Пуд йисуз галаз-галаз

Урусатда эхиримжи пуд йисан къене хкудзавай тIебии ресурсрин кьадар артух жезва. Идакай, чилин деринар (не­­д­­ра) ишлемишунин рекьяй Федеральный агентстводин руководитель Евгений Петрован гафарал асаслу яз, уьлкведин Гьукуматдин сайтда хабар гузва.

Чиновникдин гафаралди, кьилди къа­чуртIа, уьлкведа алатай йисуз балансдал 1,4 миллиард тонн нафтни 1,6 триллион кубометрдин кьадарда аваз газ эцигнава. Къейдзавайвал, виликан йисав гекъигайла, и рекъем 20 процентдин гзаф я.

Петрован гафарай малум хьайивал, 2023-йисуз сифте яз нафтIадинни газдин 43 мяден балансдал эцигнава, им, виликан йисав гекъигайла, 10 процент гзаф я.

КIеви жуьредин ресурсрикай рахадай­ла, Евгений Петрова къейд авурвал, 2023-йисуз 168 мяден ачухнава. ЧIехи пай багьа металлрин дестедик акатзавайбур я. Къизилдин 142 мяденди мукьвал де­вирда саки 140 тонн къизил хкуддай мумкинвал гуда.

Федеральный агентстводин кьили­ гьакIни къейдзавайвал, кIеви ресурсар­ хкудунин кардиз талукь тир рекъемни 2023-йисуз 20 процентдин хкаж хьанва. Кьилди къачуртIа, и рекье тухузвай кIвалахрин ерини хейлин дегиш хьанва.

Евгений Петрован гафарай малум хьайивал, карханайри чиликай менфят­лу кIеви шейэр хкудунин хиле буругъ эгъуь­нунин кIвалахар гзаф кьиле тухуз­ эгечIнава, 2022-йисав гекъигайтIа, и ре­къемни 70 процентдин виниз акъатнава. ГьакIни дагъдин чкайра геологиядин кIвалахрин кьадарни 102 процентдин артух хьанва. Чиновникди къейд ийизвайвал, уьмуьрдиз кечирмишзавай вири и серенжемри мукьвал девирда гьукуматдиз къвезвай къазанжиярни артухарда.

Къецепатанбур эвезда

Ставрополдин ГАУ-да (Ставропольский государственный аграрный университет) кIвалин майишатда ишлемишдай гъвечIи трактор туькIуьрнава. Идакай вуздин сайтда хабар гузва.

Чешмеди къейдзавайвал, Урусатдин цIийиз арадал гъанвай и техникадивай уьлкведин агропромышленностдин хиле ишлемишзавай къецепатан уьлквейрай гьизвай машинар эвез ийиз жеда.

Телеграм-каналди кхьизвайвал, ин­же­нерно-технологический факультетдин студент, проектдин автор Виталий Колмогорова арадал гъанвай и модель ЛПХ-айра, теплицайрин комплексра, багъ-бустанра универсальный гъвечIи механизациядин такьат хьиз ишлемишиз  жеда.

Къейдзавайвал, гъвечIи трактор «гид­ронавесный» къурулушдалди тадарак­ламишнава, и делилди адахъ жуьреба-жуьре алатар акалдай мумкинвал гузва: куьтен, картуфар цадай техника, культиватор, гъар (дисковая борона) ва мсб.

СтГАУ-дин ректор Владимир Ситникова къейдзавайвал, вуздин алимрин­ макьсад илимдин кIвалах гьазур метягьдиз­ эл­къуьрун я, ам алай девирдин базарда­ ис­темишдайди, герек къведайди же­дайвал. Гележегда университетдин ин­женеррихъ-конструкторрихъ и техника машинар туькIуьрдай са карханада акъуддай планар ава.

Хабар гузвайвал, гьелелиг вичикай ихтилат физвай и техникадин сад лагьай чешне кIватIнава. Мукьвал девирда ада чуьлдин шартIара гьикI кIвалахдатIа ахтармишда.

Кардик кутада

«Хатасуз ва ерилу рекьер» милли проектдин сергьятра аваз, 56 регионда улакьриз талукь интеллектуальный къурулушар (интеллектуальные транспортные системы, ИТС) кардик кутада. Идакай, вице-премьер Марат Хуснуллинан гафарал асаслу яз, уьлкведин Гьукуматдин сайтди хабар гузва.

Чиновникди къейдзавайвал, кьилди къачуртIа, винидихъ къейднавай серенжемар 56 региондин 62 шегьердин мулкара кьиле тухуда. Адан гафаралди, ИТС-ар рекьинни улакьрин къурулуш санлай виликди тухунин серенжемдин кар алай пай я. И такьатри улакьрин гьерекат къайдадик кутуниз екез куьмек гузва, светофорар идара ийизва, рекьерин пар алай ва я хатасуз мензилар тайинарзава, ахпа арадал атанвай гьал хъсандаказ ахтармишзава ва герек тир серенжемар кьабулзава. И крар себеб яз, чIехи шегьерра улакьрин комплекс идара авунин кIвалахдин таъсирлувал, шоферрин ва улакьра аваз физвай агьалийрин къулайвал хейлин хкаж жезва, гьа са вахтунда инсанар чпиз герек чкайрив фад агакьзава.

Хабар гузвайвал, 2023-йисуз санлай къачурла, уьлкведин 51 субъектдин 57 шегьердин мулкара ТИС-ар кардик кутунай, алай йисуз лагьайтIа, ихьтин такьатри, винидихъ къейднавайвал, 56 региондин 62 шегьердин агломерацийра кIвалахдайвал ийида.

ГьакIни рекьерин федеральный агент­стводин руководителдин заместитель­ Игорь Костюченкоди къейдзавайвал, улакь­­рин интеллектуальный къурулушдин кьилин макьсад рекьерин гьерекат­риз талукь кIвалахар идара авунин кар автоматизациядин тегьердал гъун я. Нетижада и делилди рекьера хатасузвал артухарзава. Адан гафарай малум хьайи­вал, 2024-йисуз ИТС-ар кардик кутуниз талукь мярекатар кьиле тухун патал 3,15 миллиард манат фикирда кьунва.

Артух хьанва

Росстатдин делилралди, 2024-йисан сифтегьан кьве вацра уьлкведин конвейер­рилай 99 агъзур кьезил машин алатнава. Им, алатай йисан и муддатдив гекъигайла, 78 процентдин гзаф я. Идакай  аналитикадин «Автостат» агентстводин сайтди хабар гузва.

Чешмеди къейдзавайвал, гьа са вахтунда, кьилди къачуртIа, алай йисан февралдин вацра акъуднавай машинрин кьадар 56,9 агъзурдаз  барабар я. Им, са йис идалай виликан рекъемдив гекъигайла, 70,1 процентдин гзаф я.

ГьакIни телеграм-каналди гъизвай делилралди, 2024-йисан январь-февраль варцара пар чIугвадай 28,2 агъзур автомобиль акъуднава. Къейдзавайвал, 2023-йисан и муддатдив гекъигайла, им 53,1 процентдин артух рекъем я.

Чешмеди хабар гузвайвал, кьилди къа­чуртIа, тек са февралдин вацра уьл­кведин конвейеррилай пар чIугвадай 15,3 агъзур машин алатнава. Виликан йисан и муддатив гекъигайла, им 21,4 процентдин гзаф я.

Гьазурайди — Муса Агьмедов