СтIал Сулейманан — 155 йис
Агъа-Хъартас Амираслан 1893-йисуз дидедиз хьана, яни аданни СтIал Сулейманан арада 24 йисан тафават авай. Сулейман 1937-йисуз, Амираслан — 1965-йисуз кечмиш хьанай, яни Амираслан Сулейманалай 28 йисан артух яшамиш хьана. Амираслан вичин бубадин яшда авай Сулейманал кьил чIугваз са шумудра Агъа СтIалдал атанай. ЧIехи шаир кьейила, Амирасланаз чIехи хажалат хьанай, а дерт адахъ гзаф йисар алатайлани амукьнай. Чаз Амираслана Сулейман кьейи цIуд йисалай, ахпа 22 йис алатайла, кхьей шиирар чида.
Жуьреба-жуьре себебри хъендик тур яратмишдай инсанрин кьадар тIимил туш. СтIал Сулейманан райондин Агъа Хъартасрин хуьряй тир Амираслан Aслановни, чи фикирдалди, гьахьтин ксарик акатзава. ГьикI хьи, кьве девир акур, эвелдай бедбахтвилелди уьмуьр кечирмишай, советрин девирда вичиз бес кьадардин савадлувални къачуз, жуьреба-жуьре хилера халкьдиз, чIехи Ватандиз къуллугъдай мумкинвал хьайи, акьалтIай хъсан хатI авай шаирни хьайи и касдин эсерар гилалдини малум тушиз амукьна, адан тIвар чал гьелелиг гьич са изданидани гьалтнач. Вичихъ Хуьруьг Тагьир, Зияудин Эфендиев хьтин амадагарни аваз, вучиз санани ада вичин эсерар чапначтIа, чаз чидач.
Хъартас Амирасланан эсеррин чIал фасагьатди, гекъигунар гуьзелбур, фикирар гьакьван деринбур, гьиссер жанлубур я. Чебни кьве девирдиз пай жезва: инкъилабдилай виликан ва адалай гуьгъуьнин, цIийи девирринбуруз. Ам Хуьруьг Тагьирахъ галаз гьа са яшарин ва саки гьа са кьисметдин шаир хьана, анжах са тафават ава: Амирасланан уьмуьрдин са кьадар йисар Бакуда акъатна, ана ада нафтIадин мяденра фялевална. Инкъилабдилай гуьгъуьниз, йифен школадани кIелна, хтай адакай хайи хуьруьн советдин секретарь хьана. Ахпа ада Куьре округдин исполкода жуьреба-жуьре къуллугъар тамамарна.
1931-йисуз мад Бакудиз хъфей Амираслан вичин уьмуьрдин эхирдалди гьана амукьна. Ростовда ва Москвада махсус чирвилер къачур ада нафтIадин мяденар гьавадай гьужумдай къуватрикай хуьдай частара къуллугъна. Ватандин ЧIехи дяведин йисара Бакудин нафт хуьнин, фронт кудай шейэралди таъминарунин еке кIвалахрик вичин пай кутур адаз Бакуда ва санлай вири Азербайжанда чIехи авторитет ва гьуьрмет авай. 1965-йисуз Амираслан рагьметдиз фена. Эхиримжи рекьиз бакувийри ам, машинда эциг тавуна, къуьнераллаз тухванай.
И кардикай чаз Амирасланахъ галаз санал нафтIадин мяденра кIвалахай, гила Дербентдиз хтанвай дявединни зегьметдин ветеран Эмиров Тажидина суьгьбетна, ада чав Амирасланан шиирарни агакьарна. Адан ирс чIехиди хьун мумкин я, чи гъиле адакай лап тIимил пай ава, амма гьа тIимил эсеррини Амираслан Асланов вичин вахтунин хъсан шаир хьайиди шагьидвалзава.
Хъартас Амираслан
СтIал Сулейманаз
Вун къакъатун я чаз такIан,
Чан халкьдин шаир, Сулейман.
Чи япара ама ви ван,
Уьлкведа загьир, Сулейман.
Къе тамамни хьанва цIуд йис,
Ахвараваз хьана вун кис.
Ватан абад ийир халис,
ЧIаларин къадир, Сулейман.
Чи уьлкведа ажеб, дуст кас,
Ваз шаирвал xyпI хьанай хас,
Зегьметчийрин рикIеллай пас
Алудай атир, Сулейман.
Тарифда xyпI гьатна ви тIвар,
Я чан лезги чIалан устIар!
Вун кьиникьи вири дустар
Авуна ишир, Сулейман.
Халкьдин рикIе амукьда вун,
Даим ийиз вакай рахун,
Виридаз кIан тир вун акун,
Авай ваз хатур, Сулейман.
Ви шиирар я чаз ширин,
Гафар — гуьрчег, мана — дерин,
Вун чи Дагъустан уьлкведин
Еке дамах тир, Сулейман.
Вун заз чидай кас тир иер,
Рахадай гьар са гаф — гевгьер.
Мез — фасагьат, сив тир шекер,
Кар тийиз таъсир, Сулейман.
Вун билбил хьиз рахай гафар,
Тамамдаказ вири гьарфар,
Кьакьанардай Ватандин кар,
Я са жавагьир, Сулейман.
Кьуьзуьвал на тунач рикIе,
Гьар са карда хьана кIвенкIве,
Халкьдиз куьмек гунуг еке,
Гьам тир ви фикир, Сулейман.
И цIуд йисуз хьайи кьадар
Дегишвилер, ваз туш хабар,
И кардикди лап рикI я дар,
ГьикIин за, эхир, Сулейман.
Вун фей рекьиз я чун къурбанд,
Мадни абад ийиз Ватан.
Эркек-диши, кьуьзуь-жаван,
Амай кьван уьмуьр, Сулейман.
1947-йис
СтIал Сулейманан 90 йис
Заз гьикI ава, Сулейман лап гьа къени,
Дири яз, зав суьгьбет ийизвайд хьиз.
Ацукьнавай кIвале, фидай рекьени,
Йифиз-юкъуз зунни гьадахъ галайд хьиз.
Адан весиятар хъсан акуна,
Зи вил гилани абурухъ галама.
Къанни муьжуьд йис ятIан вич такуна,
Гуьзел шикил, гафар рикIел алама.
КIелиз, кхьиз вичиз чидачиртIани,
Амма фикир адан пара дерин тир.
Виликдай гаф ише физвачиртIани,
Эхир адаз хъсан атун тайин тир.
Ада вичин гъилелд вичиз эцигай,
Гуьмбетдин нур чи уьлкведиз чкIизва.
Зи вилер, шаирдин чиниз килигай,
Жув кьуьзуь хьанатIани, иер хцизма.
Заз гьикI ава, кьакьан дагъдин кьилелай,
Амни чи ватандиз тамашзавайд хьиз.
Гьекь алахьиз, бириш алай пелелай,
ЦIийи шиирар яратмишзавайд хьиз.
Хайи къалай халкьдин терефдар хьайи,
Ахьтин ксар гьич рикIелай фидайд туш.
Акьван багьа гафарин устад хьайи,
Сулейман са чIавузни рекьидайд туш.
1959-йис
Сажидин Саидгьасанов,
Дагъустандин халкьдин шаир
