Алай йисан 1-июлдиз “Лезги газетдиз” “ЧIехи бубайрин хванахвайрин суракьда” макъала акъатнай. Ана алатай вахтара дагъвийри уьмуьрда хьайи хванахвавилин адетдикай  ихтилатзавай. Авайвал лагьайтIа, къе чи хейлин жегьилриз дагъвийрихъ гьахьтин адет авайди чинни ийизвач.

Дагъвийрин и гуьзел адет квадар тавун патал Дагъустан Республикадин милли сиясатдин ва диндин крарин рекьяй министерстводи “Хванахвавал” проектдиз рехъ ачухнава. Адан макьсадни районрин ва шегьеррин муниципальный тешкилатрин  ва гьакI миллетрин арада авай къуншивилин, дуствилин алакъаяр хуьн, пайгардик кутун, культурадин жигьетдай алакъаяр, халкьдин адетар сада-садаз чирун  ва гегьеншарун я.

Зи  чIехи  буба  Ибрагьимаз  Кьурагьа,  КьепIирдал,  Испика, Агъа СтIалдал, Мамрачрик, Татархандхуьре, Азадогълида ва масанрани хванахваяр авай. Бубади, рекье-хуьле авайла, абурал кьил чIугвадай, хванахваяр чахъни илифдай. Абур хъсандиз къаршиламишни ийидай, тIямлу, гьар са нямет алай суф­раярни ачухдай. Дуьзенра авайбур иллаки зулухъ акъатдай. ­Абуру емишар, майваяр гъидай ва картуфрихъ, нисидихъ, къахарихъ, гъеридихъ дегишардай. Хванахвайрин арайра дуствал, амадагвал мягькемардай маса гьерекатарни жедай. Хва­на­хвадин кIвализ хва ракъурдай, адаз чкадал са пеше чирун патал. Хванахвайрин арада къавумар хьайибурни жедай. Куьрелди, ихьтин алакъаяр, мугьман хьунар кьве терефдизни менфятлу тир.

ЧIехи бубайрин хванахвайрихъ галаз 1970-йисаралди чи хизандин алакъаяр амай. Ахпа, гьа винидихъ лагьайвал, вири терсеба патахъ элкъвена. Амма зун хванахвайрин несилар, а алакъа­яр жагъур хъийиз эгечIна. Жагъурни авуна, амма вири ваъ.  Испикрин, Агъул райондин БуркIихъанрин, Витихърин, Дахадаев райондин Дирбакмахи, КцIар райондин Пирал, Урва хуьрерай тир хванахвайрин несилар чир хъувун, абурухъ галаз алакъаяр арадал хкун гьеле вилик кума. За фикирзавайвал,  хванахвавилин алакъаяр алай аямдани чарасуз герек я. Абуру адетар, ацукьун-къарагъун, хуьрекар чир хьунихъ галаз сад хьиз, халкьарин арада дуствилин алакъаярни мягькем хьуниз къул­лугъзава­.

Макъала акъатайдалай гуьгъуьниз зун вил алаз акъвазнавай, чIехи бубадин хванахвайрин хизанрай са хабар-тер агакьда лагьана. КIвалахдилай хъфенвай за хтулрихъ галаз ял язавай. Нянин сятдин ругудалай алатнавай. Телефондиз зенг атайла, килигна, экрандал тIвар алачир нумра акъатна. Жаваб гун тийидай хесет квайди туш. Рахаз эгечIайла, зенг авунвайда сифте салам гана, ахпани хабар кьуна.

— Куьн Нариман Ибрагьимов яни?

— Эхь, — жаваб гана за.

— АкI ятIа, лап хъсан, за Куьне хванахвайрикай кхьенвай ма­къа­ла еке итижлувилелди кIелна. Тариф туш, на ихтилатзавай месэла исятда чаз, иллаки жегьилриз, пара талукьди я. Зун Испикрин хуьруьн школадин тарихдин муаллим Фикрет я. Куьне Испикани Ибрагьим бубадихъ хванахваяр авайди тир, ана, устIарвилин кеспидал машгъул яз, варцарни акъудзавайди тир, амма хванахва вуж тир, нин кIвале ацукьзавайди ятIа малум туш, ва, эгер и карда куьмек гудайбур хьанайтIа, за пара разивалдай лагьана кхьенвай. За квез зенг ийизвайдини гьавиляй  я.

— За Квехъ дикъетдивди яб акалзава, Фикрет муаллим.

— Сифте нубатда заз а кардикай лугьуз кIанзава хьи, Испикрин хуьруьз Хпежай Перисултан лугьудай дишегьли гъуьлуьз гъанвай. Ам Хпеж Къурбанан талукь мукьва-кьили тир. Гьавиляй тIвар-ван авай шаир Испикиз мукьвал-мукьвал мугьманни жедай. Кьилдини ваъ, гьа ви чIехи буба Ибрагьимни галаз. Абур кIеви дустар ялдай.

— Эхь, абур кIеви дустар тир. Гзаф хуьреризни санал физвай. Хийир-шийирдин, диндин мярекатрик, жуьмядин капI ийиз мискIинриз, жемятриз шиирар кIелиз…

— Куь чIехи бубадин хванахва Асали лугьудай итим тир. Адан кIвалера ада йифер-йикъарни акъудайди я. Ваз чир тахьана жеч, Асалидин са хва Ибрагьим Дагъустандин политехнический техникумдин директор хьайиди я.

— Гьелбетда, ам заз чидай. Лап хъсандиз. Чун са шумудра, кар-кIвалах себеб яз, гьалтайди я.

— За фикирзавайвал, адаз Асали дайиди тIварни гьа ви чIехи буба Ибрагьим себеб яз гана. Хъсан дустунин, хванахвадин тIвар.

— Мумкин кар я, — лагьана зани. — Ам чи халкьдин лап та­рифлу адетни я лагьайтIа жеда, дустарин, хванахвайрин, баркаллу инсанрин тIварар чпин аялрал эцигун.

— Эгер и месэладикай мадни делилар чир хьана кIанзаватIа, квевай Испикиз мугьманвилиз атайтIа, жеда.

— Теклиф авунай ва бубадин хванахвадикай  малуматар гунай пара сагърай, Фикрет муаллим. Вахт хьанмазди, акъатда зун аниз.

Гила чарасуз Испикиз фена кIанда. Хванахвавилин алакъаяр давамардайвал.

Нариман Ибрагьимов