Алатай гьафтеда «Дагъустан» РИА-дин майдандал республикадин СМИ-рин векилар РД-дин милли сиясатдин ва динрин крарин рекьяй министр Энрик Селимович Муслимовахъ галаз гуьруьш­миш хьана ва йисан кIвалахдин са бязи нетижайрикай ихтилатна.

— Неинки чун, гьакI гзафбур патални йис регьятди тушир, — эгечIна суьгьбетдив­ министр. – Дагъустандизни, чIехи государст­водин са пай тир субъектдиз хьиз, дуьнья­да кьиле физвай вакъиайри, арадал­ атай гьалари таъсирна. Им США-ди, Рагъ­акIи­дай патан уьлквейри Россиядиз малумарай санкцийрихъ, Украинада давам жезвай дяведин махсус серенжемдихъ, Палес­ти­надинни Израилдин арада кьиле физвай дяведихъ ва гьакI гзаф маса вакъиайрихъ галаз алакъалу я.

Гзаф миллетар, са шумуд диндин векилар яшамиш жезвай Дагъустанда къизгъин гьалар арадал гъиз алахъайбур тIимил хьанач. Абур гилани чпин мурдар мурадривай къерех хьанвач. Халкьдин са бязи дес­теяр гьукумдиз акси акъвазардай, миллетар сад-садал гьалдардай чIулав ниятар аваз, гьар са багьнадикай менфят къачузва. Къанажагъ бегьем битмиш тахьанвай жегьилар  чпин алчах, хаин крара ишлемишзава. Гьелбетда, и месэлайрикай чаз, талукь маса органриз, къуллугъризни хабар ава ва чи гьар йикъан кIвалах Дагъус­танда ислягьвал, секинвал, пайгарвал хуьнихъ, гьар са хиле зегьмет чIугвадай  шартIар  тешкилунихъ,  къизгъин гьаларин вилик пад кьунихъ галаз алакъалу я. Ихьтин чалишмишвилери нетижани гузва.

Аслу тушир экспертри, Дагъустандин илимрин академиядин социологри кьиле тухвай ахтармишунри, хабар кьунри къалурайвал, сиясатдин рекьяй республикада пайгарвал  хуьзва. Халкьар чеб чпив эгечIзавай тегьерни разивалдайди я. Миллетрин арада авай алакъалувилин, рази­вилин дережади — 91,4 процент, динэгьлийрин арада тестикь хьанвай разивилин дережади 88 процент тешкилзава. Ида а кардин гьакъиндай шагьидвалзава хьи, миллетрин ва динэгьлийрин арада гьалар къайдадик хьун патал тухузвай государстводин сиясат дуьзди я.

И жигьетдай республикада хъсан гьалар ава, гьикI хьи, уьлкведа Россиядин Федерациядин Президентди тайинарнавай милли сиясатдин стратегия уьмуьрдиз кечирмишзава. И чIехи программа уьлкведа яшамиш жезвай вири халкьариз, миллет­риз талукьди ва абурун игьтияжриз жаваб гузвайди я. Министерстводи вичин гзаф кIва­лахар, мярекатар гьа стратегиядин къа­лурунрихъ галаз кьадайвал тешкилзава, тамамарзава.

2022-йисан эхирра терроризмдин идеологиядиз акси кIвалах тухунин везифани чи хиве тунва. Лугьун лазим я хьи, бязибуру и карда вири къайдадик акатнава лугьуз фикирзава ва и месэла важиблуди яз амач лугьузва. Абур ягъалмиш я. Россия зайифарунин планар язавай идеологри чпин душманвилин кIвалах са юкъузни акъвазарнавач.  И карда абурун лишандик Дагъус­танни кваз хейлин вахт я. ГьикI лагьайтIа, Дагъларин уьлкве гзаф миллетар, са шумуд диндин векилар яшамиш жезвай макан я. Абур сад-садал  гьалдарун, гьукуматдиз акси акъвазарун, жегьил несил тапан, алчах, инсафсуз идеологиядин таъсирдик кутун регьят акъвазда лугьузва. И кар патал са шумудра алахъни авуна. Амма абурун мурадар кьилиз акъатнач.

29-октябрдиз жегьилрин кIеретIри Махачкъаладин аэропортунал гьужум авурла, хурук акатай вири барбатIна, имарат­риз еке зиянар гана. Палестинадин агьалияр къирмишзавай, шегьерар барбатIзавай тегьер акурла, къарсатмиш жезва, рикI ажугъдив ацIузва. Амма чи меркездин аэропорт квелди тахсирлу тир? Израилдихъ галаз адан вуч алакъа авай? Зун гьа вахтунда аэропортуниз фейи, ажугълу жегьил­рихъ галаз ихтилатар  авурбурукай сад я. «Куьне ина вучзава, иниз вуч патал атайди я?» — суалриз садавайни дуьз жаваб гуз­ хьанач. ЯтIани абур са нин ятIани буйругъдалди чпин автомашинра аваз, автобусар кьуна, аэропортуниз атана. Тадаракар барбатI авунин, полицейскийриз хасаратвал жедай крариз рехъ гана. Гила садбуру а шулугъчийрилай гъил къачуна кIандалда. Мегер абуруз чпи вуч ийизватIа чизвачирни? Чизвай. Гьавиляй гьар сада вичи авур кардай жавабни гун лазим я. Мад сеферда фагьумна, дуьз рехъ хкядайвал. Ягъийрин, душманрин таъсирдик акат тийидайвал. Чи ислягь республикада адаз ухшар гьерекатар, чуьруькар мад тежедайвал.

Дуьньяда гьихьтин гьалар арадал атан­ватIа, чаз аквазва. Вич дуьньядин агъа хьиз кьунвай ва гьакI тухуз алахъай США-диз ва Европада адан гъилибанриз  много­полярный сиясат гегьеншарзавай Россия­ михьиз майдандай акъудиз кIанзава. Гьавиляй экономикадин къадагъайрални элячI­­­на, Украина гъилик авуна, Россиядихъ галаз халисан дявени ийизва. Са рахунни алач, гъалибвал чи пата ава ва дяведилай гуьгъуьниз дуьньядин сиясатни масад жеда.

Энрик Селимовича журналистрин суалризни жавабар гана.

«Лезги газет». — Гъилевай йисуз министерстводин коллективди респуб­лика патал бегьерлу гзаф кIвалахар авуна. Абурукай, куь гьисабдалди, кьилинди гьим я?

— Гьахъ я, мярекатар, гуьруьшар, чна  иштиракай вакъиаяр тIимил хьанач. Амма виридалайни кьилинди чна гилани давамарзавай «Ватандин Игитрин вахта» я. Дагъус­тан гьамиша кьегьал рухвайралди тафаватлу хьана. Дяведин махсус серенжемда иштиракиз авай чи ватанэгьлийри и кар гьар юкъуз тестикьарзава. Ирид кьегьалдиз Рос­сиядин Игит лагьай тIвар ганва. Дагъус­тандиз хтай гьар сеферда чна абурухъ галаз районра, хуьрера гуьруьшар тешкилзава. «Игитдин вахта» акциядиз чна гьуьрметлу агъсакъалар, сиясатдин, государстводин, жемиятдин деятелар, алимар, жегьилар желбзава. И мярекат­ри акьалтзавай несилдиз ватанпересвилин тербия гунин карда куьмекзава.

«Дагестанская правда». — Энрик Селимович, чи дагъви дишегьлийри икь­ван гагьди адетда авачир парталар – па­ранжа, никаб — са вилер аквадайвал­ алукIзава. Куьн и месэладив гьикI эгечI­зава? Малум тирвал, мусурманар авай бязи республикайра паранжаяр, никабар алукIун къадагъа авунва.

— Къенин йикъан гьакъикъат гьахьтинди я. Дагъви дишегьлийриз хас адет туштIани, бязибуруз гьакI, яни са вилер аквадайвал­ алукIун хуш я. Эхь, и кар хатасузвал хуьн патал къадагъа авунвай республикаяр ава. Амма чна и жигьетдай тади къачузвач­. АлукIдай партал хкягъун гьар са касдин хсуси ихтияр я. Идакай садазни хата хкатзавач. Заз чидайвал, гьа и ва чи халкьдиз хас тушир маса амалар, адетар тикрар тавун патал хизанра, школайра, мискIинра таблигъатдин, тербиядин кIвалах артухарна кIанда. Мадни лагьайтIа, алукIнавай пар­талдиз килигна, ам гьакъикъи мусурман я лугьузни жедач. И кар квезни чизвай ­интернетдиз акъатай паранжаяр алай рушарин кукIунриз талукь видеороликдини тестикьарзава. Гьакъикъи мусурманвал гвай рушар тиртIа, абуру инсафсуздаказ сада-сад гатадачир. Абур къа­къуд­дай чкадал видеокамерадиз къачурбур дишегьлияр яни, итимар яни, гьабурни халисан мусурманар туш. Инсан халисан дин­эгьли яни, тушни адал алай парталди ваъ, адан къенивили, хъсан крари, руьгьдин михьивили къалурзава. Дагъустандин Халкьдин Собраниди чи инсанриз хас тушир партал алукIун къадагъа ийидай закон кьабулайтIа, за фикирзавайвал, жемият акси жедач.

«Дагъустан» РИА. — Советрин девирда гьукуматдихъ халкь тупламишзавай идеология авай. Къе Россиядин милли идея гьихьтинди я?

— Советрин Гьукуматди, Коммунистрин партияди гьар са месэла пайгардик кутунвай, халкьар коммунизм туькIуьрунал желбнавай. Къенин Россиядин милли идея, Президент Владимир Путина лагьайвал,­ ватанпересвал я. Коллективный Западди Россиядиз акси яз кьил хкажнавайла, Ватан кIан хьунилай, ам абад авуник жуван алакьунрин, зегьметдин пай кутунилай, герек вахтунда Ватандин гьарайдиз гьай лугьунилай зурба маса кар авач. Чакай гьар сад сифте нубатда ватандаш хьун лазим я.

Эхирдайни заз лугьуз кIанзава, милли сиясат, дин виридаз, гьукуматдин вири органриз, халкьдин майишатдин вири хилериз, жемиятдин, жегьилрин организацийриз, куьрелди, —  виридаз талукь я. ГьикI ла­гьайтIа, уьмуьрда, кIвалахда, яшайишда гьар сад сиясатдин, диндин месэлайрихъ галаз алакъалу жезва.

Нариман  Ибрагьимов