Алай йис лезги халкьдин рикI алай шаиррикай сад тир, лезги шииратдин цавара куькIвей туьхуьн тийир нурлу гъед  Алирза Саидован  90  йисан  юбилейдинди я. Гьави­ляй адакай жезмай кьван гзаф рахун, ам ри­кIел хуьн герек я. 

Сифтегьанбурукай сад яз, чи машгьур алим, писатель ва литературовед Агьед Гьажимурадович Агъаева Алирзадинни Ибра­гьим­ Гьуьсейнован кьетIен бажарагъ кьа­тIанай ва тебрикнай.

Гьакъикъатдани абур кьведни лезги поэзиядин асул дестекар, чи халкьдин руьгьдин даяхар я лагьайтIа, гъалатI жедач.

Алирза Саидова лезги шииратдиз сифте кам къачур йикъалай вичикай лирикдикай хьиз хабар ганай. Адан муьгьуьббатдин, ватандашвилин цIудралди шиирар манийриз элкъвена. Абурухъ чи халкьди гилани еке гьевесдивди яб акалзава, межлисрал тамамарзава.

Эхь, Низами Генжеви, Куьре Мелик, Кьуьч­­хуьр Саид, Етим Эмин, СтIал Сулейман, Хуьруьг Тагьир, Алибег Фатахов, Алирза Саид­ов, Ибрагьим Гьуьсейнов… хьтин бажарагъар девирри  майдандиз акъудзавайди я. КьетIен бажарагърин  сагьибар чахъ алай вахтундани авачиз туш.

Алирза Саидов 1932-йисуз Ахцегь райондин Къутунхърин хуьре кесиб лежбер Узаиран хизанда дидедиз хьана. Шаирдин уьмуьрдин юлдаш, Дагъустандин халкьдин шаир Хан­биче Хаметовади кхьизвайвал, адан улу­-буба Ахцегь Магьарам-эфенди чIехи камал­эгьли, философ, шаир, астроном, муаллим тир. Ада дагъвийрин азадвилин женгиниз 19-асирда руьгьдин жигьетдай регьбервал гайи Ярагъ Мегьамедазни тарс ганай. Адавай чирвилер имам Шамила, шаир ва алим Алкьвадар Гьасана ва масабуруни къачунай. Эхь, зур­ба бажарагъ буш чкадал пайда жедайди туш.

А.Саидова Москвада Литинститутда машгьур жегьил шаирар тир Андрей Вознесенскийдихъ, Белла Ахмадуллинадихъ, Евгений Евтушенкодихъ галаз санал кIелна.

В.Г. Белинскийдин стипендия къачуз институт акьалтIарай 1959-йисуз Алирза Саидован “Самурдин авазар” тIвар алай сифтегьан ктабни чапдай акъатна. А ктаб­да­ гьатай шииррикай сада шаирди икI кхьенай­:

Кавказ! Зун ви рагарин са  ккIал я,

Уьмуьрлухда вакай хкат  тийидай,

Ви гьайбатлу гьуьлерин  са стIал я,

Гару яна, къецел ават тийидай.

Эхь, шаир вичи гайи и гафуниз уьмуьрдин­ эхиримжи декьикьадалди вафалу хьана. И фикир адан гуьгъуьнин йисара акъатай “Зи экуь гъед” (1964), “Гъед хьтин руш” (1965), “Ваз кхьей чарар” (1966), “Уьмуьрдин жи­лет” (1968), “Гимишдин симер” (1973), “ЦIи­кьвед лагьай ктаб” (1975), “Уста Идрис”  (1977), “Хцихъ галаз ихтилат” (1978), “Къизил дере” (1979), “Дуствилин муькъвер” (1980), “КIанда заз и чил” (1988), “Чан алай цIаяр” (1993) ва маса ктабри тестикьардай мумкинвал гузва.

Вич рагьметдиз фидалди 17 югъ амаз чапдиз вугай “Къизил дере” ктабдин сифте гафуна­ Ибрагьим Гьуьсейнова, рикIе тIал аваз, ихьтин­ гафар кхьенай: “… Шаирдин рикIе тарихди хьиз, шаирди вичин кIелдай­бурун рикIера уьмуьр давамарда. Шаирдин рикIе гележегди хьиз, шаирди вичини кIелдайбурун ри­кIера кьвед лагьай уьмуьр башламишда…”

ЧIехи бажарагърин уьмуьр куьруь жеда лагьайвал, ялавлу муьгьуьббатдин ва ватандашвилин лирикадин, балладайрин ва поэ­майрин чIехи устад тир Алирза Саидов, ри­кIе еке мурадар амаз, уьмуьрдин ва яратмишунрин чагъинда аваз, инсафсуз азар себеб яз, чи арадай фад акъатна.

Зи вилерикай, гьа къе хьиз, Расул Гьамза­тов кьиле аваз, чи шаирри, писателри, алимри­, студентри (а чIавуз зун ДГУ-дин студент тир) рагьметлу шаир, халис дагъвидин­ хьиз, винелай япунжи вегьена, эхиримжи ре­кье гьикI ту­найтIа, карагзава. Сурарал кьиле фейи ясдин митингдал бажарагълу шаир ва адалатлу инсан Алирза Саидовакай рахадайла, виридалайни ялавлу ва ри­кIел аламукьдай гафар Да­гъустандин халкьдин шаир Расул Гьамзатова­ лагьанай. Ада Алирза Саидов урусрин машгьур шаир Александр Блокав гекъигнай, Алирза Саидов “Дагъустандин Блок” я лагьанай.

Александр Сергеевич Пушкина вичин шиирда лагьайвал, Алирза Саидовани жанлу чIаларалди вичиз гьеле чан аламаз мягь­кем­ гуьмбет хкажна. Ам лезги шииратдин ца­вара, нурлу гъед яз, куькIвена амукьда.

ЧIехи шаирдикай куьруь гаф ам кечмиш хьайила кхьей жуван шиирдалди акьалтIариз кIанзава.

ТIебиатдал ашукь тир вун, билбил хьиз,

Хайи чил ваз гуьзгуьдай хьиз аквадай,

Пашманвал гьич чидачир ви гевилдиз,

Самур вацIун лепейрив вун рахадай.

 

Ви къелемди тIебиатдал чан гъидай,

Хважамжамдин нураривди алхишна.

Гьар са пипIез ви манийрин ван фидай-

Хайи халкьдиз гуьзел чIалар багъишна.

 

Ни фикирдай гатфаризни кьуьд жеда:

Залум азар — шаирдин рикI атIана…

Чилер-цавар ясда гьатна куьз жеда,

Бахтавар рагъ мад цифера акIана?

 

Самур вацIни лал хьанва къе дереда,

На лугьуди, яд кьунва лап къадрида.

Шумуд гьиссер къал хьанва и береда?

Амма са тIал гьисс ийизва вирида.

 

ТIебиатдал чан хквезвай арада,

Цуьквед атир чкIизвайла чилериз,

Вун паталди рагъ эбеди акIана  —

Экуь дуьнья мичIи хьана вилериз…

 

Ви садрани “рекьин тийир” чIалари

Ялав хуьзва халкьдин руьгьдин акада.

Ракъини хьиз къуллугъзавай цIарари

Чпиз лайих чка кьунва пакада!..

Абидин Камилов