Дагъустан Республикадин тамарин ресурсрин умуми майдан 528 агъзур гектардиз барабар я. Идакай 365 агъзур гектар тамари кьунва. Республикадин мулкунин умуми майдан 50,3 агъзур квадратный километрдиз барабар тирди фикирда кьурла, малум жезвайвал, тамарин майданрал гьалтайла, Дагъустан саки эхиримжи чкадал ала (анжах Ставрополдин крайда – 1,6%).
ГьакIни тIимил авай (8,5%) тамар патал алай гатун акьалтIай чими вахт халисан имтигьандинди хьанва. 2023-йисан сифте кьилелай Дагъустанда тамари цIаяр кьур 1037 дуьшуьш (55 гектардин майдан) хьанва. Абуруз талукь яз административный къайдаяр чIурунай 19 протокол туькIуьрнава. И делилар республикадин журналистрихъ галаз хьайи гуьруьшдал РД-дин тамарин майишатдин Комитетдин председатель Вагьаб Абдулгьамидова малумарна. Мярекатда Россиядин МЧС-дин РД-да авай ГУ-дин кьилин заместитель Сабир Магьмудовани иштиракна.
Вагьаб Абдулгьамидова тамари цIаяр кьунин асул себебрикай суьгьбетна. ИкI, адан гафаралди, гзаф вахтара еке мусибатар гъвечIи са цIелхемдилай башламиш жезва. Зирзибилдиз ва я кьурай векьериз цIай ягъун, я тахьайтIа, тамуз фена, ял ягъайдалай кьулухъ цIай кутугай къайдада туьхуьр тавуна хъфин – гьамиша гар авай чи тIебиатдин шартIара кузвай руьхъведикайни, дагъдин эгегдилай агъуз аватзавай цIай кумай кIерецдикайни, цIамуникайни еке бедбахтвилин себеб жезва. Гьаниз килигна, ада агьалийриз цIаяр кьунин жигьетдай гьамиша мукъаятвал хуьниз эвер гана. Гьар са касдин жавабдарвилелай гектарралди тамарин ва анра яшамиш жезвай гьайванрин алемдин гележег аслу я. И кар рикIелай ракъурна виже къведач.
«Эгер, куьн себеб яз, цIай кьур дуьшуьшар хьайитIа, я тахьайтIа, куьн ихьтин дуьшуьшрал гьалтайтIа, цIаяр кьунихъ галаз алакъалу гьихьтин делилар хьайитIани, 8 800 100 94 00 нумрадиз зенг авуна, вахтунда хабар це! Им вири уьлкведин мулкунал сад тир, пулсуз ва суткадин кьиляй-кьилиз кардик квай нумра я. Вахтунда хабар гайила, вахтунда серенжемарни кьабулиз жеда», — лагьана ада.
Комитетдин кьили хабар гайивал, гьавадин чимивал акьалтIай винизди тирвиляй 7-августдилай республикадин тамарин майишатра патрулдин гуьзчивал артухарнава: алава патрулар желбнава, абуру и кар мукьвал-мукьвал ийизва. Идалайни гъейри, тамариз транспортдин такьатар финал къадагъа эцигнава. Алай йисан 1-майдилай цIаяр кьуниз акси кьетIен къайда кардик кутунва. Адан бинедаллаз къайда чIурай ксарин жавабдарвал ва жермеяр хкажнава.
«КьетIен фикир цIаяр кьунин вилик пад кьунин ва и кардал жемят желбунин кIвалахдиз гузва. И месэладай республикадин агьалийрихъ галаз 800-далай гзаф суьгьбетар кьиле тухвана. Тамарин мулкарал гуьзчивал авун патал тамарин майишатдин 200-далай гзаф къуллугъчияр желбнава. ЦIай кьур дуьшуьшра жезмай кьван тади гьалда серенжемар кьабулун патал абуру гьам пияда фидай рекьер, гьамни улакь, гьа жергедай яз мотоциклаяр ва велосипедар ишлемишзава», — хабар гана В.Абдулгьамидова.
ЦIаяр кьунин вилик пад кьун патал ийизвай крарикай, кьилди къачуртIа, идарайрихъ, тешкилатрихъ галаз кьиле тухузвай кIвалахдикай Сабир Магьмудовани суьгьбетна. Адан гафаралди, МЧС-дин векилри муниципалитетрин кьилерихъ галаз кьурай векьериз цIай ягъунин вилик пад кьунин жигьетдай суьгьбетар, тагькимарунар ийизва.
Тамар тIебиатдин «жигерар» я. Инсандин къаришмишвал себеб яз (тарар атIун, малар хуьн ва икI мад), Дагъустанда абурун майданар алатнавай са шумуд цIуд йисан вахтунда виле акьадайвал тIимил хьанва. Республикадин кеферпатан районра, накьв гару тухун ва ам къумади эвезун себеб яз, там гуьнгуьна хтунин кIвалахри еке нетижайрал гъизвач. Кьиблепатан районра лагьайтIа, лап дегь девиррилай авай надир Самур тама «кьецIил» чкайрин майданар анжах артух жезва. Абур гуьнгуьна хтун патал тамарин майишатди цIийи тарар цунин кIвалах кьиле тухузва. Амма – тамуз хас тарар жагъурун, арадал гъун, цун ва маларикай, гьайванрикай хуьн, нетижада цIийи там кухтун патал, гьич тахьайтIа, цIудралди йисар лазим жезва. Гьаниз килигна, жемятди вичи и месэладал гуьзчивал тавунмаз, тарар цун ва хуьн гьар са касди вичин хиве авай мажбурнама хьиз кьабул ва, кьилинди, уьмуьр хуьзвай кьилин уьлчмейрикай сад тирди аннамиш тавунмаз, и ва я маса къуллугъди ийизвай кIвалахрин нетижалувал екеди жедач. Чаз и кар рикIелай ракъурдай ихтияр авач.
Жасмина Саидова
