Милли проектрин куьмекдалди
Урусатдин премьер-министр М.Мишустин и мукьвара кьиле тухвай совещанидал уьлкведа жуьреба-жуьре хилерай милли проектар кьилиз акъудунин кIвалахдикай рахана.
РФ-дин здравоохраненидин министерстводин телеграм-каналда, чиновникдин гафарал асаслу яз, хабар гузвайвал, кьилди къачуртIа, милли проектрин сергьятра аваз, агьалийрин сагъламвал хуьниз талукь тир хиле арадал гъанвай ва алай девирдин истемишунрив кьадай жуьреда туьхкIуьрнавай медицинадин подразделенийрин кьадар саки 5,5 агъзурдав агакьнава. Абурун арада онкологиядин уьзуьр ва рикIинни дамаррин начагъвилер авай агьалийриз куьмекар гудай отделениярни ава.
Идалайни алава яз, алай девирдин жуьреда эцигнавай 22 духтурхана кардик кутунва ва ихьтин 36 идара хкажуниз талукь кIвалахарни алай вахтунда кьиле тухузва.
Милли проектрин маса нетижайрикай рахайтIа, саки 7 агъзур аспирантди чпин илимдин кIвалахар уьмуьрдиз кечирмишун патал грантар къачунва. ГьакIни чпихъ гележег авай жегьил алимрин-ахтармишунардайбурун регьбервилик кваз 700 лаборатория ачухнава.
М.Мишустинан гафаралди, Урусатда вад йисан муддатда милли проектар уьмуьрдиз кечирмишунин кар патал саки 21 триллион манат харжда. Кьилди къачуртIа, алай йисуз федеральный бюджетдай и макьсадриз саки 3 триллион манат чара авунва.
Къурхувал авач
Урусатдин здравоохраненидин министр Михаил Мурашкоди уьлкведа микоплазменный инфекциядин начагъвал сагъарун патал герек тир дарманар авайди къейдна. Идакай ведомстводин телеграм-каналда хабар гузва.
Виликдай Роспотребнадзорди хабар гайивал, уьлкведа агьалияр микоплазменный инфекциядик начагъ хьанвай дуьшуьшар тайин хьанватIани, лап агъур жуьреяр гьелелиг арадал атанвач. Идалайни алава яз, ведомстводи къейдзавайвал, Урусатда и тIегъуьн гегьеншдаказ чукIунин къурхувални авач.
Ведомстводин делилралди, инфекция галукьнавай дуьшуьшар ахтармишзава ва вири патарихъай лабораториядин диагностика ийизва, гьа са вахтунда и тIегъуьндиз акси серенжемарни кьиле тухузва.
285 миллион манат къачуда
Уьлкведин гьукуматди улакьрин къурулушрин интеллектуальный тадаракар кардик кутун патал 7 региондиз 285 миллион манат ахъайда. И такьатар рекьера гьерекатар идара авунин кар автоматизация авуниз талукь серенжемар кьиле тухунин кардиз харжда. Къейдзавайвал, и кIвалахди рекьерин хатасузвал артухарун лазим я. Идакай «Российская газета» изданиди хабар гузва.
Чешмеди кхьизвайвал, и жигьетдай мярекатар тухун патал пул ахъайнавай субъектрин арада Туладин, Твердин, Рязандин, Архангельскдин областарни Чувашия, Чечня, Дагъустан ава.
Къейдзавайвал, улакьрин интеллектуальный къурулушар чпе агьалийрин кьадар 30 агъзур касдикай ибарат шегьеррин агломерацийра кардик кутада. И программа рекьеринни улакьрин инфраструктура вилик тухунин серенжем генани тамамди хъхьун патал кьиле тухузвай алава кIвалах хьиз я.
Мисал яз, и программадин сергьятра аваз федеральный бюджетдин гьисабдай регионра шоферриз рекьер авай гьалдикай хабарар гудай экранар, улакьрин гьерекатдал гуьзчивал тухун патал информациядинни навигациядин къурулушар, «акьуллу светофорар» эцигда.
Кесибвилин сергьятдал
Росстатди кьиле тухвай гьахъ-гьисабдалди, 2023-йисан 3-кварталда уьлкведа кесибвилин сергьят 14 агъзурни 392 манатдиз барабар я. Идакай «Российская газета» изданиди хабар гузва.
Къейдзавайвал, винидихъ къалурнавай муддатда Урусатда чпин къазанжияр кесибвилин сергьятрилай агъуз тир 14,8 миллион кас яшамиш жезва, им умуми гьисабдикай 10,2 процент я. Алатай йисан и вахтунив гекъигайла, им 0,5 миллион касдин тIимил я.
Чешмеди кхьизвайвал, Урусатда кесибрин кьадар яваш-яваш тIимил жезва. Мисал яз, 2021-йисуз уьлкведа и рекъем 16 миллион тир. Кесиб агьалийрин кьадар тIимил хьуниз Гьукуматди кьиле тухузвай яшайишдин сиясатди куьмекзава.
Гьикьван харжнаватIа…
«Автостат» агентстводин экспертри къейдзавайвал, уьлкведин агьалийри, алай йисан 10 вацран нетижайралди, кьезил машинар маса къачуниз 7 триллионни 257 миллиард манат харжнава. И рекъем, алатай йисан январь-октябрь варцарив гекъигайла, 57 процентдин гзаф я.
Кьилди къачуртIа, винидихъ къалурнавай пулдин умуми кьадардин пудан са пай кьезил машинар къачуниз акъатнава (2 триллионни 416 миллиард манат). Амай пул вири виликдай ишлемишнавай машинар къачуниз харжнава — 4 триллионни 841 миллиард манат.
Агентстводин экспертрин гафаралди, винидихъ къалурнавай кьве дуьшуьшдани (яни гьам цIийи ва гьамни ишлемишнавай машинар къачунин карда) рекъемар виниз акъатнава. Кьилди къачуртIа, 2022-йисав гекъигайла, 2023-йисуз цIийи машинар къачун — 97 процентдин, ишлемишнавайбур къачун 43 процентдин артух хьанва.
Яд кьенят авуниз эвер гана
Туьркиядин президент Реджеп Эрдогана уьлкведин цин такьатрив къайгъударвилелди эгечIуниз, яд кьенятуниз эвер гана. Идакай «Gazeta.ru» изданиди хабар гузва.
Эрдогана къейдзавайвал, Туьркиядихъ гьакI гьавайда серфдай са стIал ядни авайди туш. Цин такьатар чиркинарун хаинвал авуниз барабар я. Ада агьалийри акьалтзавай несилрикайни фикир авун лазим тирдакай, Туьркия целди девлетлу уьлкве туширдакай лагьана.
Изданиди кхьизвайвал, Туьркияди Тигр ва Евфрат вацIарал бандар (плотина) эцигунин кар Иракдани Сирияда писдаказ кьабулзава. Абурун гафаралди, и кIвалах себеб яз, чпив агакьзавай цин кьадар тIимил жезва.
Гьазурайди – Муса Агьмедов
