Сусарни жеда кьван…

Диде хуьре кьилди туна, кIвалах авачиз акурди, хва вичин хизанни галаз шегьердиз куьч хьанвай. Йикъарикай са юкъуз диде писдаказ азарлу жеда. Хцивай кIвалахдин яцIа авайвиляй дидедал кьил чIугваз хквез жезвачир. Адан гьал йикъалай-къуз зайиф жезвай.  Аллагь рази хьайи къуншиди вичивай жедай куьмекар гузвай. Аквазва диде зайиф жезвайди. Къуншиди хабар кьазва:

— Я Севил хала, ваз хци зенгер кьванни ийизвани?

— Ийизва, чан руш,  хва зи пара хъсанди я, амма адаз хкведай вахт жезвач. За адаз зун сагъ-саламат я лугьузва. КIва­лахрай, вичин хизан хуьрай. Заз абур закай инжиклу хьана кIанзавач. Вич авай шегьерда ада кIвалер эцигдай са фирмада кIвалахзава. Галай юлдашарни адалай гзаф рази я.

Селимаз ваз икьван къуват гьинай атана лагьана юлдашри суал гайила, ада зарафатдивди жаваб гудай: «Заз дидеди кьве йисуз вичин хуралай нек ганвайди я».

Дидедин гьал лап зайиф жез акур къуншиди эхирни хва яшамиш жезвай чка чирна, ам гьаниз тухвана. Диде гъана акурла, Селиман папан кефияр лап чIур хьана, адан ийир-тийир квахьна. Хва кIвалахдилай хтана, диде вичин кIвале аваз акурла, — шад, адан зайифвал акурла, пашман хьана.

— Я диде, вал атанвай гьал вуч я? Зенг авурла, вуна хъсанзава лугьудай хьи…

— Чан хва, заз куьн инжиклу ийиз кIан­завачир.

Папаз эверна, Селима якIун хуьрек авун тапшурмишна. И ван хьайи папан зегьле фена.

— Им вуч я, ада вичиз кIандай хуьрекар хкязавани? Зун и кIвалел кьунвайди туш. Гьазурна, це жуван дидедиз, — лагьана, паб кIваляй экъечIна.

— Я паб, ам зи диде я эхир.

— Ам ви диде я, зи диде туш.

Дидеди чай хъвадайла, гъил зурзана, чай экъична. И кар акур папа, гьарай физ, гъуьлуьз лугьузва:

— Вач, килиг ви дидеди вуч авунватIа!

Диде  шехьзава, са гафни сивяй акъудзавач. Гада дидедихъ гелкъвезва.

Кьве хтул къвезва бадедиз куьмекар гуз. Аялар баде авай кIвализ фейила, ­дидеди абур, эверна, анай акъуд хъийизва.

Хци диде, вири авай еке кIвализ тухвана, ацукьарзава. И кар акур сусавай эхиз хьанач, ада анаг чиркинарзава лагьана, диде и  кIваляй ахкъудзава.

— Вуна вуч ийизва? — лагьайла, папа   «я зун хкягъа, я — диде» лугьузва.

— Ам зи диде я…

— Завай ви диде авай чкада яшамиш жедач, — лагьана, паб, шей-шуьйни кIватI хъувуна, аяларни вахчуна, вичин бубадин кIвализ хъфена.

— Чан хва, зун паталди ви кIвал чIурмир. Квехъ кьве аял ава. Зун хуьруьз рекье хтур. Гьана кьирай зун, — вилел нагъв алаз лугьузва дидеди.

Суса вичин дидедиз крар авай-авайвал ахъайда:

— Зун гъуьлуьз адан дидедихъ гелкъве­да лагьана фенвайди туш. Гелкъуьрай гьакьван дидедал рикI алай хва.

Аялар шехьзава: «Чаз чи баде кIан­зава!» И арада дидеди аялриз къургъар гузва:

— Куьн кис, куьн ада ханвайбур туш, за ханвайди я. За вуч лагьайтIа, гьам ийида куьне. Бадедиз вичин хва ава.

Дидеди хциз минетзава, вич хуьруьз рекье хтур лугьуз.

— Ваъ, чан диде,  зун гьина аватIа, гьана яшамиш жеда вун, — лугьузва хци. — Вуна чаз вавай жедай кьван хъсанвилер авунвайди я. Чавай абур, гьикьван ала­хъайтIани, вав ахгакьариз хъжедайди туш.

Эхирни хва кIвалахал фейи са юкъуз диде яваш-явашдиз гьаятдиз эвичIна, са машин кьуна, вич хуьруьз хутахун тIалабна.

— Я хала, вун гьиниз хутахда? Ина ви вуж яшамиш жезва? Вун зайифзаваз аквазва хьи.

— Ина зи хва ава, ада са фирмада кIвалахзава.

Шоферди ам, хци кIва­лахзавай фирма жагъурна, гьаниз тухуда.

— Я диде, вун гьиниз хъфизвайди я хцин кIва­ляй? — лагьана, хци диде  кIвализ хутахна.

Хабар нивай — хабар рушан дидедивай. Рушан диде акьуллу дишегьли яз хьана. Ада рушаз гзаф теселлияр гана, ам гъуьлуьн кIвализ рекье хтуна. Гьанлай кьулухъ абур санал яшамиш хъхьана. Хтуларни чIехи хьана. Дидени акьван яргъалди амукьнач. Рагьмет хьурай вичиз.

Гьелбетда, вири сусар ихьтинбур туш. Хъсан дидеярни, хъсан сусарни ава. Са шумуд йисуз санал яшамиш жезвай свасни къари. Къариди вуч лагьайтIа, гьам ийи­дай суса. Аяларни ада бадедиз гьуьр­мет ийиз вердишарна. «Килиг, чан балаяр, ам куь баде я. Адан гаф кIвале къанун хьана кIанда. Гьада вуч лагьайтIа, гьам авун куь буржи я», — лугьудай. ИкI кIвале гьуьр­метни жеда, берекатни. Гьарда санихъ ялай араба чкадилай юзадач.

Са дишегьлиди ахъаяй ихтилат я. Чеб аялар тир вахтунда чпин дидеди бадедиз гьамиша румар гудалдай. Баде гзаф секинди тир. Чпиз баде язух къвез, дидедихъай вил къягъиз са куьтIни жедачалдай. «Гьайиф, зун а чIавуз гъавурда авайтIа, за дидедиз: «Вун акьван писди вучиз я лугьудай. Зи рикIяй гилани а вахтар акъатзавач» лугьуз, гьайифар чIугвадай.

Чан сусар, квез куь балаяр язух ша. Абуруз чпин бадеярни бубаяр кIанзавайди я. Абур сад-садавай къакъудиз, сад-садаз къуриз алахъмир. Веледар чIехидаз, гъве­чIидаз — виридаз гьуьрмет ийиз, инсанвал кваз, акьуллудаказ вердишара.

Бязи сусариз кIвале хьайи, жезвай чIу­ру крар вири дидейривай аквада. Гьи­кь­ван хъсанвилер дидеди авуртIани, адаз къимет гуз кIан жедач, пис суалриз.

Гъуьлуьн кIвализ фенмазди, кIвалин кьил кьаз, диде-буба вучтин ксар я, лугьудай сусарни акурди я заз.

Сад-кьве аялни хъхьайла, абур кIва­ляйни чукуриз кIан жеда. Хуруз гъуд ягъиз­ куьн вучтин ксар я, и кIвалин иеси зун я лугьуз.

Гьелбетда, и ва я маса сусан къилихар, абуру чеб тухузвай тегьер агакьнавай тербиядилай, культурадин дережадилай аслу я.

Къуй куь хизанриз къанажагълу, туькI­вей сусар аватрай.

Майрам  Магьамдалиева