Эхиримжи цIуд йисалайни гзаф девирда вири рекьерай хъсан агалкьунар къазанмишзавай, республикада кIвенкIвечийрин жергеда лайихлу чка хуьзвай Сулейман-Стальский райондин тIвар Роспотребнадзорди тIугъвалдин жигьетдай четин гьалда ава лагьана, кьве сеферда кьунай.
Идалай кьулухъ са акьван гзаф вахт алатнавач. Вуч себеб яз ихьтин гьалар арадал атана? Районда тIугъвалдиз акси гьихьтин серенжемар кьабулзава, абуру гьихьтин нетижаяр гузва?
Райондин кьил Нариман Абдулмуталибова суьгьбет авурвал, арадал атанвай гьалар гуьзчивилик кутунва. Кьабулзавай серенжемрин нетижада хъсанвилихъ дегишвилерни кьиле физва.
— Республикада чIехибурукай сад тир, 60 агъзур касдив агакьна агьалияр яшамиш жезвай чи районда 215 кас стIалжемдик, гьа гьисабдай яз, 106 коронавирусдик азарлу хьанва, — къейдзава Н.Абдулмуталибова. — Абур саки вири кьезил ва юкьван жуьре азарлу я. Анжах сад залан гьалда ава. 34 кас сагъ хъхьана, чпин кIвалериз хъфенва. ЦIийиз азарлу жезвайбурун кьадар тIимил хьаватIани (гьар юкъуз 1-2 касдилай гзаф тушиз), тамамвилелди и тIугъвалдин вилик пад кьаз тахьуни чак къалабулух кутазва, вирусдиз акси кIвалах мадни хъсанаруниз мажбурзава. Коронавирусдикай тапан хабарар гзаф чукIурзава. Чун абурухъ инанмиш хьана кIандач.
— Лугьун герек я хьи, — давамарна Нариман Абдулмуталибова, — эвел кьиляй, виринра хьиз, чун четин месэлайрал гьалтна. А месэлаяр гьялиз алакьна. Чи оперштабди республикадин къурулушрихъ галаз сих алакъа хуьзва. Районда бес кьадар духтурри кIвалахзава. Чпини югъ-йиф талгьана зегьмет чIугвазва. Заз абуруз рикIин сидкьидай сагърай лугьуз кIанзава. Чи больница герек вири дарманралди, тадаракралди, медицинадин алатралди, санитариядин шейэралди бес кьадарда таъмин я. Са куьникайни дарвал авач. Инал заз чи райондин вири агьалийрин патай гзаф разивилелди Дагъустандин Кьил Владимир Абдуалиевич Васильевазни рикIин сидкьидай сагърай лугьуз кIанзава. ГьакIни чи жемятди райондиз гьамиша куьмекдин гъил яргъи ийизвай, тIугъвалдин шартIара чпин патай духтурриз алава мажибар, больницадиз куьмекар гузвай меценатар тир Салман Бабаевазни, Имам Яралиевазни аферин лугьузва.
— Нариман Шамсудинович, гьайиф къведай маса кар ава. Республикадин Кьил Владимир Васильеван кIвалахдилай фагьум-фикирзавай гьар са дагъустанвиди разивал авуналди, адан тереф хуьзва. Бес вучиз и четин девирда адан тIварцIихъ интернетда, соцсетра, чпин блогра нагьахъ гафар лугьузва, адак квачир тахсирар кутаз алахъзава? Идахъ са себеб хьана кIанда эхир. Куь фикирдалди, гьихьтин себеб ава?
— А себеб чIуруди я. Гъулгъуладин 90-йисара Россиядин маса регионра хьиз, чи республикадани коррупциядиз кьил янавай чиновникринни карчийрин саналди тир дестеяр арадал атана. Милливилин ерияр квай абур криминалдихъ галаз алакъада авайбур тир. Абур цIуд йисаралди чIуру рекье авай, къвердавай къуватлу жезвай ва гьукум гъиле кьун патал сад-садахъ галаз женгина авай кланар тир. Абуру государстводин, халкьдин такьатар тарашиз, чеб девлетлу ийизвай. Владимир Васильев республикадин регьбервиле тайинарайла, абурухъ тарашдай мумкинилер амукьнач. Владимир Абдуалиевича вири дагъустанвийриз, районриз — виридаз сад хьиз фикир гузва. Ам вирибурув закондин бинедаллаз, гьахълувилелди эгечIзава.Чи райондикай рахайтIа, эхиримжи 3 йисуз чаз виликан 30 йисан девирда тахьай хьтин куьмекар ганва. Амай районрани гьакI я.
Куьрелди лагьайтIа, республикада вич гьич садалайни аслу тушир Владимир Васильева виликдай гьукумдин вини дережадин къурулушра авай коррупциядин вилик пад кьуна, тарашиз тазмач. Алатай девирра амайбурун вилик чпиз артуханвилер аваз, гьукум гъиле хьайи кланрин къуватриз ихьин крар такIан я. Абуруз гьукумдин къурулушра Владимир Абдуалиевичан чкадал ва маса къуллугърал чпелай аслу “чпин итимар” хьана кIанзава. Гьавиляй, регъуьни тахьана, тIугъвалдин бедбахтвилин шартIар республикадин руководстводиз акси тапаррив, фитнейрив, буьгьтенрив ацIурнавай таблигъатдиз элкъуьрнава. Абурун мурад Дагъустандин Кьилин кесер агъузарун, ам халкьдин ихтибардай вегьин я. Ягьсуз, чIуру таблигъатдиз гьикьван гзаф пулар харж авуртIани, халкьдиз акси абурун мурадар кьилиз акъатдач. Вучиз лагьайтIа, халкьдин рикIел виликан девиррин гьакимрин «гьунарар» алама. Владимир Васильеваз ийизвай ихтибар чIехиди я. Коронавирусдин винелни чун гъалиб жеда. Анжах чун тапаррихъ инанмиш тежен.
Абдулафис Исмаилов
