“Лезги газетдин” 36-нумрадай за шаир ва публицист, литературадин критик Мердали Жалилован “Шарвили ва Ярагъ Мегьамед” кьил ганвай, халкьдин эпосдин игитни писатель Гь.Къурбанан “Яру Ярагъ” романдин кьилин игит сад-садав гекъигзавай макъала дикъетдивди кIелна. Дугъриданни, шаирди авунвай асул къейд фикир желбдайди я: “Ярагъ Мегьамед цIийи девирдин ва цIийи шартIарин Шарвили тир лагьайтIа, кIусни ягъалмишвал жедач”.
Гьакъикъатдани, Шарвилини Ярагъ Мегьамед чеб чпиз мукьва ва ухшар я. Квелди? Сифтени-сифте, макъаладани къейднавайвал, романдин игитни эпосдин игит кьведни чи халкьдин руьгьдин деринар, къанажагъдин жанлувал, фагьум-фикирдин паквал, гьахъунин рекье чанни гуз гьазурвал лишанламишзавай яржар я. Абуру сада-садан кар давамарзава.
Ярагъ Мегьамедан къаматди, карди, тунвай ирсини а кар субутзава хьи, игитвилинни женгчивилин руьгь, эпосда къулурнавай хьиз, чи халкьдиз асирра хас тир. Гилани чун гьа улу ва чIехи бубайрин невейрикай я. Чи руьгь чав гва, чи гъиле ава. Чи кьисметар гьялунин карда, чун гьикI яшамиш жедатIа, гьинихъ фидатIа, чалай гзаф аслу я. Игитар чахъ вири девирра хьайиди я, гилани ава. За инал тIварар кьазвач, кIелдайбуруз чида.
Халкьдин, ватандин къуллугъда вичин вири мумкинвилер эцигзавай, нефсининни къуллугъдин, жувалай са кIарцIин вине ава лугьуз, низ хьайитIани юкь алгъурзавай лукIвилин тах квайбур негьзавай, камаллу фикирралдини, ниятралдини, баркаллу краралдини халкьдиз чешне къалурзавай гьар са хвани руш цIийи девирдин Шарвилияр я. Абурун гафунал амална, крарилай чешне къачуртIа, чун виликни фида.
Чи хуьрер — абад, чилерал девлетар, берекатар артух жеда. Чна чи азадвал, аслу туширвал гьиссда.
Шарвили са рекьени тек тушир. Ярагъ Мегьамедан патавни адан мазлум халкь тупламиш хьанвай. Анжах тух, масадакай фикир тийизвай башибузукьриз адакай къурху тир. Амма Ярагъ Мегьамедаз вич фейи вири рекьера терефдарар гзаф жагъана. ГьикI хьи, ам пак тир, вири гунагьрикай — азад, адав гьахъунин терез гвай…
За макъаладин автордизни, роман теснифай писателдизни, “Шарвили” эпос арадал хкайбурузни, адан бинедаллаз гьакьван метлеблу сувариз руьгь гайибурузни сагърай лугьузва.
Къуй чахъ Шарвилиярни Ярагъ Мегьамедар хьтин рухваяр, Экверарни Шекерар хьтин вафалу сусар, рушар гзаф хьурай!
Алад, азад ая куьне куь руьгьер,
Женг чIугу, лигима куьне куь гъилер,
ТахьайтIа, лукIар яз жед куьн гьамиша,
Гьакъикъат икI тирди куьне къанмиша.
Женнетдиз фин патал женг чIугу вуна,
ЛукIариз женнетда авайд туш чка,
ЛукIариз хас къилих лупI агажун я,
Азадвилин сир вич — тек женг чIугун я.
И тарсар чаз гайи Имам Ярагъви,
Руьгьдин регьбер тир чи, муршид тир чIехи.
Азадвал агудиз, женг чIугваз югъ-йиф,
Хьайид я ам чанни кваз текъвез гьайиф.
Терг хьана, кьена фий жуьрэтсуз инсан,
ЛукI жедалди итимдиз кьиникь я хъсан,
Ажуз кас Ватандин куьз хьурай герек,
Итим хьана кIанда гьамиша эркек…
Омар Гьуьсейнов, философиядин илимрин доктор
