Валлагь, уьмуьрди чаз неинки гьакъи­къи вакъиаяр¸ гьакI аламатдин крарни къалурзава. Тарихдиз вил вегьейла, ачух жезвай делил я: 1812-йисан июндиз, Урусат муьтIуьгъардай, ахпа дуьньяни гъилик ийидай фикирар авай Франциядин император Наполеон Бонапартан кьилел рикIелай тефидай къиямат атана, ам виридакай магьрум хьана. 1814-йисан 31-мартдиз Урусатдин пачагь I Александр кьиле авай коалициядин кьушунар Париждиз гьахьна. Наполеона вичин эхиримжи йикъар Атлантикадин океанда авай Пак Еленадин островда акъудна. Вич аниз рекье твазвайдакай хабар хьайила, Наполеона лагьаналдай: «И жаза Тамерланан ракьун кьефесдилайни писди я».

129 йис алатайла, Наполеонан кьилел­ атай мусибат аннамиш тавуна, Гитлера Советрин Союздал хабарсуз вегьена. Гьа чIа­вуз хьиз, Гитлеран кьушунрикни вири Европадин, гьатта Африкадин аскерарни квай. ГьакI -Урусатдилай кьисас вахчунин фикир авай французарни. Абурукай вермахтдин пияда кьушундин 638-полк авунвай. Ноябрдиз полк Смоленскдиз атана. Москвадал ийизвай гьужумда иштиракун патал. Советрин аскердин жуьрэтлувилин хура акъвазиз тахьай полкунин са пай къирмиш хьана. Амайбурукай са батальон хъувуна ва Белоруссиядин партизанрихъ галаз женг чIугваз ракъурна.  1944-йисан июндиз Советрин Союздин Игит С.Гришинан регьбервилик квай партизанрин соединениди Могилевдин областдин Круча хуьруьн патав французрин гарнизон дарбадагъна. Амукьаяр Гитлера СС-дин кьушунрин грена­деррин 7-бригададик кухтуна, французрин легиондикай са затIни амукьнач.

Им тарих я. Амма къе лагьайтIа, Франциядин президент Макрона, Россиядихъ галаз дяве ийидай кьушунар ракъурда лугьуз, къакъраяр язава. Германиядин бундесвердин генералри (ВВС-дин отделдин начальник Франк Грефеди, ВВС-дин инспектор Инго Герхартца, космосдин командованидин гьавадин операцияр кьиле тухудай центрадин къуллугъчияр Фенскеди ва Фроштедтеди) Крымдин муьгъ тахьай мисалдай, чи уьл­кведин военный карханаяр, базаяр ракетайрай ядай планар туькIуьрзава. США-дин пен­тагондин кьил Ллойд Остина «Украина магълуб жез хьайитIа, НАТО Россиядихъ галаз дяве авуниз  мажбур жеда» лугьузва.

Евросоюздин гьакимдарриз ва и еке тешкилатдик акатзавай хейлин уьлквейрин кьилера авайбуруз Россиядиз авай такIанвилин а кьил авач. И карни гила ачухдиз дуьздал акъатзава. Абуру Украинадин миллетбазар магълуб хьун гьич кьабулзавач. «Чна ихьтин кардиз рехъ гудач, Украинадиз вири рекьерай куьмек гуда. Ам бес кьадарда пулуналди ва алай аямдин, Россиядин яргъал шегьерарни барбатIдай яракьралди таъминарда лугьуз малумарзава. Чпелай алакьдай алчах крарни ийизва. Европадин вири уьлквейрал харж вегьенва ва миллетбазриз гудай пул кIватIзава. Кьве миллиард доллардив агакьна кIватIнава. Франция, Чехия, Германия, Греция, Польша Украинадиз яракьар (ракетаяр, самолетар, БПЛА-яр) рекье тваз гьазур хьанва. Абуру «Магълуб жезвай Киевдихъ лацу пайдах хкаждай викIегьвал хьун герек я» лагьай Римдин папа Францискдихъни яб акалзавач. Ислягь инсанар рекьизвай дяве давамарунин терефдарар яз майдандиз экъечIзава.

Ихьтин эвер гунрин, лагълагъ­рин сагьибар гьеле 2007-йисуз Рос­сиядин Президент Владимир Путина Мюнхенда виликамаз хабардарнай: «Россия агъзур йиса­рин тарих авай чIехи уьлкве я. Ада гьамиша садалайни аслу тушир къецепатан сиясат тухудай ихтияр ава. Чаз международный праводин бинелу принципар мадни гзаф чIурзавайди аквазва. За фикирзавайвал, НАТО-ди вичин сергьятар генгьеншарун альянс модернизация авунихъ ва я Европада хатасузвал таъминарунихъ галаз  алакъалу я лугьуз жедач. Ида, акси яз, садаз садан патай ихтибар тIимиларзава. Агъунва хьи, военный къуватар ишлемишунин гьакъиндай къарар кьабулдай ихтияр авай тек са механизм анжах ООН-диз Устав я. Европада ракетайрикай хуьдай акси сестемадин элементар эцигунин планри чак къалабулух кутун тавуна тадач…»

Гьа и чIавузни, гуьгъуьнин йисарани В. Путина жуьреба-жуьре мярекатрал США-ди, РагъакIидай патан бязи уьлквейри Россиядин Федерациядиз талукь яз тухузвай акси, хаинвилин сиясатдихъ бине авачирди, ада меслятдал, санал кIвалахунал, уьлквейрин, халкьарин арада дуьзгуьн алакъаяр гегьеншарунал, мягькемарунал тегъидайди тикрарнай. Украинада, халкьди хкянавай гьукумат алудна, цIудралди ислягь инсанарни кьена. Уьлкведин кьилиз атайбуру, англосаксрин куьмек галаз, дяведин гьалариз рехъ ачухна. Ислягьвилелди, икьрар кутIунуналди гьялиз кIанзавай месэла лап кIевера туна. Чи уьлкведин Президентдиз гафар садбур лугьуз, Германиядин, Франциядин ва маса уьлквейрин кьилера авайбуру крар чпиз кIанибур авуна. Путина хиве кьурвал, абурухъ мад агъадай себебар амач.

Владимир Владимировича Федеральный Собранидиз ракъурай Чарче мадни лагьана: чна абуруз (къецепатан чаз акси уьлквейрин кьиле авайбуруз) са шумудра лагьана, амма абуру зи гафарихъ яб акалнач. «Авайвал лагьайтIа, абуруз дуьньядин гзаф маса уьлквейра, гьа гьисабдай яз Украинада вуч авунатIа, Россиядани гьакI ийиз кIанзавай. Чи кIвале къалмакъал туна, къенепатай зайифариз. Амма абурун чIуру фикирар кьиле фенач. Абур ягъалмиш хьана».

Президентдин гафаралди, колониячивилин квал кумай, вири дуьньяда миллетрин арада­ къалмакъал, дявеяр твазвай Рагъ­акIи­дай патаз Россиядикай чпелай аслу, туьхуьзвай зайиф майдан ийиз кIанзавай. СакIани тахьайла, абуру Украина гъилик авуна ва адан куьмекни галаз чпин чIулав ниятар кьилиз акъудиз чалишмишвалзава.

Гьелбетда, чи душманрин мурдар фикирар кьилиз акъатдач. Рос­сиядихъ галаз дяве ийиз, Украинадиз куьмек яз кьушунар ракъуриз кIанзавай, алай аямдин самолетар рекье тваз кIанзавайбуру тарихдиз вил хъивегьнайтIа, пис же­дачир. Алай вахтунда Россиядихъ гьар гьи душмандин гьерекатриз хьайитIани жаваб гудай гужлу къува­тар, яракьар ава. Садан виликни ада гъилер­ хкаждач. Макроназ, Шульцаз яраб Россия­дин кьушунар Париждиз, Берлиндиз­ ата­на­ кIанзаватIа?.. Крымдин муьгъ ягъиз­ кIанза­вайбуру, Россиядин яракьдикай чеб ни ва гьикI хуьдатIа мадни фикир хъувуртIа, хъсан тушни?!

Чаз лап хъсандиз чизва, я Россиядин Президентдиз, Гьукуматдиз, я халкьдиз дявеяр кIанзавач. Алатай дявейрин дерт-гъам къени алатнавач. Коллективный Западди гьар са чкадал эзберзавай чапхунчини чун туш. Чи рехъ, уьмуьр, гележег анжах ислягьвилинди я. Эгер чи уьлкведал яракь гваз къведайди хьайитIа, адан эхир сад я — телеф хьун. Государстводин аслу туширвал, азадвал, гьар са агьалидин саламатвал хуьн патал Россиядин Яракьлу Къуватарни, халкьни гьазур я. Уьлкведин Президентдин гафарикай ингье гьа ихьтин ма­на хкатзава.

Абад Азадов