патал уьлкведа­ зирзибил гьялдай 262 заводди кIвалахзава. Йисан эхирдалди ихьтин мад 29 объект пайда жеда. Идакай РФ-дин тIебиатдин ресурсрин ва экологиядин минис­терстводин сайтда хабар гузва.

Хабар гузвайвал, вири и объектар федеральный «Комплексная система обращения с отходами» проектдин серенжемдин сергьятра аваз эцигзава. Къейдзавайвал, регионриз куьмек гун патал уьлкведин тIебиатдин ресурсрин ва экологиядин министерстводи бюджет тIимил тир субъектар абуру ТКО-дихъ галаз алакъалу объектар арадал гъун патал пулдин са кьадар такьатралди (софинансирование) таъминарзава.

«Российский экологический оператор» ППК-дин генеральный директор Денис Буцаеван гафаралди, экологиядин реформа кардик кутурдалай кьулухъ желб авур инвестицияр ва куьмекдин маса серенжемар себеб яз, ТКО-див эгечIунихъ галаз алакъалу инфраструктура йигиндаказ виликди фена. ИкI, эгер реформа кьиле тухудалди и хиле инвестицийрин кьадар 50 миллиард манат тиртIа, 2019-2024-йисара и ре­къем 300 миллиард манатдал кьван хкаж хьана.

Гьазурайди — Муса Агьмедов