Дидевилин капитал

2024-йисуз хизанда хьайи сад лагьай аялдай гузвай дидевилин капиталдин такьатрин кьадар саки 631 агъзур манатдиз ва и серенжемдин сергьятра аваз кьвед лагьай аялдай гузвай капиталдин такьат­рин кьадар 834 агъзур манатдиз барабар жеда. Идакай, уьлкведин зегьметдин ва яшайишдин рекьяй хуьдай министр Антон Котякован гафарал асаслу яз, РБК-ди хабар гузва.

Чиновникди гъавурда турвал, дидевилин капиталдин кьадар 2023-йисан нетижайри къалурдай гьакъикъи инфляциядив къведай кьван хкажда. Алай вахтунда бюджета адан кьадар 7,5 процентдин артухарун пландик кутунва. Ада алава хъувурвал, алукьдай 2024-йисуз и куьмек са миллиондилай гзаф хизанрив агакьда.

РикIел хкин, дидевилин капитал уьл­кведа 2007-йисалай кардик кутуна. Сифтедай гьукуматди и такьатар анжах кьвед лагьай аял хьайи хизанриз гузвай.­ 2020-йисалай и серенжем сад лагьай аял хьайи хизанризни гун талукьарна. 2023-йисуз сад лагьай аялдин капитал – 587 агъзур манатдикай ва кьвед лагьай аялдинди 775 агъзур манатдикай ибарат я.

Агьалияр тIимил жезва

Росстатдин делилралди, 2030-йисал кьван уьлкведа агьалийрин кьадар 3 миллион касдин тIимил хьун мумкин я. И кардин себебни яшлу инсанрин кьадар артух ва гьа са вахтунда аялар хунин кьадар тIимил хьунихъ галаз алакъалу я. Идакай РБК-ди кхьизва.

Къейдзавайвал, 2012-йисан 1-январдин делилралди, Россияда датIана яшамиш жезвай агьалийрин кьадар 143,06 миллион кас тир.

Нагьар: хъсан ва пис жуьреяр

Британиядин «Protein Works» компаниядай тир ахтармишунардайбуру тайинарнавайвал, бедендин кIубанвал хуьн патал экуьнин тIуьн кьабул тавуна тун ва ам «ичIи рикIелай» кофе хъуналди эвез авун дуьз кар туш. Идакай «Gazeta.ru» чешмеди кхьизва.

Къейдзавайвал, ахтармишунрин сер­гьятра аваз пуд дестеди ихьтин затIа­рикай ибарат тир экуьнин тIуьнар кьабулна: гзаф кьадар белокар ва шекер квай тIуьнар, са чашка кофе. Амма са дестеди экуьнахъ тIуьн ерли кьабул тавуна туна. Нетижада чир хьайивал, тIуьн кьабул тавур дестедин «кIвалахдай алакьун» экуьнин сятдин 9-далай 12-дал кьван квахьиз хьана, и вахтунилай кьулухъ лагьайтIа, зайифвал генани йигинвилелди артух жез башламишна.

Шекердикай менфят къачуна кIвалах­дай алакьун хкажай ксарилай и кар анжах 10 процентдин артухариз хьана, амма йикъан сятдин 12-далди къуват агъуз ахватна. Гьа са вахтунда белокар ва углеводар квай тIуьн кьабулай ксари виридалайни хъсан нетижаяр къалурна.

Виликдай чешмеди кхьейвал, экуьнахъ виридалайни гергерин чIахарин (ов­сянка) хапIа кьубулун хъсан я, вучиз ла­гьайтIа ада хуквадиз ва хуквадинни ратарин кIвалахдиз (ЖКТ-диз) хъсан таъсирзава. Пегьризчи  Елена Соломатинадин гафаралди, и хапIадик В дестедин витаминар гзаф ква, абуру чпин нубатда нервийрин къурулуш къайдадик кутазва, гьакIни и жуьредин тIуьник чеб беден патал менфятлу тир клетчаткани магний ква.

Къейдзавайвал, гергерин чIахарин ха­­­пIа гьар юкъуз тIуьн герек туш, и карди бе­дендиз пис патахъай таъсирда. Пешекарди и хапIа ара гуз къайгъанахдалди ва мукашдалди эвезун меслят къалурзава.

Сад лагьай робот-уборщик

Уькведа сад лагьай робот-уборщикди Москва шегьерда кIвалахиз гатIуннава. Адан тIвар Пиксель я. Техника уьлкведин­ меркездин «Автономика» компанияди туь­­кIуьрнавайди я. Къейдзавайвал, им гьелелиг и хиле зегьмет чIугвазвай тек са робот я. Амма меркезди Пиксель гьазурнавай ­компаниядихъ галаз ихьтин 30 техника маса къачудай икьрар кутIуннава. Адалай гатфар, гад, зул, кьуьд талгьана, кIвалахиз алакьзава. Идакай «АиФ» чешмеди хабар гана.

Робот-уборщик туькIуьрнавай Алексей Сивидовахъ галаз изданиди кьиле тухвай суьгьбетда малум хьайивал, техника гьавадин шартIариз килигна гьерекат кьиле тухудай жуьреда гьазурнава: рекьевай жив кIватIзава, чил руквадикай, къумадикай михьи ийизва, са жизви кьежирзава… Июндиз и техникадалди гьатта пылесосдин кIвалах кьиле тухунин карни ахтармишда, зулухъди лагьайтIа, адаз гьатта векь ягъизни чирда.

Къейд авун лазим я, «зегьметчиди» автомобилар авачир чкайра кIвалахзава, вучиз лагьайтIа, ам ишлемишзавай умуми рекьера загьмет чIугун патал къалурнавач.

Пикселдилай чан алай ва чан алачир объектар тафаватлу ийиз алакьзава. Ада гьар са дуьшуьшдив кьадайвал гьерекат­ кьиле тухузва. Мисал яз, автомобилдал ва я тахьайтIа куьсридал (скамейка) расалмиш хьайитIа, ам абурухъ галукь тийи­дайвал, патавай физ алахъзава. Амма рекьел инсан гьалтайтIа, Пикселди а кас алатдалди, акъвазна гуьзетзава, эгер инсан алай чкадал яргъалди акъвазиз хьайитIа, роботди, адахъ галукь тийидайвал, вичин рехъ давамарзава. Машинди гьакIни чан алай затIни ва вичи вахчуна кIанзавай зирзибилни тафаватлу ийизва: вилик дуьшуьшдай шенпIи акатайтIа, адаз са зиянни гузвач.

Чешмеди кхьизвайвал, робот идара­ ийидай пуд къайда ава. Сад лагьай къайда: ам операторди идара ийизва; кьвед лагьай къайда: адаз лишанар къалурзава ва техникади, вичин нубатда, къалурнавай лишанар «фикирда» кьуна кIва­лахзава; пуд лагьай къайда: Пикселди тамамдаказ автономный режимда кIва­лахзава, и дуьшуьшда ада хиве тунвай кIвалах вичи кьилиз акъудзава.

Робот-уборщикдивай инсан эвез ийиз жедани лугьудай суал арадал атайла, ам туькIуьрнавайбуру къейдзавайвал, ихьтин къаст абуру чпин вилик эцигнавач. Акси яз, абурун гафаралди, робот кардик кутуни цIийиз кIвалахдай чкаяр арадал гъида (ихтилат техника идара ийидай ксарикай физва). Абуру кул гваз кIвалахзавай инсанни и роботдин кIвалахдин ери сад-садав гекъигзава. Алексей Сивидован гафаралди, инсандилай кьиле тухуз алакьзавай кIвалахар роботдивай ийиз жезвач. Мисал яз, Пикселдивай машинрин арадиз гьахьиз жезвач ва икI мад.

Гьазурайди – Муса  Агьмедов